جنگ جهانی تراشه: سایه حمله قریب‌الوقوع چین به تایوان بر سر تکنولوژی - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، ابَرقدرت‌ها به رهبری آمریکا و اتحادیه اروپا با هزینه‌ حدود ۸۱ میلیارد دلاری برای تولید انبوه نسل بعدی نیمه‌رساناها،‌ نبرد جهانی با چین برای تسلط بر تولید تراشه‌ها را افزایش داده‌اند. این نخستین‌ موج از سرمایه‌گذاری نزدیک به ۳۸۰ میلیارد دلاری است که دولت‌های سراسر جهان برای شرکت‌هایی مانند اینتل و شرکت صنایع نیمه‌رسانای تایوان در نظر گرفته‌اند تا تولید ریزتراشه‌های قدرتمندتر را تقویت کنند.

به نوشته بلومبرگ، این میزان از سرمایه‌گذاری باعث شده رقابت جبهه‌ی به رهبری واشنگتن در برابر پکن بر سر فناوری‌های بسیار پیشرفته، به یک نقطه عطف حیاتی برسد که آینده اقتصاد جهانی را رقم خواهد زد. جیمی گودریچ -مشاور بخش چین و فناوری‌های استراتژیک اندیشکده آمریکایی «رَند کورپوریشین»- اعلام کرده: «شکی نیست که در زمینه رقابت فناوری به‌ویژه در بخش نیمه‌رساناها، از چین عبور کرد‌ه‌ایم. هر دو طرف اساسا این موضوع را به یکی از مهم‌ترین اهداف استراتژیک ملی خود تبدیل کرده‌اند.»

آنچه که به عنوان نگرانی در زمینه پیشرفت سریع چین در زمینه دستگاه‌های الکتریکی مطرح بود، در زمان همه‌گیری کووید-۱۹ به یک وحشت تبدیل شد چراکه کمبود تراشه در آن دوران، اهمیت این دستگاه‌های کوچک برای امنیت اقتصاد را برجسته کرد. در حال حاضر همه چیز در خطر است، از احیای تولیدات فناوری آمریکا و داشتن دست برتر در زمینه هوش مصنوعی گرفته تا توازن صلح در تنگه تایوان.

سخنران جو بایدن – رئیس‌جمهور آمریکا – در رابطه با مزایای اقتصادی سرمایه‌گذاری در بخش تولید تراشه، آریزونا، ۲۰ مارس

هر چند که سرمایه‌گذاری در بخش تراشه از سوی آمریکا و متحدانش سال‌ها طول می‌کِشد تا به ثمر بنشیند، این موضوع یک چالش جدید برای سیاست صنعتی چند ‌دهه‌ای پکن محسوب می‌شود. سرازیر شدن این سرمایه‌‌گذاری‌ها باعث وخیم‌تر شدن خطوط نبرد در جنگ تجاری آمریکا و چین شده است، به‌ویژه در مکان‌هایی مانند ژاپن و خاورمیانه. این اتفاق همچنین به شرکت اینتل کمک می‌کند؛ شرکتی که زمانی به عنوان پیشتاز جهانی در زمینه تولید تراشه در نظر گرفته می‌شد اما در سال‌های اخیر،‌ زمین بازی را به رقبایی مانند شرکت «انویدیا» و «تی‌اس‌ام‌سی» واگذار کرده است.

در آمریکا، برنامه‌های مربوط به سرمایه‌گذاری به یک نقطه حیاتی رسیده است؛ جاییکه مقامات در ماه گذشته میلادی از اختصاص ۶/۱ میلیارد دلار به عنوان کمک بلاعوض به شرکت‌ «میکرون تکنولوژی» – بزرگ‌ترین سازنده آمریکایی تراشه‌های حافظه کامپیوتری – خبر دادند. این مورد، آخرین کمک دولتی چند میلیارد دلاری برای یک شرکت پیشرفته ساخت ریزتراشه در آمریکا بود که در مجموع به حدود ۳۳ میلیارد دلار می‌رسد و شرکت‌های دیگر شامل اینتل، تی‌اس‌ام‌سی و سامسونگ الکترونیکس نیز از آن بهره‌مند شده‌اند.

جو بایدن -رئیس‌جمهور آمریکا- در سال ۲۰۲۲ با امضای خود،‌ فرآیند سرمایه‌گذاری در تولید تراشه‌ها را آغاز کرد که شامل ۳۹ میلیارد دلار کمک دولتی به سازندگان تراشه می‌شود و در کنار آن وام‌ها و ضمانت‌هایی به ارزش ۷۵ میلیارد دلار به اضافه اعتبار مالیاتی تا ۲۵ درصد در نظر گرفته شده است. این طرح ابتکاری در مرکز تلاش‌های جاه‌طلبانه بایدن برای احیای دوباره تولید نیمه‌رساناها در خاک آمریکا، به‌ویژه‌ تولید تراشه‌های پیشرفته است. یک هدف دیگر این است که با افزایش قابل توجه مشاغل مربوط به کارخانه‌ها در آمریکا، رأی‌دهندگان بیشتری در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری از جو بایدن حمایت کنند.

