راه اندازی سامانه رسیدگی الکترونیک به اعتراضات، راه اندازی معاملات آنلاین بازار فیزیکی، توسعه صندوق های سرمایه گذاری کالایی و… از جمله برنامه امسال بورس کالا است.
صندوق کالایی یا Exchange Traded Commodities یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که منابع مالی آن به‌جای اینکه صرف سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها یا اوراقی با درآمد ثابت شود، در اوراق بهادار مبتنی بر سپرده کالایی سرمایه‌گذاری می‌شود و به افراد این امکان را می‌دهد که تنها با دریافت کد بورسی و درست مانند خرید سهام در بورس، در کالا‌هایی از قبیل طلا و زعفران سرمایه‌گذاری کنند.
جایگاه صندوق کالایی در بورس کالا
همان‌طور که در مقاله «آشنایی با بورس کالا» دیدیم، صندوق کالا یکی از زیر مجموعه‌های بازار مالی بورس کالاست و در کنار اوراق سلف، قرارداد‌های خرید دین و گواهی‌های سپرده کالایی، بازار مالی زیرمجموعه بورس کالا را تشکیل می‌دهد. در نظر داشته باشید اصلی‌ترین هدف از ایجاد این بازار در بورس کالا تامین مالی عرضه‌کنندگان و خریداران بوده است.
معاملاتی از قبیل خرید خودرو در بورس، در بازار فیزیکی بورس کالا و قرارداد‌های آتی و اختیار معامله، در بازار مشتقه انجام می‌شوند. علاوه بر این، گواهی‌های سپرده کالایی و اوراق سلف، از ابزار‌های مورد استفاده در بازار مالی بورس کالا به‌شمار می‌روند. پیشنهاد می‌کنیم برای مرور و یادآوری جایگاه صندوق کالا در بورس کالای ایران، نمودار زیر را مشاهده کنید.
آشنایی با صندوق‌های کالایی
صندوق‌های کالایی انواعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که منابع مالی آن‌ها به‌جای اینکه در سپرده‌های بانکی یا سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری شود، صرف سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر کالا می‌شود. این اوراق شامل «گواهی سپرده کالایی»، «قرارداد‌های آتی»، «قرارداد‌های اختیار معامله» و «قرارداد‌های سلف موازی استاندارد» می‌شود؛ بنابراین نباید انتظار داشته باشید صندوق‌های کالا در دارایی‌های فیزیکی سرمایه‌گذاری کنند. با این‌حال، واحد‌های این صندوق‌ها روند قیمتی کالا یا کالا‌هایی را دنبال می‌کند که در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و افراد می‌توانند با دریافت کد بورسی و طی مراحلی کاملا مشابه با خرید سهام در بورس، در این صندوق‌ها سرمایه گذاری کنند. در ادامه انواع اوراق بهادار مبتنی بر کالا‌ها را که منابع مالی صندوق‌های کالایی صرف سرمایه‌گذاری در آن‌ها می‌شود را به‌طور خلاصه مورد بررسی قرار می‌دهیم.
گواهی سپرده کالایی
گواهی سپرده کالایی نوعی از اوراق بهادار است که بر اساس موجودی میزان مشخصی از یک کالا در انبار‌های مورد تایید بورس کالا صادر می‌شود. در نظر داشته باشید برای آشنایی دقیق‌تر با این نوع از اوراق بهادار می‌توانید مقاله «گواهی سپرده کالایی چیست؟» را مطالعه کنید.
قرارداد‌های آتی
همان‌طور که در مقاله «معاملات آتی چیست؟» بررسی کردیم، قرارداد‌های آتی افراد را ملزم می‌کند مقدار مشخصی از یک کالا را در زمانی معین در آینده، مورد معامله قرار دهند. این نوع از قرارداد‌ها مزایای متعددی دارند و از همین رو نیز برای سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان محصولات از جذابیت بخصوصی برخوردار هستند.
قرارداد‌های اختیار معامله
قرارداد‌های اختیار معامله یا آپشن (option)، همان‌طور که از نام آن پیدا است، به خریدار اختیار، این امکان را می‌دهد که در آینده کالایی مشخص را بخرد یا بفروشد. همان‌طور که اشاره شد، این قرارداد صرفا اختیار تصمیم‌گیری در این خصوص را فراهم می‌کند و برای فرد دارای اختیار الزام‌آور نیست. لازم به‌ذکر است پیش‌تر در مقاله «قرارداد اختیار معامله یا option چیست؟» این نوع از قرارداد‌ها را به‌دقت بررسی کرده‌ایم.
قرارداد‌های سلف موازی استاندارد
اوراق سلف مبتنی بر عقد پایه سلف هستند. طبق این نوع از قرارداد، خریدار کل مبلغ قرارداد را هنگام انجام معامله می‌پردازد و فروشنده متعهد می‌شود در زمان مشخص که در قرارداد تعیین شده و مورد توافق طرفین قرار گرفته است، کالای مورد نظر را به خریدار تحویل دهد.
جواد جهرمی مدیر عامل بورس کالای ایران گفت: بورس کالای ایران در سال ۱۴۰۱ که مطابق رهنمود‌های مقام معظم رهبری با شعار”تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرینی” نام گذاری شد، توانست با تمام فراز و فرود‌ها هم، چون سنوات گذشته عملکرد موفقی داشته باشد.
او افزود: بزرگترین بازار متشکل کالایی و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در کشور توانست در این مقطع زمانی ارزش کل معاملات خود را به رقم ۱۰۴۸ هزار میلیارد تومان ارتقا دهد که رشد ۵۸ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۰ داشته و این مهم نشان دهنده حرکت رو به جلو در راستای تحقق ماموریت‌های محوله به این بورس است.
