برای تحویل شیرخشک، ارائه کارت ملی نوزاد الزامی است! تحویل شیرخشک با کارت ملی نوزاد، اقدامی تازه‌است که به‌عنوان یکی از تدابیر جدید سازمان غذا و دارو برای مدیریت کمبود به‌کار گرفته شده است.
اگر بخواهیم کمی به عقب بازگردیم، قصه کمبود شیرخشک به اوایل سال ۱۴۰۱ بازمی‌گردد؛ جایی که تولیدکنندگان از قیمت‌گذاری دستوری و مشکلات تخصیص ارز گلایه داشته و در رابطه با کمبود شیرخشک هشدار دادند. اما به‌نظر نمی‌رسید که شیرخشک نیز در سبد کالاهای با کمبود قرار بگیرد و خانواده‌ها برای خرید آن از این داروخانه به آن داروخانه بروند. همچنین، در حالی که کمبود شیرخشک در برخی شهرها و استان‌ها گزارش شده، شاهد تغییر مسیر تزریق این کالا به‌جای بازار داخل، به‌سمت قاچاق آن به کشورهای عراق و افغانستان هستیم. در این شرایط، سازمان غذا و دارو با هدف کنترل بازار و برای جلوگیری از قاچاق، به ارائه این کالا با کارت ملی پرداخته و از سوی دیگر، با تخصیص ارز واردات شیرخشک موافقت کرده است. تخصیص ارز به واردات شیرخشک به‌جای واردات مواد اولیه تولید، به چالش جدی تولیدکنندگان شیرخشک با سازمان غذا و دارو بدل شده و در این گزارش به شرایط روز تولید و واردات این کالای مهم پرداخته است.
واردات شیرخشک با ارز ۴هزار و۲۰۰ تومانی
قصه کمبود شیرخشک از کمبود برخی اقلام شیرخشک‌های رژیمی و متابولیک شروع شد. اوایل سال ۱۴۰۱، محمد هاشمی، سخنگوی سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت اعلام کرد که تاخیر در تامین ارز، تهیه و ثبت سفارش شیرخشک‌های رژیمی را با مشکل مواجه کرده است. از همان روزها بازار با کمبودهای مقطعی در تامین این شیرخشک‌ها مواجه شد. از سوی دیگر، به‌گفته این مقام مسئول، تخصیص ارز ترجیحی به شیرخشک‌های رژیمی، منجر به نرخ پایین‌تر این کالا به نسبت بازار آزاد شد که در نتیجه عرضه گسترده این نوع شیرخشک در داروخانه‌ها، به بستری برای قاچاق این کالا بدل شد. کنترل قاچاق نیز منجر به توزیع قطره‌چکانی شیرخشک به داروخانه‌ها شد. به این ترتیب، به‌گفته مسئولان بازار با کمبود شیرخشک مواجه نبود و هدف از توزیع سهمیه‌ای این کالا، مدیریت توزیع برای جلوگیری از قاچاق بود. این روال ادامه داشت تا اینکه در نهایت سال ۱۴۰۲ تولیدکنندگان با عدم‌تامین ارز برای واردات مواد اولیه موردنیاز برای تولید شیرخشک مواجه شدند. در ادامه آنچه حاصل شد، کمبود شیرخشک در بسیاری از استان‌ها و افزایش تخصیص ارز واردات بود تا اینکه با تایید کمبود شیرخشک از سوی مسئولان سازمان غذا و دارو در آخرین روزهای شهریور، فراخوان برای واردات فوری شیرخشک داده شد. در تازه‌ترین اقدام نیز سازمان غذا و دارو فروش شیرخشک را منوط به ارائه کارت ملی نوزاد از ۲۰ مهر کرده است. در ادامه این روند ۱۹مهر، منوچهر دادگرنژاد، مدیرکل امور فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو با تاکید بر ارائه شیرخشک با ثبت کد ملی و تاریخ تولد نوزاد در داروخانه‌ها گفت: با هدف حمایت از مصرف‌کننده، به شیرخشک نوزادان ارز ۴هزار و۲۰۰ تومانی تعلق می‌گیرد؛ بنابراین به‌دلیل اختلاف نرخ موجود، احتمال خروج شیرخشک‌ها از زنجیره مصرف و قاچاق معکوس آن یا استفاده در مصارف دیگر نظیر شیرینی‌فروشی‌ها و… وجود دارد. به‌همین‌دلیل، ارائه این محصول با کدملی و تاریخ تولد نوزاد و ثبت در سامانه تی‌تک از ۲۰ مهر الزامی شده تا زنجیره تامین تا مصرف قابل رصد باشد. بنابراین، از ۲۰ مهر داروخانه‌ها برای تحویل شیرخشک به متقاضیان، موظف به ثبت کد ملی نوزادان هستند و در غیر این صورت، طبق قانون با متخلفان برخورد خواهد شد.
