امسال و به‌ویژه طی ماه‌های اخیر، موضوع عرضه تایر و صف‌های طولانی خرید برای مشتریان دردسرساز شده بود و بازار تایر مدام با دستورالعمل‌ها و خبرهای جدید و گاه ضدونقیض روبه‌رو بود. در آخرین خبرها در نیمه آذر، توقف فروش اینترنتی تایر شنیده شد.
امسال و به‌ویژه طی ماه‌های اخیر، موضوع عرضه تایر و صف‌های طولانی خرید برای مشتریان دردسرساز شده بود و بازار تایر مدام با دستورالعمل‌ها و خبرهای جدید و گاه ضدونقیض روبه‌رو بود. در آخرین خبرها در نیمه آذر، توقف فروش اینترنتی تایر شنیده شد. در این خبر از خریداران خواسته‌شده بود برای تهیه تایر با نرخ مصوب با در دست داشتن کارت ملی و کارت ماشین به نمایندگی‌های فروش تایر مراجعه کنند. به فاصله چند ساعت، خبر توقف فروش اینترنتی تایر تکذیب و دلیل بسته شدن سامانه فروش اینترنتی فروش تایر تکمیل ظرفیت اختصاص‌یافته برای عرضه از طریق این سامانه عنوان و سهمیه هر صاحب خودرویی، ۲ حلقه تایر تعیین شد. حالا با وجود گذشت حدود ۳ هفته، فعالیت این سامانه همچنان متوقف است و در تازه‌ترین خبرها دستیار ویژه وزیر صمت از ازسرگیری فروش اینترنتی تایر و لغو محدودیت فروش ۲ حلقه، در آینده نزدیک خبر می‌دهد که البته هنوز عملی نشده است. صمت در این گزارش وضعیت کنونی بازار تایر و تاثیر توقف سامانه فروش اینترنتی تایر را از فعالان این بخش جویا شده که در ادامه می‌خوانید.
بازار تایر در مسیر بهبود
مصطفی تنها، سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر درباره پیامدهای محدودیت عرضه تایر به متقاضیان به صمت اظهار کرد: تحویل دو حلقه تایر به هر صاحب خودرویی، براساس تصمیمات ستاد تنظیم بازار انجام شده است. این تصمیم در راستای کنترل بازار از سوی ستاد اجرایی شد تا از بروز دلال‌بازی در بازار تایر جلوگیری کند. به دلایلی که عمده آن عدم‌تامین ارز بود، در ۶ ماه نخست امسال با افت تولید تایر روبه‌رو شدیم که در نهایت باعث ایجاد التهاباتی در بازار شد که به تبع آن، نرخ محصول در سطح خریدوفروش روند صعودی پیدا کرد. در این شرایط، متقاضیان خرید تایر با این هدف که از تورم پیشی بگیرند، نسبت به خرید نیازهای آتی پیش از گران‌تر شدن اقدام می‌کنند. به‌عنوان نمونه، اگر مصرف‌کننده فقط به یک حلقه تایر نیاز دارد، در وضعیت ملتهب بازار نسبت به خرید چند حلقه تایر اقدام می‌کند تا برای ۸ ماه دیگر که واقعا برای خودرو خود نیاز به تایر دارد، مجبور نشود با نرخ بالاتر آن را خریداری کند. از آنجایی که با افزایش تقاضاهای آتی، ظرفیت تولید افزایش نیافته تا پاسخگوی این تقاضا باشد، کمبود و به طبع آن گران‌تر شدن تایر در بازار رخ می‌دهد. در این شرایط، کمبود تایر و به‌تبع آن فاصله عرضه و تقاضا بیشتر شده و فشار بر بازار و التهاب آن افزایش خواهد یافت و سرعت گران‌ترشدن تایر در مبادلات بازار بیشتر می‌شود.
