چهار سال از درگذشت مروج «آزادی‌خواهی انسان‌دوستانه» گذشت - افق اقتصادی

در ۲۷ ژوئن سال ۲۰۲۱، یکی از چهره‌های برجستهٔ مکتب اقتصاد اتریشی، پروفسور استیون جی. هورویتز، پس از چهار سال مبارزه با بیماری درگذشت. 

استیون هورویتز در ۷ فوریه ۱۹۶۴ در دیترویت متولد شد و پس از فارغ‌التحصیلی در رشته‌های اقتصاد و فلسفه از دانشگاه میشیگان (۱۹۸۵)، در دانشگاه جورج‌مسون به تحصیلات تکمیلی پرداخت و در سال ۱۹۹۰ دکترای خود را دریافت کرد.

او به‌عنوان دانشیار و سپس استاد ممتاز، ابتدا در دانشگاه سنت لارنس (۱۹۸۹–۲۰۱۶) مشغول به کار شد و بعد از بازنشستگی به دانشگاه بال استیت پیوست و مدیر اسنتیتو مطالعات اقتصاد سیاسی بود.

هورویتز اقتصاددانی بود که با نگاهی باز و روش‌شناسی تطبیقی، اندیشه‌های کلاسیک لیبرال‌هایی چون هایک، میزس و کرزنر را با مسائل دنیای مدرن از جمله بازار پول، خانواده، بحران‌های اقتصادی، و حتی فمینیسم و عدالت اجتماعی پیوند زد.

خبر مرتبط

کلید درک پویایی اقتصاد کلان

اقتصاد واقعی، یک ساختار زمانی دارد که در آن تولید، مصرف و سرمایه‌گذاری در یک بستر پویا و میان‌دوره‌ای رخ می‌دهند. مدل‌های نئوکلاسیک (جریان اصلی علم اقتصاد) سرمایه را اغلب به عنوان یک کمیت همگن و بدون بُعد زمانی در نظر می‌گیرند. نئوکلاسیک‌ها با ساده‌سازی ساختار تولید به یک «تابع تولید» ایستا، در واقع پیچیدگی‌های واقعی اقتصاد را نادیده می‌گیرند.

هورویتز را معمولاً به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقتصاددانان جریان اتریشی-لیبرتارین معاصر می‌شناسند. او چهار کتاب برجسته نوشت: «تکامل پولی» (۱۹۹۲)، «بنیان‌های خرد و اقتصاد کلان» (۲۰۰۰)، «خانواده مدرن هایک» (۲۰۱۵) و «اقتصاد اتریشی» (۲۰۲۰). که کتاب‌های «بنیان‌های خرد و اقتصاد کلان» -توسط محمد جوادی و محمد غلامی- و «اقتصاد اتریشی» -توسط امیرحسین خالقی- به فارسی ترجمه شده‌اند.

کتاب اقتصاد اتریشی

 نظریه پول و بانکداری آزاد

هورویتز در کتاب خود با عنوان «تکامل پولی: بانکداری آزاد و نظم اقتصادی» (۱۹۹۲) استدلال می‌کند که سیستم‌های پولی آزاد ــیعنی سیستم‌هایی که در آن بانک‌ها بدون دخالت دولت در صدور پول و تنظیم ذخایر عمل می‌کنندــ بهتر از نظام‌های دولتی می‌توانند به تعادل در عرضه و تقاضای پول دست یابند.

به اعتقاد او:

«بانکداری آزاد، مکانیزمی خودتنظیم‌گر دارد که از طریق سود و زیان، بانک‌ها را به انطباق با نیازهای پولی اقتصاد سوق می‌دهد.»

او بر خلاف دیدگاه نئوکلاسیک یا کینزی که به نقش فعال بانک مرکزی در تنظیم بازار پول تأکید دارد، معتقد بود که نوسانات پولی حاصل دخالت دولت در نظام پولی است، نه پیامد طبیعی بازار آزاد. این ایده، پیرو مستقیم آموزه‌های هایک در زمینه نظم خودجوش پولی است.

 هورویتز می‌نویسد:

«در اساس، مزیت بانکداری آزاد نسبت به بانکداری مرکزی در حفظ تعادل پولی این است که بانکداری آزاد برای عرضه پول مناسب به تمرکز اطلاعات وابسته نیست.» 

کتاب بنیان‌های خرد و اقتصاد کلان

بنیان‌های خرد و اقتصاد کلان

کتاب مهم دیگر او «بنیان‌های خرد و اقتصاد کلان» (۲۰۰۰)، تلاشی نظام‌مند برای بازخوانی نظریه‌های کلان از منظر بنیان‌های خرد است. در این اثر، هورویتز از نظریه‌های رسمی کلان، مانند مدل IS-LM یا منحنی فیلیپس، فاصله می‌گیرد و بر تعاملات انسانی، قیمت‌های نسبی، و ناهماهنگی زمانی در اقتصاد تأکید می‌گذارد.

