هوش مصنوعی فرصتی برای ارتقای عدالت در سیستم قضایی است؟ - افق اقتصادی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در عصر دیجیتال، فناوری‌های نوین از جمله هوش مصنوعی (AI)  در حال تغییر چهره نظام‌های قضایی در سراسر جهان هستند؛ زیرا متولیان تحقق قانون در کشورهای مختلف به این رسیده‌اند که هوش مصنوعی می‌تواند نقش برجسته‌ای در بهبود فرآیندهای قضایی، افزایش سرعت رسیدگی به پرونده‌ها و کاهش خطاهای انسانی ایفا کند. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه، در این مسیر گام‌های مهمی برداشته است. محمد کاظمی‌فرد؛ رییس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه بارها در این باره گفته است؛ برای توسعه هوش مصنوعی در قوه قضاییه برنامه‌ریزی شده‌ است و براساس برنامه هفتم توسعه، ارتقای هوش مصنوعی در قوه قضاییه در دستور کار قرار دارد.

اما این تحول، همراه با فرصت‌ها و چالش‌هایی است که نیازمند بررسی دقیق و راهکارهای مدبرانه است.

فرصت‌های هوش مصنوعی در سیستم قضایی ایران

هوش مصنوعی می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کارایی سیستم قضایی داشته باشد. از جمله مهم‌ترین مزایای آن می‌توان به افزایش کارایی و بهره‌وری اشاره کرد. هوش مصنوعی قادر است فرآیندهای پیچیده قضایی را به صورت خودکار انجام دهد، از جمله پردازش اسناد قضایی، تحلیل داده‌های حقوقی و پیش‌بینی نتایج پرونده‌ها. این امر به کاهش زمان رسیدگی به پرونده‌ها و در نتیجه افزایش کارایی سیستم قضایی منجر می‌شود.

همچنین، کاهش خطاهای انسانی یکی دیگر از مزایای هوش مصنوعی است. با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته، احتمال بروز خطاهای انسانی کاهش می‌یابد و می‌توان تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تری اتخاذ کرد. این امر باعث می‌شود که عدالت به شکلی دقیق‌تر و عادلانه‌تر اجرا شود.

هوش مصنوعی همچنین می‌تواند دسترسی افراد به عدالت را تسهیل کند. از طریق سیستم‌های مشاوره حقوقی آنلاین و دادگاه‌های مجازی، این فناوری امکان دسترسی آسان‌تر به خدمات قضایی را فراهم می‌آورد. این موضوع به ویژه برای افرادی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند، اهمیت دارد.

علاوه بر این، توانایی هوش مصنوعی در تحلیل حجم گسترده‌ای از داده‌های حقوقی فرصت‌های جدیدی را برای سیستم قضایی ایجاد می‌کند. این قابلیت می‌تواند به شناسایی الگوهای جرایم، پیش‌بینی رفتارهای مجرمانه و ارائه راهکارهای پیشگیرانه کمک کند و به افزایش اثربخشی تدابیر قضایی منجر شود.

چالش‌های پیاده‌سازی هوش مصنوعی در سیستم قضایی ایران

استفاده از هوش مصنوعی در فرآیندهای قضایی با چالش‌های اخلاقی و حقوقی متعددی روبه‌رو است که باید به دقت مورد توجه قرار گیرد. یکی از مسائل اساسی، اطمینان از بی‌طرفی الگوریتم‌ها است. چگونگی تضمین اینکه این الگوریتم‌ها به‌طور عادلانه و بدون تبعیض عمل می‌کنند، سوالی پیچیده است. همچنین، در صورت بروز اشتباه یا خطا در تصمیم‌گیری‌های الگوریتمی، سوالی که مطرح می‌شود این است که مسئولیت آن به‌عهده کیست؟

در کنار مسائل اخلاقی، نقص در زیرساخت‌های فناوری نیز یکی از موانع مهم برای پیاده‌سازی مؤثر هوش مصنوعی در سیستم قضایی است. برای بهره‌برداری بهینه از این فناوری، نیاز به زیرساخت‌های قوی فناوری اطلاعات داریم. اما در بسیاری از بخش‌های سیستم قضایی ایران، این زیرساخت‌ها هنوز به طور کامل توسعه نیافته‌اند و این مسأله می‌تواند مانعی برای استفاده گسترده از هوش مصنوعی در این زمینه باشد.

