با توجه به نتایج مطالعات اقتصادی، گردش مالی مرتبط با سوغات زائران و گردشگران در خراسان رضوی در سال ۱۴۰۱ حدود ۸ هزار میلیارد تومان بوده است، که به نسبت ۱۸ درصد از کل هزینه‌های زائران و گردشگران تشکیل می‌دهد. با این وجود، یک نکته که عموماً نادیده گرفته می‌شود، این است که با وجود گردش مالی قابل توجه، صنایع‌دستی به عنوان یک کالای فرهنگی و ویژه، همچنان سهم کمی در استان را داراست.
در این راستا، شناخت ذائقه گردشگران و زائران مشهد و تطبیق تولیدات داخلی با نیازها و قدرت خرید آنان از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین، در زنجیره تأمین سوغات برای گردشگران و زائران، شناخت بازار یکی از حلقه‌های حائز اهمیت است که باید به آن توجه شود.
آرش قهرمان عضو پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در خصوص حلقه مفقوده عرضه سوغات در مشهد، اظهار کرد: از میان زنجیره‌های مختلف گردشگری، زنجیره سوغات آسیب‌پذیرترین زنجیره است. بدین معنا که تقریبا اولین زنجیرهای که حذف می‌شود، سوغات است.
وی اضافه کرد: این اتفاق به دو دلیل رخ می‌دهد ابتدا اینکه شهروندان در سفر به مقاصد گردشگری اصلی‌ترین هزینه‌ها را حمل‌ونقل و به ویژه اقامت می‌دانند و این مسائل باعث می‌شود کمتر به فکر تهیه صنایع‌دستی باشند. دومین مورد این است که سوغات مفهوم فرهنگی را به دنبال دارد و آن بار فرهنگی از این جهت است که سوغات تابع مدت سفر است. اگر سفر افراد کوتاه باشد، به لحاظ اجتماعی انتظار سوغات از این افراد نیز کاهش پیدا می‌کند.
عضو پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: بنابراین اگر الگوهای سفر به گونه‌ای باشد که طول مدت سفر گردشگران در یک روند نزولی قرار گیرد، قاعدتا سهم سوغات کاهش پیدا می‌کند. با توجه به مواردی که مطرح شد سوغات جزو زنجیره‌های پرآسیب گردشگری به ویژه در شرایط اقتصادی حال حاضر است که در واقع آن اقتصاد از وضعیت انقباضی رنج ببرد و از یک رکود توام با تورم برخوردار باشد.
فیروزه سوغات منحصربفرد شهر مشهد
فیروزه در اصل سوغات شهر نیشابور است اما همه مسافران و مهمانان حرم مطهر امام رضا این سوغات ارزشمند را به عنوان سوغات مشهد می شناسند. کارگاه های فیروزه تراشی بسیار زیادی در مشهد وجود دارند و شما می توانید این سوغات ارزشمند را به عنوان هدیه یا یادگاری تهیه کنید. با توجه به اینکه ممکن است فیروزه های غیراصل و تقلبی را به شما بفروشند بهتر است برای تهیه فیروزه به بازارهای سنتی و کارگاه های قدیمی تر بروید. در این کارگاه ها می توانید فیروزه های اصل را پیدا کرده و با قیمت مناسب بخرید.
زعفران اصل لوکس ترین سوغات مشهد
بسیاری از زنان و بانوان مسافری که قصد خرید سوغات مشهد را دارند زعفران و زرشک را به عنوان سوغات اصلی مشهد انتخاب می کنند. شما می توانید بهترین نوع زعفران را در این شهر پیدا کنید. البته اگر می خواهید باکیفیت ترین نوع ممکن را بخرید بهتر است سراغ حجره ها و فروشنده های قدیمی بروید. در این گونه جاها می توانید انواع زعفران و زرشک اصل و تازه را با قیمت مناسب تهیه کنید.
انگشتر با نگین های بزرگ و تزیینی
انگشترهایی که با سنگ های تزیین شده ساخته می شوند یکی از مهمترین سوغات مشهد به حساب می آیند. بسیاری از مسافران این انگشترها را تهیه می کنند و در حالی که همه انگشتان خود را انگشتری کرده اند آن ها را به ضریح می کشند و با این کار انگشترها را متبرک میکنند. انگشتر عقیق، دُر نجف، یاقوت، زمرد، شرف شمس، حدید از مهمترین انگشترهای مذهبی در شهر مشهد هستند. البته برخی از این انگشترها را می توانید تنها در جواهرفروشی ها بخرید مانند انگشتر یاقوت یا زمرد اما سایر انگشترها را می توانید در بازار نیز تهیه کنید و حتی می توانید به کارگاه های سنگ تراشی رفته و انگشتری که باب سلیقه خودتان هست را انتخاب یا سفارش دهید.
مهر، سجاده و تسبیح مقدس ترین سوغات مشهد
مهر، سجاده و تسبیح مقدس ترین سوغات مشهد و اصلی ترین سوغات این شهر از بعد مذهبی است. حتی در دنیای امروز اهمیت مهر، سجاده و تسبیح برای مهمانان رو به افزایش است و می توان آن را رکن ثابت تمام خریدهایی دانست که مهمانان حرم مطهر امام رضا به عنوان سوغات مشهد تهیه می کنند. تسبیح های مختلفی در مشهد تولید می شود که شامل تسبیح های معمولی، تسبیح با انواع سنگ مثل فیروزه، یشم و عقیق، تسبیح شاه مقصود، یُسر، کهربا و سندلوس است. سجاده ها نیز با طرح ها و پارچه های مختلفی تولید می شوند. قیمت مهر، سجاده و تسبیح در شهر مشهد بسیار متفاوت است و از ارزان ترین گزینه های ممکن تا گران ترین و لوکس ترین سوغات مشهد را شامل می شوند.
پوستین گوسفند یا سایر حیوانات
از پوست گوسفند و سایر حیوانات اهلی و حلال گوشت محصولاتی مثل کلاه، پالتو، پادری و … تولید می شود که امروزه به عنوان سوغات مشهد و حتی در سایر شهرها نیز عرضه می شوند. البته امروزه تولید و فروش پوستین مانند گذشته رونق ندارد و اگر قصد خرید محصولات تولید شده از پوست حیوانات را دارید باید از فروشندگان قدیمی تر آدرس مکان هایی که این سوغات را می فروشند پرس و جو کنید.
گلیم و قالی مشهد
یکی از باارزش ترین انواع صنایع دستی در مشهد مقدس که بیشتر مورد توجه زائران خارجی قرار می گیرد گلیم و قالی مشهد است. این صنایع دستی بیشتر توسط عشایر منطقه خراسان تولید می شوند و از آن برای پوشاندن زمین، دیواره و سقف چادر استفاده می کنند اما گلیم ها امروزه بیشتر جنبه تزئینی پیدا کرده اند. انواع کیف با طرح و جنس گلیم نیز در مشهد ساخته می شود که بازار خوبی دارد و یک گزینه مناسب برای خرید سوغات مشهد است. گلیم افشار، سوماک و ترکمنی از انواع مشهور گلیم در منطقه خراسان هستند.
منبع:
ایسنا
