سلطه پنهان ایران بر سفره‌های خلیج فارس - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، ایران در حال حاضر ۹۰ درصد از گل‌کلم، گوجه فرنگی و هندوانه وارداتی امارات متحده عربی را تامین می‌کند؛ انحصاری قابل توجه برای ایران که در چند سال اخیر به وجود آمده است.

به نوشته هفته‌نامه اکونومیست، حرکت قدرتمند ایران در زمینه تولید محصولات گلخانه‌ای، رقبایی از بیش از ۱۰ کشور جهان در بازارهای میوه و سبزیجات امارات را از میدان به در کرده است. با افزایش حجم صادرات ایران، کیفیت این محصولات نیز در حال بهبود است؛ انواع مختلف توت هم در صف ورود به محصولات صادراتی ایران قرار دارند.

صادرات مواد غذایی ایران در فهرست تحریم‌های مستقیم غرب قرار ندارند، با این حال، عمده شرکت‌های حمل‌ونقل، بانک‌ها و خرده‌فروشان فکر می‌کنند که معامله با ایران ممکن است با ریسک‌های زیادی همراه باشد. با در نظر گرفتن این موضوع، رونق گرفتن تجارت کشاورزی ایران به‌نظر محتمل نمی‌رسد. آنچه گیج‌کننده به نظر می‌رسد این است که اگر وارد سوپرمارکت‌ها در دبی شوید، نشانه‌های آشکار کمی از موفقیت ایران را می‌بینید زیرا آن‌ها یک فضای ناچیز برای محصولات ایران در نظر گرفته‌اند. بنابراین، چه کسی در حال خرید صادرات پررونق مواد غذایی ایران است؟

به گفته اکونومیست،  خواروبار ایران در ابعاد گسترده به مشتریانی در سراسر خلیج فارس فروخته می‌شود؛ حتی کشورهایی مانند عربستان سعودی که می‌گویند این نوع کالاها را از ایران وارد نمی‌کنند.

ایران از طریق این صادرات توانسته است در سال ۲۰۲۴ میلادی، رقمی بین ۴ تا ۵ میلیارد دلار به‌دست آورد.

ایران که دارای اقلیمی متنوع و خاکی حاصلخیز است و به‌شکل قابل توجهی نور خورشید را دریافت می‌کند، از موهبت طبیعی برای تبدیل شدن به یک قدرت در صنعت کشاورزی برخوردار است. این صنعت که چرخیدن زندگی ۲۳ میلیون ایرانی به آن وابسته است و ۸۰ درصد از غذای آن‌ها را تامین می‌کند، در حال حاضر یک‌پنجم از صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می‌دهد. دولت ایران به آب، کود و انرژی یارانه اعطا می‌‌کند که باعث می‌شود آن‌ها تقریبا رایگان باشند. دولت ایران همچنین منابع مالی لازم برای کشاورزان را فراهم می‌کند تا بتوانند از فناوری‌هایی نظیر کشت هیدروپونیک برای تولید باکیفیت بهره ببرند. از اوایل دهه ۲۰۱۰ تاکنون، کشت گلخانه‌ای ایران از نظر مساحت بیش از سه برابر شده است.

دولت ایران حمایت زیادی از کشاورزان به عمل می‌آورد زیرا فروش خارجی آن‌ها در حال حاضر ارزش بسیاری دارد. صادرات آن‌ها یکی از شیوه‌هایی است که ایران می‌تواند کالاهای وارداتی را خریداری کند. ارزهای خارجی نظیر دلار و درهم به‌شکل فزاینده‌ای کمیاب شده‌اند و بنابراین ارزش بسیاری دارند؛ از اینرو، هر حوزه‌ای که بتواند این کمبود را کاهش دهد، ارزش اختصاص منابع داخلی به آن را دارد.

به نوشته اکونومیست، استراتژی ایران به‌شدت موفقیت‌آمیز بوده است، چراکه در حال حاضر در ۱۵ محصول کشاورزی، از بادنجان گرفته تا خربزه، بر بازار امارات مسلط است. این وضعیت همچنین در ابعاد کوچک‌تر در عمان و قطر دیده می‌شود. هر اندازه که حجم صادرات محصولات کشاورزی از ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس بالاتر می‌رود، کیفیت نیز بهبود می‌یابد.

ایران که زمانی تنها به تولید گوجه فرنگی معمولی محدود بود، اکنون در تولید انواع گوجه فرنگی از جمله گوجه گیلاسی که دشوارترین نوع آن برای پرورش محسوب می‌شود، به مهارت بالایی دست یافته است. گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران همچنین در حال ساخت مزارع توت فرنگی است و می‌تواند طی دو تا سه سال آینده، بازار این میوه را به سلطه درآورد.

برای درک اینکه تولیدات ایران چگونه به مصرف‌کنندگان می‌رسد، باید از مزارع شروع کرد. برخلاف صنعت نفت که توسط دولت کنترل می‌شود، سبزیجات ایران توسط ۳۶ هزار پرورش‌دهنده کوچک کشت می‌شود. سپس محصولات آن‌ها یکجا جمع‌آوری می‌شود، در کامیون‌های حمل قرار می‌گیرد و به بندر لنگه در جنوب ایران منتقل می‌شود.

