کشور‌های در حال توسعه به کالا‌های دارای فناوری و تکنولوژی نیاز دارند؛ از این‌رو دانش‌بنیان‌ها و محصولات فناورانه ایرانی می‌توانند سهم زیادی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهند.
با تمرکز جهان بر توسعه، نیاز و استفاده از تکنولوژی و فناوری بیشتر شده است. این نیاز، بستری جدی را برای حرکت چرخه تولید به سمت تولید کالا با ارزش افزوده بالا فراهم کرده و تکمیل زنجیره ارزش افزوده، کاهش ارزش خام‌فروشی برای کشور‌ها در تمام حوزه‌های تولیدی اعم از صادرات نفتی و غیرنفتی و در نهایت شکل‌گیری صنایع برپایه دانش و علم روز، از نتایج تحولات چند دهه اخیر در عرصه‌های جهانی است.
در این میان برخی کشور‌ها و اعضای اتحادیه‌های منطقه‌ای به دنبال آن هستند تا بتوانند با به‌کارگیری ابزار موجود وضعیت اقتصادی کشور‌های خود را به سمت توسعه‌یافتگی تغییر جهت دهند. از جمله مهم‌ترین کشور‌های درحال توسعه نیز اتحادیه بریکس بوده که ایران تلاش دارد تا بتواند به عضویت آن درآید.
از سویی دیگر نیز تفاهمات مختلف تجاری با کشور‌های قاره آفریقا چندی پیش به امضا رسیده و به نظر می‌رسد دولت به این کشور‌ها به عنوان مقاصد صادراتی نگاه می‌کند. باید دید در ادامه، از ظرفیت موجود بازار‌های کشور‌های در حال توسعه و توانایی متقابل ایران برای پاسخ به این نیازها، چطور استفاده خواهد شد.
ضرورت شناسایی نیاز‌های بازار هدف
آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه شهید بهشتی، تلاش‌های ایران برای بهبود ارتباط با سایر کشور‌ها را توسعه بازار‌های صادراتی معرفی کرد و در این‌باره توضیح داد: اخبار‌ها حکایت از آن دارند که ایران تمرکز خود را بر افزایش و گسترش روابط تجاری و اقتصادی خود با سایر کشور‌ها در منطقه و فرامنطقه قرار داده است. جدا از مسئله شرایط کشور‌های مورد توافق و شرایط توسعه‌یافتگی آن‌ها، دلیل اصلی ایران تعدد بازار‌های صادراتی به‌ویژه صادرات غیرنفتی است. تلاش برای کاهش فشار‌های تحریمی و دورزدن محدودیت‌ها با ایجاد روابط با کشور‌هایی که ظرفیت تجارت داشته و تعاملات اقتصادی با آن‌ها می‌تواند منافع زیادی را به همراه داشته باشد، به نظر می‌رسد از ارکان اصلی این رویکرد باشد.
وی ادامه داد: مهم‌ترین اصل برای توسعه صادرات، شناسایی نیاز‌های بازار‌های هدف است. زمانی‌که به خوبی از کمبود‌های مقصد و توانایی تولیدات خود باخبر باشیم، می‌توانیم برنامه‌ریزی بهتری را برای تقویت فعالیت‌های تجاری خود انجام دهیم. به عنوان مثال کشور‌های در حال توسعه مانند کشور‌های آفریقایی، نیاز به حمایت در مسئله ساختمان‌سازی و توسعه‌های زیرساختی دارند. در چنین شرایطی ایران می‌تواند با بازاریابی مناسب به عنوان یک تامین‌کننده جدی در این بحث وارد میدان شود.
بازارسازی مؤثر برای دانش‌بنیان‌ها
بغزیان در ادامه صحبت‌های خود به بازارسازی برای محصولات دانش‌بنیان اشاره کرد و گفت: کشور‌های در حال توسعه به کالا‌های دارای فناوری و تکنولوژی برای قرارگیری در مسیر پیشرفت نیاز دارند. در این بخش، حوزه دانش‌بنیان و فناورانه ایران می‌تواند نقشی جدی را ایفا کند و تولید محصولات فناورانه شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی می‌تواند نقش کشور را در بازار‌های جهانی برجسته‌تر کند. ارائه کالا‌ها و خدمات فناورانه با قیمت مناسب و با مزیت رقابتی بالا به کشور‌هایی که نیاز به این محصولات دارند، نوعی بازاریابی و بازارسازی موثر و صحیح برای تجارت خارجی ایران به‌ویژه در بخش دانش‌بنیان است.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: نکته‌ای که در روند توسعه روابط بین‌المللی باید به آن توجه داشته باشیم، هزینه آن است. اگر قرار است محصولات دانش‌بنیان و فناورانه به کشور‌های دیگر صادر کنیم، باید راه‌های بازگشت درآمد آن نیز به شیوه‌ای صحیح و اصولی، مشخص باشد. نمی‌توان فناوری صادر کرد، اما در ازای آن محصولات کم ارزش گرفته و صادرات را به شیوه تهاتر انجام دهیم. پیش از تجارت، باید بحث نقل و انتقالات ارزی و بازگشت ارز‌های حاصل از صادرات به مشخص شده و از آن مطمئن باشیم. در غیر این صورت، صادرات تهاتری، نتیجه مطلوبی را برای کشور رقم نخواهد زد.
اهمیت رفع محدودیت‌های بانکی
مسئولان دولتی بر این باورند پایدارترشدن حضور ایران در بازار‌های مختلف کشور‌های منطقه از پیامد‌های تلاش نهاد‌های دولتی برای توسعه تجارت و رشد صادرات غیرنفتی است و این روند ادامه‌دار خواهد بود. در رابطه با توسعه صادرات، باید در ابتدا مشخص کنیم که درباره صادرکردن چه نوع کالایی صحبت می‌کنیم. دسته‌ای از کالا‌های تولیدات ایران از نظر کیفیت و تکنیکال قابلیت عرضه در مجامع بین‌المللی دارند و اکنون می‌توانند بیشتری آورده مالی را برای کشور به همراه داشته باشند. با این وجود، نباید به هر قیمتی، این نوع کالا‌های ارزشمند و فناورانه را صادر کنیم. حل و فصل شدن مشکلات و محدودیت‌های نقل‌وانتقالات بانکی، یکی از مواردی است که می‌تواند بخش دانش‌بنیان را در بحث صادرات یاری کند.
