ترجمۀ مسعود یوسف‌حصیرچین یک ضرب‌المثلی رایج چینی می‌گوید: «خواندن کتاب‌های ممنوعه در شبی برفی پشت درهای بسته، یکی از بزرگ‌ترین لذت‌های زندگی است.» این جمله اغلب (و شاید به اشتباه) به یک دانشمند قرن هفدهمی نسبت داده می‌شود، اما بازتاب چیزی است که امروزه بسیاری آن را حس می‌کنند. شگفت‌انگیز اینکه مقامات چینی هم از […]
ترجمۀ مسعود یوسف‌حصیرچین
یک ضرب‌المثلی رایج چینی می‌گوید: «خواندن کتاب‌های ممنوعه در شبی برفی پشت درهای بسته، یکی از بزرگ‌ترین لذت‌های زندگی است.» این جمله اغلب (و شاید به اشتباه) به یک دانشمند قرن هفدهمی نسبت داده می‌شود، اما بازتاب چیزی است که امروزه بسیاری آن را حس می‌کنند. شگفت‌انگیز اینکه مقامات چینی هم از جمله کسانی هستند که از ورق زدن کتاب‌های سیاسی پر از شایعه‌ای که حزب کمونیست آن‌ها را ممنوع کرده، لذت می‌برند. در ماه‌های اخیر، چندین مقام بلندپایه به نگهداری مخفیانۀ چنین کتاب‌هایی متهم شده‌اند.
مطابق آمار اکونومیست، در سال جاری دست‌کم نه نفر به «خواندن خصوصی» کتاب‌های چاپی یا دیجیتال حاوی «مشکلات سیاسی جدی» متهم شده‌اند. این افراد شامل رئیس سابق حزب در یک شرکت بیمۀ عمر دولتی، یک مقام ارشد پیشین بانکی در استان مرکزی هونان و معاون سابق بازنشستۀ استانداری جیانگشی در جنوب کشور می‌شوند. اخراج نفر آخر از حزب، ماه گذشته اعلام شد. با توجه به اینکه حزب معمولاً فقط تعداد محدودی از تخلفات اعضایش را رسانه‌ای می‌کند، احتمالاً موارد مشابه بسیار بیشتری وجود داشته باشد.
خواندن این آثار، هیچ‌گاه اتهام اصلی نیست، بلکه معمولاً به سایر اتهامات، به‌ویژه فساد مالی، ضمیمه می‌شود. با این حال، رسانه‌های دولتی حین گزارش دربارۀ فساد مقامات ارشد دولتی، بیشتر و بیشتر به عادت‌های مطالعاتی متهمان اشاره می‌کنند. سال گذشته، در حدود ۲۴ پروندۀ فساد، خواندن کتاب‌های ممنوعه نیز ذکر شده بود ــ آماری تقریباً دو برابر سال ۲۰۲۳. در سال‌های پیش‌تر، تنها چند مورد انگشت‌شمار از این دست علنی می‌شد. این افزایش ناگهانی از کجا آمده است؟
یک ضرب‌المثلی رایج چینی می‌گوید: «خواندن کتاب‌های ممنوعه در شبی برفی پشت درهای بسته، یکی از بزرگ‌ترین لذت‌های زندگی است.» این جمله اغلب (و شاید به اشتباه) به یک دانشمند قرن هفدهمی نسبت داده می‌شود، اما بازتاب چیزی است که امروزه بسیاری آن را حس می‌کنند.
احتمالاً علتش سخت‌گیری بیشتر حزب است. شی جین‌پینگ، رهبر چین، دربارۀ وفاداری اعضای حزب نگران است ــ‌او کارزارهای شدید و پی‌در‌پی‌ای برای حفظ انضباط در حزب به راه انداخته (در جلسۀ ۳۰ ژوئن پولیت‌بورو، او بار دیگر بر نیاز به «وفاداری تزلزل‌ناپذیر به حزب» تأکید کرد). هر کسی که مطالب مشکوک بخواند، به بی‌اعتمادی به بخشنامه‌های حزب متهم می‌شود. قوانین بازبینی شده‌ای که از اول ژانویۀ سال گذشته به اجرا درآمده‌اند، تصریح می‌کنند که نه تنها تولید، حمل یا توزیع مطالب ممنوعه، بلکه صرفاً خواندنشان هم جرم محسوب می‌شود. اشد مجازاتش اخراج است.
مأموران گمرک به طور معمول همۀ کتاب‌های به زبان چینی دربارۀ سیاست معاصر چینِ چاپ خارج از سرزمین اصلی را ضبط می‌کنند. اما متأسفانه در گزارش‌ها مشخص نمی‌شود که کدام کتاب‌ها این‌قدر جذاب بوده‌اند که مقامات ریسک خواندنشان را به جان خریده‌اند. کاربران اینترنت نسبت به پاسخ این سؤال بسیار کنجکاوند. واکنش‌ها به پروندۀ اخیر در جیانگشی نمونه‌ای رایج از این کنجکاوی بود. یکی از کاربران وب‌سایت تنسنت نیوز نوشت: «چه کتاب‌هایی؟ می‌شه قرضشون بگیرم بخونم؟» رسانه‌های دولتی اشاره می‌کنند که در بسیاری از موارد، متهمان این مطالب را قاچاقی وارد کرده‌اند. یکی از منابع احتمالی، هنگ‌کنگ است، شهری که روزگاری بهشت علاقه‌مندان به کتاب‌های پر از شایعه دربارۀ پشت‌پردۀ حزب بود.
اما در سال‌های اخیر، یافتن چنین مطالبی دشوارتر شده است. کتاب‌فروشان دربارۀ فروش آثار حساس، محتاط‌تر شده‌اند. مقامات چینی‌ای که تلاش می‌کنند این مطالب را به صورت آنلاین تهیه کنند، با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند. آن‌ها اگر بخواهند از دیوار آتشین اینترنت چین عبور کنند، با خطر مجازات مواجه می‌شوند. از همین رو، اهمیت قابل توجهی دارد که شمار زیادی از مقامات بلندپایه، هم راهی برای دسترسی به این آثار پیدا کرده‌اند و هم جسارت آن را داشته‌اند که چنین کاری بکنند.