تنها در ادامه خاطرنشان کرد: در این وضعیت، ستاد تنظیم بازار تصمیم به اجرای محدودیت در عرضه تایر گرفت؛ بنابراین مقرر شد بعد از احراز هویت مالک خودرو براساس مقررات دو حلقه تایر به وی تعلق بگیرد تا هم نیاز روز افراد برطرف و هم از فشار بر بازار و بروز کمبود تصنعی پیشگیری شود. در این شرایط، متقاضیان براساس نیاز فوری خود اقدام به خرید دو حلقه سهمیه‌شان می‌کنند و از خرید تایر مازاد بر نیاز روز و برای مصرف آتی جلوگیری می‌شود. از سویی هم چون تایرهای جلو زودتر فرسود می‌شوند و بهتر است تایرهای هرکدام از محورها با هم تعویض شوند، سهم دو تایر تا حدی نیاز افراد را برطرف می‌کند.
وی افزود: به هر حال، مجموع اقداماتی در راستای کنترل بازار از آبان ماه تاکنون از سوی کارخانه‌های تایرسازی انجام شده است. به‌عنوان نمونه، تولیدکنندگان تلاش کردند تایرهای پرمصرف بیشتری تولید و توزیع کنند تا التهابات بازار مهار شود که به نتایج خوبی هم ختم و تا حدود زیادی از التهابات بازار تایر کاسته شده است. در حال حاضر، به‌جز تایر رینگ ۱۳، برای بقیه رینگ‌ها، وضعیت بازار عملا به حالت عادی رسیده است. البته براساس تمهیداتی که اندیشیده شده و کنترل‌های صورت گرفته، عرضه و قیمت رینگ ۱۳ موردنیاز بازار نیز به‌احتمال‌زیاد تا آخر دی‌ماه به حالت عادی درخواهد آمد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه تایر به‌صورت دستوری قیمت‌گذاری می‌شود، گفت: در حال حاضر قیمت تایر توسط سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده تعیین می‌شود. سازمان حمایت براساس اسنادی که تولیدکنندگان به این سازمان ارائه می‌دهند، نسبت به قیمت‌گذاری تایرها اقدام می‌کند. در این میان، مشکل اصلی این است که از تولیدکنندگان تایر پیش‌فاکتور نمی‌پذیرند و باید فاکتور روز ارائه بدهیم. این در حالی است که در تولید تایر از ۸۰ تا ۹۰ ماده استفاده می‌شود و برخی از مواد اولیه چون مقدار مصرف کمی داریم و این مواد قابلیت نگهداری دارند و ضمن اینکه، خرید سالانه آنها هم مشکلی در بازار ایجاد نخواهد کرد، را به‌صورت سالانه خریداری می‌کنیم. ما در حالی مجبور به ارائه فاکتور زمان خرید به سازمان حمایت هستیم که مواد اولیه خریداری شده ما با نرخ روز نیست. حال با وجود تورم حدود ۵۰ درصدی که بر اقتصاد کشورمان حاکم شده و اینکه در تولید با تورمی بیش از مصرف روبه‌رو هستیم و هر روز نرخ محصولات و مواد اولیه نسبت به روز قبل گران‌تر می‌شود و حتی دولت بر نرخ خدماتش مثل نرخ حمل‌ونقل هر روز اضافه می‌کند، نرخ دستوری به ضرر صنعت تایر است. تولیدکنندگان تایر با وجود قیمت‌گذاری دستوری و اینکه در بازار مدام قیمت‌ها بالا می‌رود، به ناچار ضربه‌گیری تورم را با کاهش سود انجام می‌دهند. به عبارتی در فاصله هر پله افزایش نرخ شاهد کاهش سود کارخانجات تولید تایر هستیم. در این شرایط به طبع برخی تایرسازان به زیاندهی می‌رسند و تولید سایزی که ترکیب مواد آن زیان بیشتری به تولیدکننده تحمیل می‌کند، کمتر می‌شود که درنهایت منجر به بروز کمبود در بازار و گرانی خواهد شد.
