تاثیر آزادی پول‌های بلوکه‌شده بر اقتصاد ایران /حصول این قرارداد چه اثری بر روابط پرتنش میان ایران و آمریکا می‌گذارد؟ - افق اقتصادی

ایالات متحده و جمهوری اسلامی روز پنجشنبه از حصول توافقی احتمالی مبنی بر آزادی پنج شهروند آمریکایی محبوس در ایران در ازای آزادسازی دارایی شش میلیارد دلاری ایران در کره جنوبی و آزادی شمار نامشخصی ایرانی محبوس در آمریکا خبر دادند. اعلام حصول این قرارداد پیچیده در پی ماه‌ها مذاکره غیرمستقیم میان مقامات ایرانی و آمریکایی، در روز پنجشنبه با انتقال چهار آمریکایی بازداشت شده از ازندان اوین به حبس خانگی اعلام شد. پنجمین شهروند آمریکایی از پیش در حبس خانگی به سر می‌برد.

جزئیات انتقال پول، زمان‌بندی تکمیل قرارداد و تاریخ نهایی آزادی شهروندان ایرانی و آمریکایی هنوز نامشخص است. با این حال مقامات دو طرف بر این باورند که قرارداد مزبور تا میانه ماه سپتامبر نهایی خواهد شد. آمریکا تحت این قرارداد به کره جنوبی اجازه می‌دهد که دارایی‌های مسدود شده ایران در این کشور که به وون، واحد پول کره جنوبی است را به یورو تبدیل کرده و آزاد کند.

این پول‌ها که بین ۶ تا ۷ میلیارد دلار است سپس به حسابی در قطر منتقل خواهد شد. دارایی مزبور درواقع بهای نفت صادراتی ایران به کره جنوبی است که پس از تحریم‌های ۲۰۱۹ دولت ترامپ علیه ایران در سئول مسدود مانده است.

ایالات متحده تاکید کرده است که این پول‌ها در حساب‌های محدودی در قطر باقی می‌مانند و تنها می‌توانند برای تهیه کالا‌های بشردوستانه نظیر دارو و غذا مورد استفاده قرار گیرند. معامله این‌کالا‌ها در حال حاضر و با وجود تحریم‌های آمریکا علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی امکان‌پذیر است.

این درحالی است که برخی از مقامات ایران با رد ادعای مقامات ایالات متحده مبنی بر محدودیت‌های اعمال شده بر استفاده از این پول‌ها می‌گویند که تهران کنترل کامل وجوه مزبور را برعهده خواهد داشت. قطر تا کنون از اظهار نظر مبنی بر نحوه نظارت بر پرداخت‌ها خودداری کرده است.

بنابر اظهارات وکیل یکی از آمریکایی‌های بازداشت‌شده در ایران، جمهوری اسلامی این پنج شهروند ایالات متحده را در حال حاضر در هتلی در حبس خانگی قرار داده است.

به گفته مقامات ایالات متحده، ایران نمی‌خواهد دارایی‌های معوقه خود را به واحد وون کره جنوبی دریافت کند و خواستار تبدیل آن به ارز‌های بین‌المللی رایج دنیا، چون دلار و یورو شده است. در همین حال کره جنوبی بیم آن دارد که تبدیل یک‌جای شش یا هفت میلیارد دلار ممکن است سبب جابجایی نرخ تبدیل ارز و صدمه به اقتصاد این کشور شود.

در نتیجه، کره جنوبی به کندی عمل می‌کند و دارایی‌های مسدود شده ایران را به صورت مقادیر کوچک‌تری تبدیل و به بانک قطر می‌فرستد. علاوه‌بر این انتقال این پول نباید هیچ تماسی با سیستم مالی آمریکا پیدا کند، زیرا در این صورت ممکن است مشمول تحریم شود. بنابراین برای انتقال نهایی این دارایی مجموعه‌ای از نقل و انتقالات پیچیده و زمان‌بر از طریق بانک‌های کشور ثالثی ترتیب داده شده‌اند.

