فرسودگی اتوبوس های بین شهری مقوله جدیدی نیست. یک دهه پیش و حتی پیش از آن نیز گزارش هایی مبنی بر فرسودگی ناوگان حمل و نقل جاده ای و تاثیر آن بر گردشگری منتشر شد، موضوعی که گردشگری ایران همچنان با آن دست و پنجه نرم می کند و همین موضوع نارضایتی گردشگران را به دنبال داشته است. این چالش از دید صاحبان این دستگاه ها ناشی از گرانی خودرو و قطعات است و در برخی موارد قطعات خودرو در بازار یافت نمی شود
صمد طاعت مالک و راننده مینیبوس هیوندا در تبریز است، میگوید: وسیله نقلیه‌‌‌ام را پنج سال پیش با قیمت ۲۴۰ میلیون تومان خریدم، آن سال قرار نبود کل هزینه را یکجا واریز کنم، ۶۰ میلیون تومان نقد پرداخت و مابقی را در ماهانه چهار میلیون تومان پرداخت کردم. در حال حاضر قیمت ماشین من به چهار میلیارد تومان رسیده است. مگر چند نفر می‌توانند این مبلغ را نقدی پرداخت کنند تا برای خودشان مینیبوس بخرند و با آن کار کنند. یکی از مشکلاتی که طاعت با آن مواجه است، به کمبود قطعات در بازار ایران برمیگردد. او اضافه می‌کند: ما همیشه در جاده هستیم و باید قطعات درجه یک و فابریک داشته باشیم تا هم سلامت خودمان و هم سلامت مسافران‌‌‌مان تضمین شود اما پیدا کردن آنها بسیار دشوار است و در مواردی نمی‌توانیم آنها را تامین کنیم.
او در این باره که آیا هزینه‌‌‌های نگهداری از ماشین به درآمدهایش می‌‌‌ارزد میگوید: درآمدها در سال‌های اخیر به‌واسطه تورم به صرفه نیست. به عنوان مثال اگر شما برای یک مسیر یک و نیم میلیون تومان دستمزد بگیرید نزدیک به دو‌سوم آن را باید برای نگهداری ماشین و هزینه‌‌‌هایش کنار بگذارید. متاسفانه هزینه‌‌‌های لاستیک، روغن، دستمزد و سایر موارد بسیار زیاد است به طوری که برای تعویض روغن و فیلتر تنها باید دو میلیون تومان هزینه کرد.
طاعتی درباره رونق گردشگری در تبریز عنوان می‌کند: خوشبختانه در سال‌جاری تعداد گردشگران تبریز قابل‌توجه بوده است. در کنار آن سرویس‌‌‌های روزانه در برخی ماه‌‌‌های سال به مقصد وان وجود دارد. با این حال اگر در سال گذشته درآمدمان کمتر بود، هزینه‌‌‌های پایین‌‌‌تری هم داشتیم. به گفته این فعال حوزه حملونقل در صورتی که او با ماشین خود روزانه به وان ترکیه سرویس رفت و برگشت داشته باشد ماهانه ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان درآمد دارد که با توجه به هزینه‌‌‌ها به ۵۰ میلیون میرسد. او می‌‌‌افزاید: این درآمد تنها برای سه ماه از سال است در بقیه موارد درآمد ما به ۱۵ میلیون تومان در یک ماه میرسد اما اگر در همین بازه زمانی بخواهیم یک جفت لاستیک بخریم همان ۱۵ میلیون تومان را باید بپردازیم. او از گران شدن بیمه بدنه، بیمه سرنشین و… به عنوان دیگر هزینه‌‌‌ها نام می‌‌‌برد و میگوید: با این هزینه‌‌‌ها و افزایش هزینه‌‌‌های زندگی و داشتن فرزند دخل و خرج ما چندان سازگار نیست و در نهایت درآمدمان به اندازه کارمندی است که اداره می‌رود.
به ضرورت قطعات را عوض می‌‌‌کنیم
امیرحسین عرباسدی از شاغلان حوزه حملونقل برونشهری هم پیش‌تر درباره هزینه‌‌‌های یک‌ماهه یک اتوبوس به «دنیای‌اقتصاد» گفت: این هزینه‌‌‌ها عموما تا ۳۰ میلیون تومان در یک ماه میرسد. در کنار آن خراب شدن ماشین را هم داریم که بسته به موضوع بین ۵ تا ۱۰ میلیون می‌شود. همین موضوع سبب می‌شود در برخی موارد برخی هزینه‌‌‌های ضروری را نتوانیم انجام دهیم.
