سقوط رشد اقتصادی دو ابرقدرت جهان زیر سایه تعرفه‌ های سنگین - افق اقتصادی

از سال ۲۰۱۸ تاکنون، تنش‌های تجاری میان چین و ایالات متحده آمریکا به یکی از مهم‌ترین تحولات اقتصادی جهان تبدیل شده است؛ تنش‌هایی که با اعمال تعرفه‌های گسترده بر کالاهای وارداتی آغاز شد و تا امروز، پیامدهای قابل توجهی بر تجارت جهانی، الگوهای سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی دو کشور داشته است. داده‌های رسمی نشان می‌دهد که این جنگ تجاری نه تنها مبادلات دوجانبه را مختل کرده، بلکه ساختار زنجیره‌های تأمین جهانی را نیز تغییر داده است.

صد و هفتمین گزارش  «پایش تحولات تجارت جهانی» اتاق بازرگانی ایران به روند تحول و چشم انداز پیش رو جنگ تجاری چین و آمریکاپرداخته است. این گزارش نشان میدهد؛  جنگ تجاری رسماً با اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر کالاهای چینی به ارزش ۵۰ میلیارد دلار در ژوئن ۲۰۱۸ آغاز شد. دولت آمریکا این اقدام را با استناد به ماده ۳۰۱ قانون تجارت و به بهانه نقض مالکیت فکری از سوی چین توجیه کرد. در واکنش، چین نیز تعرفه‌هایی بر کالاهای آمریکایی به ارزش ۳۴ میلیارد دلار وضع کرد که عمدتاً محصولات کشاورزی مانند سویا و ذرت را شامل می‌شد. طبق گزارش دفتر نمایندگی تجاری آمریکا (USTR)، در پایان سال ۲۰۱۸ ارزش کالاهای مشمول تعرفه‌های آمریکا به بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار و از سوی چین به حدود ۱۱۰ میلیارد دلار رسید.

افزایش تعرفه‌ها به سرعت میانگین نرخ‌های گمرکی را در هر دو کشور افزایش داد. داده‌های مؤسسه Peterson Institute for International Economics (PIIE) نشان می‌دهد که میانگین تعرفه‌های آمریکا بر کالاهای چینی از ۳.۱ درصد در سال ۲۰۱۷ به ۱۹.۳ درصد در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت، در حالی که تعرفه‌های چین بر کالاهای آمریکایی به ۲۰.۷ درصد رسید. این جهش بی‌سابقه، تأثیر خود را بر تجارت دوجانبه گذاشت؛ به طوری که صادرات چین به آمریکا در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۲ درصد و واردات آمریکا از چین ۱۷ درصد کاهش یافت. در عین حال، کشورهای جایگزینی مانند ویتنام، مکزیک و تایوان شاهد رشد چشمگیری در صادرات به آمریکا بودند. به عنوان نمونه، صادرات ویتنام به ایالات متحده در همان سال ۳۶ درصد افزایش یافت.

یکی از بخش‌هایی که به شدت تحت تأثیر این جنگ قرار گرفت، کشاورزی آمریکا بود. صادرات سویای ایالات متحده به چین که پیش از آغاز جنگ تجاری حدود ۱۲ میلیارد دلار ارزش داشت، در سال ۲۰۱۹ به کمتر از ۳ میلیارد دلار سقوط کرد. این کاهش چشمگیر دولت ترامپ را ناگزیر به تخصیص بسته‌های حمایتی چند میلیارد دلاری برای کشاورزان کرد. در سال ۲۰۱۸ بسته‌ای ۱۲ میلیارد دلاری و در سال ۲۰۱۹ بسته‌ای ۱۶ میلیارد دلاری برای جبران زیان‌های ناشی از کاهش صادرات تخصیص داده شد. براساس داده‌های وزارت کشاورزی آمریکا (USDA)، این کمک‌ها عمدتاً به کشاورزان سویا، ذرت و گندم تعلق گرفت.