واکنش کره جنوبی به شرط آزادی زندانیان آمریکایی در ازای انتقال وجوه مسدود شده ایران: اطلاع نداریم

این زندانیان ایرانی-آمریکایی چه کسانی‌اند؟

تاکنون هویت سه نفر از این پنج زندانی مشخص شده است. اما هویت دو نفر دیگر همچنان پنهان است. دولت آمریکا گفته است که این دو خواستار مخفی ماندن هویتشان هستند و ایران هم نامی از آن‌ها نبرده است.

سیامک نمازی یکی از آن سه نفر است که در سال ۲۰۱۵ بازداشت و سپس به اتهام جاسوسی به ۱۰ سال زندان محکوم شد. عماد شرقی نیز زندانی دیگری است که در حال گذراندن حکم حبس ۱۰ ساله خود است.

نفر سوم نیز مراد طاهباز، بریتانیایی-آمریکایی ایرانی‌تبار است که در سال ۲۰۱۸ بازداشت و به ۱۰ سال زندان محکوم شد.

چرا این توافق در حال حاضر منعقد می‌شود؟

اقتصاد ایران از سال ۲۰۱۵ و با خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های دولت دونالد ترامپ، درهم شکسته است. شایعاتی که پیش‌تر حول احتمال آزادی این دارایی‌های مسدود مطرح شده بود، تنها به تقویت کوتاه مدت ارز رایج ایران انجامید. با این حال آزاد شدن این پول، حتی با شرایط کنونی و روند کند کره جنوبی می‌تواند تا حدودی به اقتصاد ایران رونق بخشد.

دولت جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا مدت‌هاست که بازگرداندن ایران به این توافق تلاش کرده است. کشور‌های درگیر این توافق سال گذشته نقشه راهی را برای احیای این توافق ارائه کردند که با مخالفت ایران مواجه شد.

با این حال جمهوری‌خواهان و مقامات دولت پیشین ایالات متحده از توافق اخیر و پرداخت مبلغ مزبور در ازای آزادسازی زندانیان در ایران انتقاد کرده و می‌گویند این امر ایران را تشویق به ادامه سیاست گروگانگیری می‌کند.

توافق تهران و واشنگتن بر سر زندانیان آمریکایی؛ بلینکن: فشار و تحریم بر ایران ادامه خواهد یافت

آیا ایالات متحده هم زندانیان محبوس در آمریکا را آزاد خواهد کرد؟

وزارت امور خارجه ایران، روز جمعه به بازگرداندن بازداشت‌شدگان ایرانی در زندان‌های آمریکا اشاره کرد. مقامات آمریکایی از اظهار نظر درباره این که چه کسی و چند نفر ایرانی ممکن است تحت این توافق‌نامه آزاد شوند، خودداری کرده‌اند. این درحالی است که رسانه‌های ایران در گذشته از چندین زندانی را در ارتباط با نقض قوانین صادرات ایالات متحده و محدودیت‌های تجارت با ایران نام برده‌اند.

بنابر ادعای مقامات ایرانی، این نقض قوانین شامل انتقال پول از طریق ونزوئلا و فروش تجهیزاتی است که به گفته آمریکا می‌تواند در برنامه‌های نظامی و هسته‌ای ایران مورد استفاده قرار گیرد.
آیا این به معنای کاهش تنش‌های میان ایران و آمریکا است؟

خیر، جدای از تنش‌های مرتبط با توافق هسته‌ای و جاه‌طلبی‌های اتمی ایران، واشنگتن از سال ۲۰۱۹ تهران را به حمله و توقیف کشتی‌ها در خلیج فارس متهم می‌کند.

وزارت دفاع آمریکا در همین رابطه در حال بررسی طرحی مبنی بر استقرار نیرو‌های آمریکایی در کشتی‌های تجاری است که از تنگه هرمز عبور می‌کنند. ۲۰ درصد از محموله‌های نفتی جهان از طریق این تنگه عازم مقاصد خود می‌شوند.

همچنین ایالات متحده به صورت گسترده درحال استقرار ملوانان و تفنگداران خود در خلیج فارس و اعزام جت‌های جنگنده F-۱۶ و F-۳۵ به منطقه است.