سرمایه‌های اختصاص‌یافته برای تقویت تولید تراشه در کشورهای مختلف (بر حسب دلار آمریکا)‌

معیار این سرمایه‌گذاری‌ها توسط آمریکا، فراتر از مقابله با چین می‌رود. چین در حال حاضر در زمینه تولید تراشه‌های پیشرفته، چندین نسل با کشورهای پیشرفته در این حوزه فاصله دارد. آمریکا قصد دارد شکاف خود با کشورهای دیگر در زمینه مشوق‌های مالی دولتی برای تولید تراشه را کمتر کند؛ اتفاقی که باعث شده تایوان و کره جنوبی به مراکز اصلی صنعت تراشه در جهان تبدیل شوند.

این سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه به شکل متقابل باعث شدت گرفتن رقابت میان آمریکا و متحدانش در اروپا و آسیا شده است که همگی خواهان دستیابی به بخشی از تقاضای فزاینده برای دستگاه‌هایی هستند که شرایط را برای ایجاد سیستم‌های هوش مصنوعی و محاسبات کوآنتومی فراهم می‌کنند.

برنامه‌های جهانی مربوط به سرمایه‌گذاری در حوزه تراشه

در آن سوی اقیانوس اطلس، اتحادیه اروپا برنامه‌ای به ارزش ۴۶/۳ میلیارد دلار معرفی کرده تا بتواند ظرفیت تولید داخلی خود را افزایش دهد. کمیسیون اروپا تخمین زده که سرمایه‌گذاری‌های عمومی و خصوصی در بخش تراشه به بیش از ۱۰۸ میلیارد دلار برسد که عمده آن به شرکت‌های بزرگ تولید تراشه تعلق دارد.

بزرگ‌ترین پروژه‌های اروپا در آلمان: یکی از این پروژه‌ها شامل تأسیسات شرکت اینتل است که قرار است در شهر ماگدبورگ آلمان ایجاد شود. ارزش این پروژه به حدود ۳۶ میلیارد دلار می‌رسد و نزدیک به ۱۱ میلیارد دلار یارانه دریافت خواهد کرد. پروژه‌ دیگر نیز یک سرمایه‌گذاری مشترک شرکت تی‌اس‌ام‌سی به ارزش حدود ۱۱ میلیارد دلار است که نیمی از آن توسط سرمایه‌های دولتی پوشش داده می‌شود. با این وجود، کمیسیون اروپا هنوز تأییدیه رسمی برای کمک‌های دولتی به این دو پروژه را صادر نکرده است و کارشناسان هشدار می‌دهند سرمایه‌گذاری‌های این بلوک سیاسی برای دستیابی به هدف تولید ۲۰ درصد از نیمه‌رساناهای جهان تا سال ۲۰۳۰، کافی نخواهد بود.

دیگر کشورهای اروپایی در تأمین سرمایه پروژه‌های بزرگ یا جذب شرکت‌ها، با چالش مواجه بوده‌اند. اسپانیا در سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که حدود ۱۳ میلیارد دلار را به بخش تولید تراشه اختصاص خواهد داد، اما تاکنون مبالغ اندکی را به تعداد کمی شرکت اختصاص داده که دلیل آن نبود اکوسیستم توسعه‌یافته در ارتباط با تولید تراشه در این کشور است.

اقتصادهای نوظهور نیز در تلاش هستند به بازی مربوط به کسب سهم بیشتر در تولید تراشه وارد شوند. هند در فوریه از سرمایه‌گذاری‌های دولتی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار خبر داد. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی بر یک سرمایه‌گذاری قابل توجه چشم بسته است تا این کشور به حوزه تولید تراشه هم ورود کند.

در ژاپن، وزارت تجارت این کشور از ژوئن ۲۰۲۱ تاکنون ۲۵/۳ میلیارد دلار برای افزایش تولید ریزتراشه در این کشور به دست آورده است. فومیو کیشیدا – نخست وزیر ژاپن – با هدف سه برابر کردن فروش تراشه‌های تولید داخل به حدود ۹۶/۳ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۰، مجموعا ۶۴/۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این بخش را هدف قرار داده است.