سازمان حمایت ناظر بر ضوابط باشد
فعال حوزه تایر با اشاره به اینکه به مشکلات بالا مسائل دیگری هم افزوده می‌شود، اظهار کرد: در این شرایط شاهد بی‌معنا شدن تحقیق و توسعه برای تولیدکننده هم خواهیم بود. تایرساز می‌تواند با هزینه بیشتر تایرهای باکیفیت‌تری تولید کند و چون باید تایر را با هر کیفیتی با قیمت تعیین‌شده به فروش برساند رغبتی برای ارتقای کیفیت و تولید تایر در گریدهای بالاتر نخواهد داشت. بر این اساس و با توجه به مشکلاتی که قیمت‌گذاری دستوری برای صنعت دارد، فعالان صنعت تایر همیشه خواهان این بوده‌اند که ضوابطی تعیین شود و براساس این ضوابط، تولیدکننده قیمت‌گذاری کند و سازمان حمایت، کنترل و نظارت بر رعایت ضوابط داشته باشد، نه بر رعایت نرخ‌های تعیین شده. البته وزیر صمت حدود یک ماه پیش قول دادند این موضوع انجام شود، اما هنوز عملی نشده است. اگر این مورد کتبا به ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت داده نشود، قابل اجرا نیست. به نظر ما اگر این مورد خاص عملیاتی شود در رشد و توسعه صنعت تایر چه به لحاظ تشویق سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در این صنعت و چه به لحاظ تحقیق و توسعه وضعیت بهتر خواهد شد و شاهد ارتقای کیفیت افزایش رقابت تولید محصولات کیفی بین تولیدکنندگان مختلف تایر و برندسازی در بازار خواهیم بود.
توقف موقت فروش اینترنتی
سخنگوی انجمن تایر در پاسخ به این پرسش که توقف فعالیت سامانه چه تاثیری بر بازار تایر داشته نیز اظهار کرد: سامانه مشکلاتی داشت که بیشتر آنها به نارضایتی اصناف برمی‌گردد، وقتی در سامانه خریدوفروشی انجام می‌شود، فروشنده تایر برای خرید تایر از تولیدکننده نخست پول آن را پرداخت می‌کند، سپس سفارش خود را تحویل می‌گیرد. در سامانه تایر به فروش رفته، اما معلوم نیست پول آن را چه وقت و چه کسی به فروشنده می‌دهد. همین ابهامات باعث شد سامانه موقتا بسته شود تا این مشکلات را برطرف کنند. اگر هم قرار بر این است که سامانه به رقابت با اصناف بپردازد و یک پلتفرم ایجاد شود که تایر را از آنجا بفروشند، در این شرایط تکلیف شبکه مویرگی نمایندگی‌ها که با تایر آشنا هستند و خدمات به مشتریان می‌دهند و…، چه می‌شود؟ سامانه چه جایگاهی دارد؟ آیا از تایرساز محصولش را خریداری و خودش به‌عنوان نمایندگی ورود می‌کند؟ سازکار کلی آن برای تولیدکننده، مصرف‌کننده و توزیع‌کننده چگونه است؟ ساختار تامین مواد اولیه چه می‌شود؟ با توجه به این موارد باید در این سامانه جنبه‌های گوناگون موردتوجه قرارگرفته و در آن تعریف شود تا هم نگرانی تولیدکنندگان، هم مصرف‌کنندگان و هم توزیع‌کنندگان برطرف شود. بر این اساس، فعالیت سامانه فعلا متوقف شده تا درباره سازکار فروش اینترنتی تایر چاره‌اندیشی شود.
وی افزود: در بازار تایر یکسری سامانه‌های فروش کارخانجات تایرسازی هم‌به‌طور مستقیم فعالیت می‌کردند و علاوه بر نمایندگی‌هایشان روزانه تعداد محدودی سهمیه را در سایت مستقیم‌شان به فروش می‌رساندند تا قیمت‌ها در بازار تایر مهار شود. البته در دوره‌ای از سوی ستاد تنظیم بازار، دستور توقف این سایت‌ها هم داده شد و الان دوباره ستاد اجازه داده فعالیت کنند.