در ژانویه ۲۰۲۰، توافقی موسوم به «فاز اول» میان چین و آمریکا امضا شد. بر اساس این توافق، چین متعهد شد طی دو سال، معادل ۲۰۰ میلیارد دلار کالا و خدمات آمریکایی بیش از سطح سال ۲۰۱۷ خریداری کند. این تعهد شامل خرید ۷۸ میلیارد دلار کالاهای تولیدی، ۵۲ میلیارد دلار انرژی، ۳۲ میلیارد دلار محصولات کشاورزی و ۳۸ میلیارد دلار خدمات بود. با این حال، طبق گزارش‌های منتشر شده توسط دفتر نمایندگی تجاری آمریکا، چین در پایان دوره توافق تنها موفق به اجرای ۵۸ درصد از این تعهدات شد. تحلیلگران دلایل این عدم تحقق را در ترکیبی از بحران کرونا، تداوم تنش‌های ژئوپلیتیکی و کاهش تقاضای داخلی چین می‌دانند.

بررسی رشد اقتصادی دو کشور در سال‌های پس از آغاز جنگ تجاری، نشانه‌های روشنی از اثرات این بحران ارائه می‌دهد. براساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول (IMF)، رشد اقتصادی آمریکا در سال ۲۰۱۹ به ۲.۳ درصد کاهش یافت، در حالی که این شاخص در سال ۲۰۱۸ حدود ۲.۹ درصد بود. چین نیز رشد اقتصادی ۶.۱ درصدی را در سال ۲۰۱۹ ثبت کرد که پایین‌ترین میزان رشد این کشور در سه دهه گذشته محسوب می‌شود. علاوه بر این، مطالعه‌ای از بانک فدرال رزرو نیویورک نشان داده که جنگ تجاری سالانه ۱.۴ درصد به هزینه‌های خانوارهای آمریکایی افزوده و به طور متوسط هر خانواده حدود ۸۰۰ دلار هزینه اضافی متحمل شده است.

از منظر جغرافیای سرمایه‌گذاری، جنگ تجاری موجب بازآرایی زنجیره‌های تأمین جهانی شد. براساس گزارش بانک جهانی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در چین در سال ۲۰۱۹ حدود ۴.۳ درصد کاهش یافت، در حالی که کشورهایی نظیر ویتنام توانستند رشد ۷ درصدی جذب سرمایه خارجی را تجربه کنند. این روند نشان‌دهنده تلاش شرکت‌های چندملیتی برای کاهش وابستگی به چین و تنوع‌بخشی به مراکز تولیدی خود بود.

اکنون در سال ۲۰۲۵، با وجود تغییر دولت‌ها و مذاکرات متعدد، حجم تجارت دوجانبه چین و آمریکا همچنان ۱۰ تا ۱۵ درصد کمتر از سطح پیش از جنگ تجاری باقی مانده است. همچنین، میانگین تعرفه‌های اعمال شده بر کالاهای وارداتی همچنان در سطح بالای ۱۵ درصد حفظ شده است. تحلیلگران موسسه Brookings Institution پیش‌بینی می‌کنند که حتی در صورت کاهش تعرفه‌ها، رقابت راهبردی میان دو اقتصاد بزرگ جهان در حوزه‌هایی همچون فناوری اطلاعات، هوش مصنوعی و انرژی‌های تجدیدپذیر ادامه خواهد یافت و ممکن است نظم تجاری جهانی را وارد مرحله‌ای از دوقطبی جدید کند.

در مجموع، جنگ تجاری میان چین و آمریکا تأثیرات گسترده و بلندمدتی بر اقتصاد جهانی داشته است. افزایش هزینه‌های مصرف‌کنندگان، تضعیف رشد اقتصادی، تغییر جریان سرمایه‌گذاری‌های خارجی و بازتعریف زنجیره‌های تأمین، از جمله پیامدهای آشکار این تنش‌ها بوده است. اگرچه توافق‌هایی مانند توافق فاز اول توانسته‌اند از شدت بحران بکاهند، اما رقابت ساختاری میان واشنگتن و پکن، آینده نظم اقتصادی بین‌المللی را همچنان در هاله‌ای از ابهام فروبرده است.

منبع:

اکوایران

گسترش نیوز

اقتصاد

سقوط رشد اقتصادی دو ابرقدرت جهان زیر سایه تعرفه‌ های سنگین

کدخبر:
۳۵۱۵۵۷

امیر خیرخواهان

۱۴۰۴/۰۲/۰۸ ۱۳:۳۰:۰۰