یکی از کارخانه‌های شرکت تی‌اس‌ام‌سی تایوان در ژاپن

دولت کره جنوبی در صنعت مربوط به تراشه‌ها یک نقش حمایتی را ایفا می‌کند که شامل هزینه ۲۴۶ میلیارد دلاری برای این بخش می‌شود که هدف آن یک چشم‌انداز گسترده‌تر برای توسعه بیشتر فناوری‌های داخلی نظیر خودروهای الکتریکی و رباتیک است.

با این حال،‌ یک خطر بالقوه برای این میزان از سرمایه‌گذاری در بخش تراشه وجود دارد که می‌تواند منجر به مازاد عرضه شود.

تلاش چین برای افزایش سرعت تولید تراشه

در حال حاضر شرکت‌هایی مانند انویدیا، کوالکام و برودکام در زمینه طراحی تراشه‌های حیاتی برای زمینه‌هایی مانند هوش مصنوعی، در جهان پیشتاز هستند اما درباره میزان این پیشتازی بحث‌هایی وجود دارد. برخی کارشناسان استدلال می‌کنند که چین سال‌ها از کشورهای دیگر در این زمینه عقب افتاده است، در حالیکه دیگران تأکید می‌کنند که دومین اقتصاد بزرگ جهان در مسیر کمتر کردن این فاصله قرار دارد.

چین در حال حاضر بیش از هر کشور دیگری در جهان دارای کارخانه‌های در حال ساخت برای تولید ریزتراشه است. این کشور همچنین سعی دارد جایگزین‌های داخلی برای تراشه‌های هوش مصنوعی انویدیا معرفی کند.

مقدار پولی که پکن به بخش تراشه‌ها سرازیر کرده احتمالا سرمایه‌گذاری‌های آمریکا را تحت‌الشعاع قرار دهد. چین در مسیر خرج بیش از ۱۴۲ میلیارد دلار در زمینه نیمه‌رساناها قرار داشته است. همچنین بیش از ۲۰۰ شرکت سازنده تراشه در چین وجود دارد که سرمایه‌ آن‌ها به بیش از ۶۱ میلیارد دلار می‌رسد.

کنترل‌های مربوط به صادرات

تلاش‌های چین برای پیشرفت در زمینه ساخت تراشه‌ها با دیواری از محدودیت‌ها از سوی آمریکا آهسته شده است، چراکه واشنگتن نمی‌خواهد رقیب ژئوپولیتیک او به پیشرفته‌ترین تراشه‌ها دست پیدا کند. دولت بایدن از متحدان خود در اروپا و آسیا دعوت می‌کند تا برای صادرات تجهیزات پیچیده مورد نیاز برای ساخت پیشرفته‌ترین تراشه‌ها، محدودیت‌هایی در نظر بگیرند.

یک کارخانه مربوط به تولید تراشه در شانگهای، چین

پیش از محدودیت‌های صادراتی از سوی واشنگتن، چین به کمک شرکت هواوی این کشور در حال پیشرفت بود. پیش از آنکه این شرکت در سال ۲۰۱۹ توسط آمریکا تحریم شود، توانایی‌های آن در طراحی برخی از انواع تراشه‌ها در حال رقابت با بهترین شرکت‌های آمریکایی بود. تحریم‌ها باعث شد طراحان پردازنده این شرکت با کسب‌وکاری به مراتب کوچک‌تر برای تأمین مالی نوآوری‌های خود روبه‌رو شوند.

محدودیت‌های صادراتی واشنگتن برای پکن به گونه‌ای طراحی شده که دسترسی چین به جدیدترین فناوری‌های مربوط به تولید ریزتراشه را مسدود می‌کند. دولت بایدن در حال حاضر در تلاش برای بستن راه‌های فرار باقی‌مانده، از جمله در مورد تعمیر تجهیزات است؛ اگرچه برخی متحدان ایالات متحده از جمله هلند و ژاپن مخالفت کرده‌اند.

ریسک‌های سیاسی

شتاب جهانی برای تولید تراشه تحت‌الشعاع خطر حمله نظامی چین به تایوان قرار گرفته است. پنتاگون تخمین می‌زند که پکن تا سال ۲۰۲۷ برای انجام چنین حمله‌ای آماده خواهد شد. تایوان که از نظر چین یک استان سرکش به شمار می‌رود، محل استقرار شرکت پیشرو تی‌اس‌ام‌سی است که ۹۰ درصد از پیشرفته‌ترین تراشه‌های جهان را تولید می‌کند.

انجمن صنایع نیمه هادی آمریکا (SIA) می‌گوید آمریکا در مسیر دستیابی به ۲۸ درصد از بازار تولید تراشه‌های جهان تا سال ۲۰۳۲ قرار دارد. این رقم نسبت به صفر درصد فعلی افزایش می‌یابد و ایالات متحده را به دومین تولید کننده بزرگ پس از تایوان تبدیل می‌کند.