دستاورد‌های مهم سال ۱۴۰۱
جهرمی در ادامه به اهم رویداد‌های سال ۱۴۰۱ اشاره کرد و گفت: تحقق معاملات انواع خودرو در بستر معاملات شرکت، توسعه زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات، افزایش گسترده همکاری بانک‌ها در اتاق پایاپای، تدوین سامانه‌های انبار و معاملات برای گواهی سپرده شمش طلا، راه اندازی و تحقق معاملات گواهی سپرده شمش طلا، تنوع بخشیدن به معاملات رینگ صادراتی و توسعه معاملات زنجیره فولاد اشاره کرد.
وی ادامه داد: بورس کالای ایران که در سال‌های گذشته اقدامات مهمی در حوزه افزایش کارایی در اقتصاد کشور داشته و زمینه رشد و توسعه صنایع مختلف را خصوصا با رهایی از قیمت گذاری دستوری، تکیه بر اصول اقتصادی و افزایش شفافیت و کارایی فراهم آورده است، در سال ۱۴۰۱ در زمینه ارایه خدمات به مصرف کنندگان و سرمایه گذاران خُرد گام جدیدی برداشت و رویکرد جدیدی جهت ارایه خدمات گسترده به مردم در دستور کار قرار داد که امید است در سال ۱۴۰۲ با به ثمر رسیدن تلاش‌های صورت گرفته، این شرکت به بستری مطمئن جهت فعالیت کلیه فعالان اقتصادی تبدیل شود.
تلاش برای ارتقای شفافیت، سلامت و رونق اقتصاد ملی
به گفته جهرمی، بورس کالای ایران همچون سال‌های گذشته در سال ۱۴۰۲ نیز در راستای ماموریت و چشم انداز خود مبنی بر “مرجعیت پایدار کشف قیمت و معاملات مبتنی بر کالا و اوراق بهادار کالایی” بر آن است تا با تمرکز بر توسعه خطوط کسب و کار جدید در کنار گسترش و تعمیق بازار‌ها و توسعه ابزار‌های نوین، زنجیره خدمات خود را تکمیل کرده و در ارتقای شفافیت، سلامت و رونق اقتصاد ملی کشور نقش آفرینی کند.
وی اظهار امیدواری کرد: در سال ۱۴۰۲ که با شعار “مهار تورم، رشد تولید” نام گذاری شده است، امیدواریم شرکت بورس کالای ایران بتواند با به کارگیری از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خود در بازار سرمایه، همچون گذشته سهم شایانی در حمایت از زنجیره تولید کشور از طریق ارتقای شفافیت و کارایی بازار داشته باشد.
رکورد‌های معاملاتی سال ۱۴۰۱
جهرمی در ادامه به ارزش کل معاملات بورس کالای ایران در سال گذشته اشاره کرد و گفت: در سال گذشته ارزش کل معاملات به ۱۰۴۸ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به سال گذشته رشد ۵۸ درصدی داشت. همچنین در سال گذشته حجم و ارزش بازار فیزیکی بورس کالای ایران به ترتیب ۵۵ و ۵۲ درصد رشد کرد و ۱۱۷،۷ میلیون تن انواع کالا به ارزش ۹۵۶،۱ هزار میلیارد تومان دادوستد شد.
به گفته او، در سالی که گذشت ارزش معاملات بازار مالی نیز با رشد ۳۱۲ درصدی مواجه شد و به ۷۲/۰۴ همت رسید؛ ارزش معاملات قرارداد‌های مشتقه نیز با رشد ۲۳ درصدی از ۲۰/۴ همت عبور کرد.
جهرمی همچنین ادامه داد: در سال گذشته بازار مالی رشد خوبی داشت که امیدواریم امسال نیز ادامه پیدا کند؛ بنابراین در آینده بیشتر به سمت اوراق بهادارسازی و توسعه بازار مالی حرکت می‌کنیم، زیرا آینده بورس کالا در توسعه بازار‌های مالی قرار خواهد داشت.
جهرمی عنوان کرد: از دیگر رکورد‌های سال گذشته بورس کالا می‌توان به عبور تعداد کد‌های صادر شده از ۹۲۱ هزار کد اشاره کرد؛ همچنین در سال گذشته تعداد عرضه‌های تایید شده نیز به ۵۲ هزار و ۶۹۶ عرضه و تعداد قرارداد‌های تسویه شده به ۵۴۲ هزار و ۳۷۱ قرارداد رسید.
وی افزود: در تالار محصولات صنعتی و معدنی ۹۷/۸ میلیون تن کالا، در تالار محصولات پتروشیمی ۶/۳ میلیون تن کالا، در تالار فرآورده‌های نفتی ۱۲/۶ میلیون تن انواع کالا و در بازار فرعی ۹۰۷ هزار تن محصول معامله شد.
برنامه‌های سال ۱۴۰۲
مدیرعامل بورس کالای ایران در خاتمه به برنامه‌های بورس کالا تا پایان امسال اشاره کرد و گفت: راه اندازی سامانه رسیدگی الکترونیک به اعتراضات، راه اندازی معاملات آنلاین بازار فیزیکی، تاسیس شرکت مدیریت فناوری بورس کالا، توسعه زیرساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری در حوزه فناوری اطلاعات، توسعه صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی، راه اندازی و توسعه معاملات آتی گواهی سپرده پیوسته شمش طلا، بازطراحی و بهبود سازوکار حراج و تامین و تجهیزات ساختمان جدید بورس کالای ایران از مهم‌ترین اقدامات سال ۱۴۰۲ است.