در همین حال کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ اوکراین با ارسال پهپاد‌های انتحاری به مسکو همواره با انتقاد گسترده غرب مواجه شده است.

آزادسازی پول های بلوکه شده و تاثیر بر اقتصاد ایران

هفته گذشته بود که احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی از مذاکرات برای آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی خبر داده بود. با انتشار این خبر، ارز در بازار غیر‌رسمی عقبگرد کرد. نحوه تعیین قیمت در بازار غیر‌رسمی این‌گونه است که نرخی به‌عنوان پایه تعیین و بر آن اساس معاملات آغاز می‌شود، اما بررسی بازار ارز در دو روز گذشته این‌طور بود که از نرخ پایه نیز کمتر شده است.

در واقع تقاضای ارز اکنون به پایین‌ترین حد خود برای سرمایه‌گذاران رسیده و کسانی اکنون در این بازار مشغول به کار هستند که نیاز ارزی دارند. فرآیند اجرای توافق ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان و همچنین آزادسازی تمام پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی آغاز شده است.

بر اساس گزارش‌ها در این فرآیند قرار است ابتدا پول‌های ایران در کره از واحد وون (واحد پول کره جنوبی) به یورو تبدیل شود که این مهم انجام شده و در ادامه بناست که به حسابی در قطر واریز شود تا در اختیار ایران قرار گیرد. بررسی عملکرد اقتصاد ایران در سال‌های پس از تحریم یکجانبه از سوی آمریکا و در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ نشان می‌دهد تورم حاصل شده ناشی از نوسانات نرخ ارز بوده است؛ به این صورت که ابتدا نرخ ارز افزایش یافته و پس از آن قیمت سایر کالا‌ها روند صعودی به خود گرفتند و به‌دنبال این موضوع تورم به اقتصاد تحمیل شده و این چرخه باطل سال‌ها ادامه داشت.

برخی کشور‌های صنعتی بزرگ نیز تورم را تجربه می‌کنند که بررسی داده‌های اقتصادی آن‌ها نشان می‌دهد تورم ناشی از تقاضا بوده، اما در ایران طی پنج سال گذشته نوسانات ارزی عامل اصلی تحریک تقاضا بوده و تورم ایجاد کرده است. از این‌رو نقش ارز در بازار بسیار مهم تلقی می‌شود و ثبات نرخ در این زمینه می‌تواند بازار‌های دیگر را نیز آرام کند. حالا خبر رسیده که قرار است شش میلیارد دلار ارز در اختیار ایران قرار بگیرد. ایران نیز تصمیم دارد از این ارز برای واردات کالا‌های اساسی بهره ببرد، البته این رقم برای واردات کالا‌های اساسی کافی نیست، اما می‌تواند فشار درآمدی دولت را کاهش دهد.

ارز آزاد شده برای واردات کالا‌های اساسی

قرار است ارز آزاد شده برای واردات کالا‌های اساسی صرف شود. در واقع همه مردم می‌توانند از آن منتفع شوند. نکته‌ای که اهمیت دارد چگونگی رفتار با ارز‌های آزاد شده است. از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم، دولت درآمد و هزینه‌های ارزی را مدیریت کرد. از آنجا که رشد نقدینگی در کشور وجود داشت باعث ایجاد تورم‌هایی شد که افزایش نرخ ارز را رقم زد. از این‌رو بانک مرکزی تصمیم گرفت تقاضا را وارد کانال رسمی کند. حالا که این ارز در اختیار بانک مرکزی قرار گرفته به نظر می‌رسد باید در هزینه‌کرد آن مدیریت را در اولویت قرار دهد و از رفتار هیجاناتی خودداری کند.