او افزود: هر ۱۰ روز یک‌بار باید روغن ماشین عوض شود که هر بار عوض شدن هزینه‌‌‌ای معادل چهار میلیون تومان دارد و برای همین تک‌مورد باید ۱۲ میلیون تومان بپردازیم. لاستیک اتوبوس در حال حاضر ۲۰ میلیون و چک پرداخت قسطی آنها ماهی سه تا چهار میلیون تومان است. از دیگر مواردی که ما در ماه باید برای آن هزینه کنیم تسمه دینام، تسمه واترپمپ، جک صندلی‌‌‌ها، جک در جعبه و… است که همه اینها با توجه به اوضاع اقتصادی بسیار گران شدهاند. به عنوان مثال یک لنت معمولی برای چرخ‌‌‌های جلو یک و نیم میلیون تومان هزینه برمی‌‌‌دارد که همین میزان را باید برای چرخ‌‌‌های عقب هم انجام دهیم. علاوه بر اینها در هر ماه هزینه شاگرد، شوفر و گازوئیل بیش از ۲۰ میلیون تومان می‌شود. عرباسدی ادامه داد: در این شرایط ما در برخی موارد ناچار می‌‌‌شویم برخی هزینه‌‌‌ها را کاهش دهیم، مثلا به جای جک، در جعبه را با سیم نگه داریم و در موارد دیگری نیز تا جای امکان از قطعات استفاده کنیم که این موضوع فشار زیادی را هم به ما وارد می‌کند.
جایگزینی ۹هزار اتوبوس فرسوده
برای حل چالش فرسودگی ناوگان حملونقل به تازگی جزئیات مذاکرات صورت‌گرفته در نهمین جلسه شورای اقتصاد منتشر شد. بنا بر این خبر «شورای اقتصاد به ریاست معاون اول رئیس‌‌‌جمهوری با درخواست مشترک وزارتخانه‌‌‌های صمت و راه و شهرسازی تحت عنوان طرح جایگزینی ۸۵هزار دستگاه کامیون و کشنده بالای ۱۰ تن، اتوبوس و مینیبوس فرسوده موافقت کرد.»
حسن کریمی‌سنجری کارشناس صنعت خودرو در این باره به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: مهم‌ترین مانع در موضوع نوسازی حملونقل جاده‌‌‌ای به تحریم‌‌‌ها و ممنوعیت واردات و عدم‌تمایل شرکت‌های بزرگ برای کار با ایران برمیگردد. همین موضوع سبب شده قیمت خودروها هم بالا برود و برای تهیه یک اتوبوس برند ناچار باشیم بین ۱۰۰ تا ۱۵۰هزار یورو بپردازیم. خوشبختانه موانع واردات خودروهای سنگین رفع شد و دولت هم قصد دارد با اختصاص ۶.۲ میلیارد دلار نوسازی ۸۵هزار خودروی برونشهری را انجام دهد. او با اشاره به اینکه از این ۸۵هزار خودرو، ۹هزار مورد به اتوبوس‌‌‌های فرسوده برمیگردد، اضافه می‌کند: ۲۰هزار کشنده و ۱۷هزار کامیون و کامیونت هم در این طرح لحاظ شدهاند که طی پنج سال نوسازی آنها صورت می‌گیرد.
کریمی‌سنجری موفقیت این طرح را مشروط به تامین منابع مالی می‌‌‌داند. او در این باره که آیا در این پنج سال اتوبوس‌‌‌های بیشتری جزو فرسوده‌‌‌ها نخواهند شد؟ پاسخ می‌دهد: سال‌هاست درگیر نوسازی همین ۹هزار اتوبوس هستیم. منطقی است که هر ساله تعدادی اتوبوس به جامعه اتوبوس‌‌‌های فرسوده اضافه شود اما اگر نتوانیم همین تعداد را هم نوسازی کنیم عمق این چالش بیشتر می‌شود و با اختصاص منابع ملی بخشی از معضل فرسودگی اتوبوس‌‌‌ها را حل می‌‌‌کنیم.
او همچنین از نوسازی ناوگان حملونقل شهری با اجرای این طرح خبر می‌دهد و می‌‌‌افزاید: در این طرح جایگزینی ۱۶هزار دستگاه اتوبوس شهری دیزلی فرسوده با اتوبوس‌‌‌های شهری پایه گازسوز، برقی و گازوئیل‌سوز، جایگزینی ۳۰هزار دستگاه مینیبوس درون‌شهری فرسوده و جایگزینی ۱۶۰هزار دستگاه تاکسی فرسوده با تاکسی و ون پایه گازسوز و برقی مدنظر است.
آنچه از گفته‌‌‌های این کارشناسان و فعالان حوزه خودرو پیداست به ضرورت نوسازی حملونقل شهری و بین‌شهری برمیگردد. در حال حاضر هزینه‌‌‌های تعمیر و نگهداری وسیله نقلیه به اندازه‌ای است که مالک خودرو از تعمیر و جایگزینی قطعات خودرو صرف‌‌‌نظر می‌کند. این امر در نهایت ایمنی سفرها را تحت‌‌‌الشعاع خود قرار می‌دهد. از این روست که به سرانجام رسیدن این طرح تاثیر مثبتی بر گردشگری خواهد داشت و سفرهای امن را برای توریست‌‌‌ها به همراه می‌‌‌آورد.
