تب تند تورم تولیدکننده فروکش کرد - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، سال ۱۴۰۰ بدترین سال برای شاخص قیمت‌های تولیدکننده بود. در این سال تورم سالیانه تولیدکننده رکورد تاریخی ۶۰.۹ درصدی را ثبت کرد و تورم نقطه به نقطه در اردیبهشت ۱۴۰۰ به ۱۰۳.۱ درصد رسید. تورم نقطه به نقطه ۱۰۰ درصدی بیان می‌کند که هزینه‌های تولید در اردیبهشت ۱۴۰۰ نسبت به زمان مشابه در سال قبل دو برابر شده است. با این وجود پس ثبت این قله‌های تاریخی تب تورم تولیدکننده فروکش کرده و حتی حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ هم خللی در کاهش رشد هزینه‌های تولیدکنندگان ایجاد نکرد.  

تورم؛ از تولید به مصرف

تورم تولیدکننده نشان می‌دهد هزینه‌های تولید در هر دوره دستخوش چه تغییراتی شده‌است. روی کاغذ میان این شاخص و تورم مصرف‌کننده همبستگی زیادی وجود دارد اما در واقعیت داستان کمی متفاوت است. با این حال معمولا تورم تولیدکننده به عنوان شاخصی معرفی می‌شود که مسیر آینده قیمت‌ها در کف بازار را پیشبینی می‌کند

داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که دو تورم تولیدکننده و مصرف کننده در ۲۵ سال گذشته روند نسبتا مشابهی را پشت سر گذاشته‌اند. اگرچه در بازه‌هایی به علت عوامل خارجی یا دخالت‌های دولتی، اختلاف این دو شاخص زیاد شده‌است. از آنجایی که در زمان تحریم واردات مواد اولیه به سختی صورت می‌گیرد بین سال‌ها ۹۰ تا ۹۲ تورم تولیدکننده رقم‌های بالاتری را ثبت کرده‌است. در صورتی که دولت در همین بازه با هدفمندسازی یارانه‌ها سعی داشت فشار تورمی را بر مصرف‌کننده کنترل کند. داستانی که در بازه ۹۸ تا ۱۴۰۰ نیز تکرار شد. در دوسال اخیر اما با کاهش فشارهای خارجی تورم مصرف کننده با اختلاف ۲۰ درصدی از تولیدکننده سبقت گرفته و همبستگی این دو شاخص را زیر سوال برده است. البته کاهش تورم تولیدکننده معمولا با کمی تاخیر به سفره مصرف‌کننده می‌رسد و باید دید آیا این روند کاهشی حاصل شوک‌ها و یارانه‌های دولتی مانند تخصیص ارز است یا خیر؟

پرچم کرونا بر روی قله تورم نقطه به نقطه تولیدکننده

بنا بر اعلام مسئولین بانک مرکزی، تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در خرداد امسال نسبت به زمان مشابه در سال گذشته به ۲۵.۳ درصد رسید. این رقم پایین‌ترین تورم نقطه به نقطه ثبت شده در سه سال گذشته بوده است. در همین بازه زمانی در اردیبهشت ۱۴۰۰ این شاخص رکورد ۱۰۳.۱ درصدی را ثبت کرده‌است. دلیل اصلی ثبت این رکورد از بهمن ۹۸ و شیوع بیماری کرونا در کل جهان بوده‌است. در زمان پاندمی به دلیل اعمال محدودیت‌ها تولید جهانی و به دنبال آن واردات با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند و در نتیجه هزینه‌های تولید افزایش پیدا می‌کنند.

برجام و سیاست‌های ارزی دولت

 تخصیص ارز ۴۲۰۰ به تولیدکنندگان از اردیبهشت ۱۳۹۷ تقریبا با خروج ترامپ از برجام همزمان بود. سیاست ارزی دولت قرار بود جلوی رشد قیمت کالاهای ضروری را بگیرد تا اثر تحریم را کاهش دهد. سیاستی که البته بیشتر اقتصاددانان از آن به عنوان  بزرگترین شکست دولت دوازدهم یاد می‌کنند. ارز دستوری سرانجام در ابتدای ۱۴۰۱ توسط دولت سیزدهم لغو شد که در ابتدا کمی شوک به تورم تولیدکننده واد کرد اما در ادامه موفق به مهار آن شد.

نفس‌های نوسانات ارز پشت سر تولیدکننده

همان طور که در این گزارش اشاره شد نوسانات غیرطبیعی در شاخص قیمت تولیدکننده معمولا ناشی از تحولات خارجی است. اصلی‌ترین شاخصی که تورم تولیدکننده را تحت تاثیر قرار می‌دهد نرخ ارز است. در سال‌های ۸۱ تا ۸۹ به دلیل ثبات نرخ ارز، تورم تولیدکننده نیز در سطوح ۱۰ الی ۲۰ درصد در نوسان بوده است. با آغاز تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران و جهش‌های ارزی سال‌های ۹۰ و ۹۱، این شاخص نیز افزایش پیدا کرده است. در دولت یازدهم به دلیل بهبود چشم اندازها و کاهش تنش‌های خارجی نرخ ارز نیز آرامش نسبی را تجربه می‌کند اما با خروج آمریکا از برجام و رشد ۲۱۲ درصدی نرخ ارز در سال ۱۳۹۷ شاخص تورم تولیدکننده نیز وارد کانال ۴۰ درصد می‌شود. هرچند در سال‌های اخیر، مخصوصا پس از دوران کرونا همبستگی این دو شاخص بهم خورده اما همچنان می‌توان گفت که سرنوشت تورم تولیدکننده به جهش‌های ارزی گره خورده است.