اکنون اقتصاد ایران نرخی که معامله می‌شود را پذیرفته و نوسانات هیجانی باعث بر هم ریختن بازار‌های دیگر خواهد شد. در هفته گذشته اخبار مربوط به موضوع انحلال کانون صرافان همچنان بر بازار ارز اثر داشت و معامله‌گران این موضوع را عامل اصلی کاهش قیمت دلار دانستند تا مبادا کانون صرافان ادعایی مبنی بر مدیریت بازار ارز داشته باشند. در هفته سوم مرداد قیمت دلار همواره در کانال ۴۹ هزار تومانی نوسان داشت، اما این اسکناس در رفت و برگشت‌های محدود به خواست سیاست‌گذار اکتفا کرد و با بازدهی منفی بسته شد. این اسکناس هفته گذشته در کانال ۴۹ هزار تومانی ماند و با روند الاکلنگی در محدوده ۴۹ هزار و ۴۰۰ تا ۴۹هزار و ۷۰۰ تومانی نوسان داشت. پنجشنبه نیز این اسکناس با همان قیمت ۴۹ هزار و ۶۵۰ تومانی روز چهارشنبه گذشته معامله شد.

مسکن آرام شد

بازار مسکن اکنون مدتی است در آرامش به سر می‌برد. در واقع تقاضا در این بخش واقعی شده و دلالان از آن فاصله گرفتند. برخی کارشناسان بازار مسکن بر این باورند نقش دلالان و سوداگران در این بازار کمرنگ شده که این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد. مهم‌ترین عامل نرخ ارز است. زمانی که نرخ ارز روند افزایشی به خود می‌گیرد، افرادی که دارای سرمایه زیاد هستند وارد بازار مسکن می‌شوند. به این دلیل که در میدان تورم، مسکن دیرتر از بازار‌های مالی رشد می‌کند. ارز‌های آزاد شده بر بازار مسکن نیز تاثیر می‌گذارد. زمانی که فشار هزینه برای دولت کاهش یابد، می‌تواند از بخش‌هایی مانند مسکن نیز حمایت کند.

ترمز گرانی خودرو کشیده شد

کاهش نرخ ارز در بازار غیررسمی تلگرامی نیز مشهود بود. طی هفته‌های گذشته نرخ دلار در پایه ۴۸ تا ۴۹هزار تومان معامله می‌شد، اما در روزی که خبر توافق برای آزادسازی ارز‌های بلوکه‌شده ایران منتشر شد، ۱۰۰۰تومان روند نزولی را شاهد بودیم. با توجه به کاهش انتظارات تورمی، به نظر می‌رسد آزادسازی منابع ارزی بر بازار خودرو نیز تاثیرات کاهشی داشته باشد، به‌خصوص این‌که در بازار خودرو نیز دولت خبر از واردات خودرو‌های کارکرده در چند هفته آینده را داده است. این مسأله در شرایطی که بازار خودرو شرایط مناسبی را تجربه می‌کند، می‌تواند باعث چانه‌زنی بیشتر و به نفع خریداران مصرفی تمام شود.

در بازار سرمایه نیز پیش‌بینی می‌شود آزادسازی منابع بلوکه‌شده تاثیرات مثبتی داشته باشد. صنایع ریالی پتانسیل رشد دارند و بازار سرمایه قطعا برنده ثبات و کاهش تنش‌های بین‌المللی است. همچنین مسأله تاثیرگذار دیگر که به رشد بورس منجر خواهد شد، اصلاح مصوبه نرخ خوراک در آینده است. وزیر اقتصاد اخیرا در پاسخ به سؤالی درباره تعیین تکلیف مصوبه نرخ خوراک، گفت: مصوبات مجلس در این باره به‌تازگی به دولت رسیده تا هیات‌وزیران در جلسه هفته آینده اصلاحیه را انجام دهد و دوباره به مجلس ارسال کند.

کاهش نرخ طلا

این روز‌ها قیمت دلار تحت تاثیر اقدامات بازار روند کاهشی دارد و در دو روز اخیر هم سیگنال‌های سیاسی احتمالا روند نزولی را تشدید می‌کند. قیمت طلا و سکه این روز‌ها در مجموع روند کاهشی دارد. کارشناسان اقتصادی معتقدند که رکود در بازار طلا و اقدامات بازارساز برای کنترل قیمت دلار به روند کاهشی و گاه ثبات در بازار طلا منجر شده است. بازار طلا و سکه در هفته‌ای که گذشت بازدهی منفی داشته است؛ به گونه‌ای که بازدهی طلا در هفته اخیر افت ۱.۶۵درصدی داشت.