مقاومت در برابر تغییر نیز یکی از چالش‌های رایج در مواجهه با فناوری‌های جدید است. تغییرات فناورانه معمولاً با مقاومت‌هایی از سوی کارکنان و مدیران روبه‌رو می‌شود. در این راستا، آموزش و فرهنگ‌سازی درباره مزایا و ضرورت‌های استفاده از هوش مصنوعی اهمیت زیادی دارد تا کارکنان و مدیران به پذیرش و بهره‌برداری مؤثر از این فناوری ترغیب شوند.

از دیگر چالش‌های مهم، حریم خصوصی و امنیت داده‌ها است. حفاظت از اطلاعات شخصی و امنیت داده‌های قضایی یکی از مسائل حساس است. باید استانداردهای دقیقی برای مدیریت، ذخیره‌سازی و دسترسی به داده‌ها تعریف شود تا از سوءاستفاده و نقض حقوق افراد جلوگیری شود.

اقدامات مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه

مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه ایران در راستای بهره‌گیری از ظرفیت‌های هوش مصنوعی، اقداماتی مؤثر را به انجام رسانده است که نقشی حیاتی در تحول دیجیتال دستگاه قضائی ایفا می‌کنند. یکی از این اقدامات، مستندسازی هوشمند دادگاه‌ها است. سیستم‌های هوشمند قادرند محتوای جلسات دادگاه را به صورت خودکار ثبت و تحلیل کنند. این فناوری نه تنها دقت ثبت اطلاعات را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد، بلکه امکان جستجوی سریع و تحلیل داده‌های گذشته را فراهم می‌آورد، که باعث تسهیل دسترسی به اطلاعات و بهبود فرآیندهای قضایی می‌شود.

تشکیل دادگاه‌های آنلاین نیز گام دیگری در این راستا است. با هدف تسهیل دسترسی به عدالت و کاهش هزینه‌ها، دادگاه‌های آنلاین راه‌اندازی شده‌اند. این دادگاه‌ها به طرفین دعوا این امکان را می‌دهند که به صورت مجازی در جلسات حضور یابند و مستندات خود را به صورت دیجیتال ارائه دهند، که این امر باعث تسریع روند رسیدگی به پرونده‌ها و کاهش مشکلات ناشی از حضور فیزیکی می‌شود.

یکی دیگر از ابتکارات مهم، شناسایی شهود حرفه‌ای است. با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، امکان شناسایی شهود حرفه‌ای و غیرقابل اعتماد فراهم می‌آید. این اقدام به افزایش صحت و اعتبار فرآیندهای قضایی کمک می‌کند و از بروز خطاهای ناشی از شهود غیرمعتبر جلوگیری می‌کند.

در نهایت استعلامات الکترونیکی از دیگر پیشرفت‌های این مرکز است که توسعه سامانه‌های استعلامات الکترونیکی، امکان بررسی سریع اطلاعات مرتبط با پرونده‌ها را فراهم می‌سازد. این سامانه‌ها نه تنها به کاهش بروکراسی اداری کمک می‌کنند، بلکه به افزایش سرعت رسیدگی به پرونده‌ها و کاهش تأخیرات در فرآیندهای قضایی کمک می‌کنند.

تحول دیجیتال در سیستم قضایی ایران با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، فرصتی بی‌نظیر برای ارتقای کارایی، دقت و دسترسی به عدالت فراهم می‌آورد. این فرآیند نه تنها باعث تسهیل روند رسیدگی به پرونده‌ها می‌شود بلکه می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات قضایی و کاهش هزینه‌ها کمک کند. با این حال، چالش‌هایی چون مسائل اخلاقی، نقص در زیرساخت‌ها و نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی، همچنان از موانع پیش‌روی این تحول هستند و نیازمند توجه ویژه و دقیق هستند.

مسائل اخلاقی مانند تضمین بی‌طرفی الگوریتم‌ها و مسئولیت‌پذیری در صورت بروز اشتباه، اهمیت بالایی دارد. همچنین، توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در بسیاری از بخش‌های سیستم قضایی هنوز در مراحل اولیه است و برای بهره‌برداری کامل از پتانسیل‌های هوش مصنوعی، نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در این زمینه احساس می‌شود. علاوه بر این، نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی و امنیت داده‌ها نیز باید به دقت بررسی و برطرف شوند.

اقدامات مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه ایران نشان می‌دهد که این کشور در مسیر درستی برای بهره‌برداری از هوش مصنوعی در دستگاه قضایی قرار دارد. با این حال، برای دستیابی به بهره‌برداری کامل از پتانسیل‌های این فناوری، لازم است به توسعه بیشتر زیرساخت‌ها، آموزش‌های تخصصی و تدوین قوانین جامع و به‌روز برای تنظیم استفاده از هوش مصنوعی در سیستم قضایی پرداخته شود.

انتهای پیام/