هورویتز بر این باور بود که:

«کلان‌نگری بدون درک فرایندهای پویای خرد، به تحلیلی ایستا و گمراه‌کننده از اقتصاد می‌انجامد.»

او از اصطلاح «کلان‌نگری فرایندی» برای توصیف دیدگاه خود استفاده می‌کرد؛ دیدگاهی که در آن، بازار نه ساختاری ایستا، بلکه فرایندی از تعاملات پویا میان عاملان اقتصادی است که بر پایه دانش ناکامل و در حال تغییر عمل می‌کنند.

خانواده به‌مثابه نهاد اقتصادی و اجتماعی

هورویتز در کتاب «خانواده مدرن هایک: لیبرالیسم کلاسیک و تکامل نهادهای اجتماعی» (۲۰۱۵) به تحلیل نهاد خانواده از منظر اقتصاد نهادی می‌پردازد. به عقیده او، خانواده همانند بازار، محصول فرآیند انتخاب و تکامل فرهنگی است، نه یک ساختار ثابت و سنتی.

در این کتاب، او نشان می‌دهد که با رشد اقتصاد بازار، خانواده‌ها انعطاف‌پذیرتر، عادلانه‌تر و متنوع‌تر شده‌اند:

«بازار آزاد، با آزاد کردن منابع و گسترش انتخاب‌ها، سبب شده خانواده‌ها بیش از گذشته محل عشق، مراقبت، و سرمایه‌گذاری متقابل شوند.»

هورویتز با استفاده از چارچوب هایکی، تکامل خانواده را هم‌راستا با آزادی فردی می‌دانست و باور داشت که نهادهای سنتی، اگرچه بخشی از نظم اجتماعی‌اند، اما نباید در قالب ساختارهای سفت‌وسخت ایدئولوژیک تحمیل شوند.

 بازار، اخلاق و آزادی: لیبرتارینیسم انسان‌دوستانه

هورویتز از جمله اقتصاددانانی بود که به لیبرتارینیسم نرم‌خو باور داشت. او همواره بر پیوند میان آزادی اقتصادی و مسئولیت اخلاقی تأکید داشت.

در یکی از سخنرانی‌هایش می‌گوید:

«بازار آزاد تنها زمانی مشروع است که با احترام به کرامت انسانی، دلسوزی و عدالت همراه باشد. ما باید نشان دهیم که آزادی، نه‌تنها ثروت، بلکه انسانیت می‌آفریند.»

او از منتقدان صریح پوپولیسم راست‌گرا، دولت‌سالاری چپ‌گرا و مداخله‌گرایی اقتصادی بود و در عین حال، بر این باور بود که اقتصاد بازار تنها در بستر فرهنگ شهروندی، نهادهای مدنی، و اخلاق همیاری می‌تواند شکوفا شود.

هورویتز در عرصه عمومی

برخلاف بسیاری از اقتصاددانان لیبرتارین که صرفاً در چارچوب‌های دانشگاهی باقی می‌مانند، هورویتز با رسانه‌ها، پادکست‌ها، دانشجویان، روزنامه‌نگاران، و حتی فمینیست‌ها و سوسیالیست‌ها وارد بحث‌های مفصل و محترمانه می‌شد. 

میراث استیون هورویتز را می‌توان در تلفیق میان آزادی و همبستگی، بازار و خانواده، نظریه و عمل خلاصه کرد. او نه تنها اقتصاد را به‌مثابه علم تحلیل رفتار، بلکه آن را شکلی از فلسفه عملی برای بهبود زندگی انسان‌ها می‌دانست. در زمانه‌ای که گفت‌وگو میان سنت‌های فکری کاهش یافته، او الگوی روشنفکری بود که با شکیبایی، دانش و فروتنی، امکان فهم متقابل میان آزادی و عدالت را زنده نگاه داشت.

او در یکی از یادداشت‌های پایان عمرش نوشته بود:

«من هنوز باور دارم دنیا بهتر و بهتر می‌شود… فقط نمی‌توانم به اندازه‌ای که می‌خواستم، آن را ببینم.»

این جمله نه‌فقط پایان یک زندگی، بلکه آغازی است بر ادامه اندیشه‌ای که هنوز می‌تواند در گفت‌وگوهای اقتصادی و فرهنگی امروز، زنده و الهام‌بخش باشد.

خبر مرتبط

از «شاخص آسمان‌خراش» تا «اقتصاد ممنوعیت»؛ آشنایی با اقتصاددانی که بحران مالی ۲۰۰۸ را پیش‌بینی کرده بود