این محموله‌ها سپس در سپیده دم به کشتی‌های کوچک انتقال می‌یابد و راهی شارجه در شمال امارات می‌شود. این سفر تنها شش ساعت به طول می‌انجامد. حمل یک کانتینر میوه از مزارع ایران به انبارهای امارات تنها ۸ هزار درهم (۲,۲۰۰ دلار) هزینه دارد، در حالی که هزینه انتقال میوه‌جات از مصر یا ترکیه به امارات، چهار برابر هزینه بیشتری دارد.

عمده تولیدات ایران که به شارجه وارد می‌شود، در گمرک ثبت می‌شوند اما سپس باید هزینه‌ آن پرداخت شود. اما انجام این کار دشوار است، زیرا بانک‌های اماراتی نسبت به انجام تراکنش‌های مرتبط با ایران، بی‌میل هستند.

طبق ادعای این نشریه انگلیسی، این تجارت به سیستم‌های پرداخت غیررسمی موسوم به hundi وابسته است که توسط نهادهای کوچک با دفاتری در سراسر دبی اداره می‌شود. در امارات متحده عربی، افراد حاضر در این نهادها از واردکنندگان مواد غذایی درهم می‌گیرند. این وجوه سپس به‌سوی صادرکنندگان کالا به ایران از قبیل لوازم خانگی، قطعات خودرو و ماشین‌آلات هدایت می‌شود و پس از آن کالاهای یادشده از سراسر خلیج فارس به ایران منتقل می‌شود.

کامیون‌های محلی محموله‌ها را از شارجه به شهرک العویر دبی می‌رسانند؛ منطقه‌ای که جادوی واقعی در آن رخ می‌دهد. تجارت محصولات ایران در سراسر خلیچ فارس توسط عمده‌فروشان بازار اداره می‌شود.

آن‌ها هستند که سفارشات را با معامله‌گران ایرانی ثبت می‌کنند، در امارات و فراتر از آن خریداران را می‌یابند و از نظر لجستیکی، هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهند. آن‌ها همچنین داده‌هایی به ایران درباره تغییر تقاضای بازار فراهم می‌آورند. به گفته اکونومیست، بازرگانان اماراتی در پشت تلاش‌های تازه ایران برای ورود به بازار توت فرنگی هستند.

عمده‌فروشان به‌ندرت به‌طور مستقیم از ایران کالا وارد می‌کنند و ترجیح می‌دهند کالاها را از طریق یک یا دو واسطه دریافت کنند. اکثر عمده‌فروشانِ کالاهای ایرانی از طریق مخلوط کردن آن‌ها با خواربار سایر نقاط دیگر، مبدا آن‌ها را پنهان می‌کنند که باعث می‌شود از نظارت‌های ناگهانی جلوگیری شود.

کشاورزان در امارات باید هزینه هر کیلوگرم گوجه فرنگی را ۲ درهم قرار دهند تا نقطه تعادل سود و زیان حفظ شود. هزینه عرضه از سوی هلند دست‌کم پنج برابر بیشتر از آن است. وضعیت در سوپرمارکت‌هایی که محصولات ایران را می‌خرند هم به همین شکل است.

همچنین برای مدیران بخش میوه و سبزیجات امری نادر نیست که به ترکیب محصولات از نقاط مختلف اقدام کنند. آن‌ها ممکن است گوجه فرنگی‌های ایران را با نوع هلندی ادغام کنند و به جای ۴ تا ۵ درهم به‌ازای هر کیلوگرم، آن را با قیمت ۲۰ تا ۲۵ درهم بفروشند. اتفاقی که پول زیادی نصیب آن‌ها می‌کند

امارات همچنین به پایگاهی برای صادرات دوباره محصولات ایران تبدیل شده است. یک فرد مطلع مدعی شده است که یک‌سوم از واردات سبزیجات ایران به امارات، به کشورهای ثالث منتقل می‌شود.

برای مثال، عربستان سعودی از مدت‌ها قبل واردات میوه از ایران را ممنوع کرده است. ماموران گمرک سعودی اگر ببینند که تنها یک جعبه دارای نوشته یا اعداد فارسی است، کل محموله را رد می‌کنند. آنها همچنین مدارکی را مطالبه می‌کنند که نشان دهد مبدا محموله چه کشوری است. با این حال، یک معامله‌گر اماراتی مدعی شده است گول زدن ‌آن‌ها آسان است. به گفته این فرد: «تنها یک استیکر روی جعبه قرار می‌گیرد که یک مبدأ جدید را نشان می‌دهد؛ آذریجان، ترکیه، هر کشوری غیر از ایران. معامله‌گران همچنین از اسناد منتشرشده برای محموله‌های دیگر، دوباره برای محصولات ایران استفاده می‌کنند؛ کیوی ایتالیا و بروکلی اسپانیا از معمول‌ترین پوشش‌ها هستند.»