فریال مستوفی ـ رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران
تجربه کشورهای موفق در جذب سرمایه‌گذاری خارجی نشان می‌دهد که ورود سرمایه خارجی به این کشورها مبتنی بر اتخاذ سیاست‌های صنعتی کلان و اجرای صحیح آنها بوده است. به‌نوعی انتخاب و تمییز روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی هر کشور، نیازمند این است که متخصصان فنی، حقوقی و مالی بتوانند یک نقشه‌راه برای جذب سرمایه در بخش‌های اولویت‌دار کشور ترسیم کنند. به‌نظر می‌رسد که آماده‌سازی بسترهای سرمایه‌گذاری، مهم‌ترین عامل برای جذب سرمایه‌گذاری است و صرف داشتن منابع برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی کافی نیست. سرمایه‌گذار به‌دنبال کسب سود بیشتر است و ثمره مالی خود را به کشورهایی امن می‌برد. بنابراین، مناطقی که امنیت سرمایه‌گذاری در آنجا اولویت داشته باشند، مامن اصلی سرمایه می‌شوند. به‌عبارت‌دیگر، بستر قانونی و ثبات اقتصادی، مهم‌ترین فاکتور جذب سرمایه است. دسترسی ایران به منابع و ثروت‌های غنی زیرزمینی بر کسی پوشیده نیست، اما باوجود داشتن ذخیره مناسب گاز، منابع معدنی، جمعیت جوان و تحصیلکرده نتوانستیم نسبت به جذب سرمایه خارجی حتی به مانند کشورهای منطقه، موفق عمل کنیم. در این بین، ضعف مدیریت در دولت‌ها نیز باعث بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران شده و به‌نوعی زمینه‌های فرار سرمایه‌های داخلی را فراهم کرده است. آنچه مسلم است، رتبه ریسک در ایران بالاست و حتی همین موضوع باوجود رفع تنش‌های سیاسی بین ایران و عربستان، زمینه‌های جذب سرمایه‌گذاران خارجی به ایران را میسر نکرده است. اگر امروز تصور کنیم با بهبود روابط سیاسی سرمایه‌های خارجی به ایران سرازیر خواهند شد، تصور اشتباهی است، زیرا مشکل اصلی به ضعف مدیریت داخلی باز می‌گردد، هرچند نباید و نمی‌توان در این بین از فاکتور تحریم‌ها و محدودیت‌های ناشی از تحریم به‌راحتی گذشت. کارشناسان موسسه بین‌المللی فریزر، در بررسی موانع سرمایه‌گذاری در ایران به فعالان اقتصادی توصیه کردند که به‌دنبال جذب سرمایه خارجی در ایران نباشند و راه‌حل توسعه سرمایه‌گذاری در ایران را حفظ سرمایه‌های داخلی عنوان کردند. آنها بر این باورند که اگر فرار سرمایه در ایران متوقف شود، خارجی‌ها نیز برای سرمایه‌گذاری در ایران اقدام خواهند کرد.
سرمایه‌گذاران خارجی وقتی فرار سرمایه‌گذاران داخلی از کشور را مشاهده می‌کنند، به چه انگیزه‌ای سرمایه‌های خود را وارد ایران کنند؟ به‌عبارت‌دیگر، سرمایه‌گذار داخلی چراغ راه سرمایه‌گذار خارجی است. بنابراین، نخستین قدم این است که محیط کسب‌وکار داخلی به‌سمتی هدایت شود که سرمایه‌گذار داخلی رغبتی به بیرون بردن سرمایه خود نداشته باشد. این در حالی است که امنیت سرمایه‌گذاری در کشور وجود ندارد و همان‌گونه که اشاره شد، ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بالاست. از سوی دیگر، ایران رتبه جالبی در گزارش جهانی سهولت در انجام کسب‌وکار ندارد و بنابراین، نبود اعتماد، امنیت و شفافیت باعث شده است که سرمایه‌گذار، سرمایه خود را در شرایط ریسک بداند و از ورود سرمایه به ایران خودداری کند.این در حالی است که ایران ذاتا ظرفیت بالایی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد و می‌تواند هاب منطقه در جذب سرمایه‌گذاری خارجی باشد؛ زمانی‌که عوامل جذب سرمایه‌گذاری به امارات، عربستان و ترکیه را بررسی می‌کنیم، متوجه این مهم می‌شویم که ظرفیت‌های ذاتی ایران به نسبت این کشورها بهتر است، اما چرا سرمایه‌گذاران به ایران نمی‌آیند، همان دلیلی است که باید آن را در عملکرد برخی مسئولان جست‌وجو کنیم. همچنین، بالا بودن تنش‌های بین‌المللی، در کنار ریسک بالای سرمایه‌گذاری در ایران، این موضوع را تشدید کرده است. در این بین، بهبود و اصلاح روابط سیاسی ایران با کشورهای دنیا، می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاری خارجی مهم تلقی شود؛ باید روابط ما با کشورهای دنیا، دوستانه و صمیمانه‌تر شود و مسئله امنیت، شفافیت، ریسک پایین در سرمایه‌گذاری و اجرای دقیق قوانین را جدی بگیریم. اتاق بازرگانی تهران به‌عنوان یکی از نهادهای مهم در اقتصاد ایران در زمینه جذب سرمایه با صندوق توسعه ملی به توافقاتی رسیده و مقرر شده است که چنانچه اتاق تهران پروژه‌هایی را از لحاظ امکان‌پذیری موردارزیابی قرار بدهد و آنها را به صندوق معرفی کند، تامین مالی این پروژه‌ها از سوی صندوق توسعه ملی ممکن شود. با این‌همه، من به‌عنوان یک فعال اقتصادی، نمی‌توانم عدد دقیق جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را بیان کنم، اما آنچه مسلم است؛ رقم جذب سرمایه‌گذاری خارجی پایین است. کشورهایی مانند سنگاپور و هنگ‌کنگ در سال ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب می‌کنند، اما در ایران این عدد به بیش از ۲ تا ۳ میلیون دلار نمی‌رسد./ روزنامه صمت