تایرسازان اینجا معترضند
تنها در ادامه درباره دلایل کاهش سهمیه تایر خودروسازان و تاثیر آن بر بازار خودرو تایر، گفت: علت کاهش سهمیه خودروسازان هم این بوده که در بازه زمانی که بازار تایر دچار التهاب است، تایر بیشتری به بازار تزریق شود، چون امکانات کشور برای تولید تایر مشخص است و افزایش تولید تایر به‌سادگی و سرعت امکان‌پذیر نیست تا بتوانند با عرضه بیشتر تایر به بازار در واقع التهاب را خارج کنند. در این میان، از یک سو تعرفه تایر هم از حدود ۲۸ به ۶ درصد رسیده که واردات را گسترش می‌دهد و از سوی دیگر با همان نرخ ارزی که تایرسازان مواد اولیه‌شان را خریداری می‌کنند، نسبت به واردات تایر اقدام خواهند کرد. این موضوع هم به جای بحث و اعتراض تولیدکنندگان تایر تبدیل شده، چراکه به ضرر تولید است و نمی‌توان آن را حمایت از صنعت داخلی دانست. به هر حال، خودروسازان می‌توانند کسری تایر موردنیازشان را وارد کنند، مجوز آن هم داده شده تا مشکلی از نظر تولید خودرو نداشته باشند. در حال‌حاضر واردکنندگان تایر سفارشاتی انجام داده‌اند و من به شما اطمینان می‌دهم چند برابر نیاز بازار تایر وارد می‌کنند، چون برای آنها صرفه اقتصادی دارد و به‌زودی با ورود این تایرها به بازار، فروشنده‌های تایر باید دنبال خریدار باشند.
بازار تایر در آرامش
سید محمد میرعابدینی، دبیر انجمن واردکنندگان تایر نیز درباره وضعیت عرضه و تقاضا در بازار تایر به صمت اظهار کرد: در حال حاضر بازار شاهد آرامش نسبی است و عرضه تایر به‌طور مناسب در حال انجام است و التهابی که به‌ویژه در ماه‌های اخیر بر این بازار حاکم شده بود، کاهش یافته است. این فعال حوزه تایر درباره نحوه خریدوفروش تایر در بازار این روزها گفت: خریدو فروش تایر به‌طور نسبی در حال انجام است و خریداران نسبت به خرید تایر براساس قیمت‌های مصوب از نمایندگی‌های مجاز اقدام می‌کنند. وی درباره وضعیت بازار تایر طی ماه‌های آینده با اشاره به اینکه بازار تحت کنترل است و به سمت ثبات حرکت می‌کند، ادامه داد: با توجه به اقداماتی که انجام شده و ورود جدی متولیان امر، بازار به سمت آرامش در حرکت است و در زمینه تامین نیاز مشکلی وجود ندارد و گرفتاری کنونی تامین نشدن ارز ۲۸۵۰۰ هزار تومانی برای واردات تایر است که بیشتر ما را در تامین لاستیک خودروهای سنگین با مشکل روبه‌رو خواهد کرد. در بخش واردات تایرهای سنگین، اگر ارز مورد نیاز تخصیص پیدا نکند با مشکلاتی جدی روبه‌رو می‌شویم.
میرعابدینی در پایان با اشاره به اینکه دولت باید نظارت بر بازار تایر را همیشه داشته باشد، گفت: با کمترین کاستی و کوچک‌ترین تصمیم اشتباهی، شاهد التهاب در بازار خواهیم شد؛ بنابراین متولیان امر باید در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های چه برای واردات و چه تولید داخل، نهایت دقت و توجه را داشته باشند.
سخن پایانی
بنا براین گزارش، با افزایش عرضه تایر به بازار و کاهش تعرفه واردات، التهابات بازار تایر تا حد زیادی کاهش یافته است. البته هنوز تولیدکنندگان تایر نسبت به برخی موارد اعتراض دارند و معتقدند واردات بی‌برنامه و در حجم زیاد از سوی خودروسازان در نهایت به ضرر صنعت تایر است. آنها انتظار دارند نهادهای مربوطه نسبت به این موارد وارد عمل شوند.