به‌گفته این مقام مسئول در سازمان غذا و دارو، ثبت سامانه‌ای شیرخشک ضمن کنترل زنجیره تامین تا مصرف، در عین حال میزان نیاز کشور به‌صورت واقعی را مشخص می‌کند و به این ترتیب، می‌توان براساس آن سیاست‌گذاری کرد. بنابراین، باتوجه به برنامه‌ریزی‌های انجام‌گرفته، در هفته‌های آتی شاهد وفور شیرخشک در کشور خواهیم بود و درحال‌حاضر نیز محدودیتی در تامین نداریم، شرکت‌ها در حال همکاری هستند و شیرخشک در حال توزیع در استان‌ها است.
مشکل تامین ارز واردات مواد اولیه
هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد در رابطه با کمبود شیرخشک در بازار به صمت گفت: در ۱۵سال گذشته، آمار تولید شیرخشک پاسخگوی نیاز داخل است، اما به‌نظر می‌رسد وضعیت فعلی شیرخشک، حاصل تصمیمات غلط مدیریتی است که بازار را با کمبود این کالا مواجه کرده است.
وی با تاکید بر اینکه مهم‌ترین علت کمبود شیرخشک، عدم‌تامین ارز برای تهیه مواد اولیه تولید است و تولیدکنندگان مدت‌هاست نسبت به این موضوع معترض هستند، گفت: در کل، تولیدکنندگان مشکلی در تولید ندارند و تمام مشکلات به قوانین و اتفاقات اخیر در کشور بازمی‌گردد.
تحویل‌زاده با بیان عوامل تاثیرگذار در کمبود شیرخشک اظهار کرد: قیمت‌گذاری دستوری باعث زیانده شدن بعضی از خطوط تولید و در نتیجه تعطیلی خط شده است. دلیل دیگر نیز، عدم‌تخصیص به‌موقع ارز برای واردات مواد اولیه است. باید ارز واردات مواد اولیه در زمان مناسب تامین شود و به تولیدکننده برسد. همچنین، این فرآیند باید در فواصل زمانی مشخصی صورت گیرد که متاسفانه سازمان غذا و دارو تخصیص ارز را به‌صورت منظم انجام نمی‌دهد. این موضوع مانع از ورود یکنواخت مواد اولیه نمی‌شود و در نهایت، بازار با کمبود کالا مواجه می‌شود.
ارز نیست!
تحویل‌زاده باتوجه به خبرهای جدیدی که در رابطه با واردات شیرخشک بیان می‌شود، افزود: اگر ارز برای واردات مواد اولیه تولید وجود ندارد، چگونه برای واردات ۳۰ میلیون قوطی شیرخشک، تخصیص ارز، آن‌هم ارز ترجیحی ۴هزار و۲۰۰ تومانی انجام می‌شود. در واقع، قرار است با ارز دولتی شیرخشک وارد شود و در این شرایط، نرخ شیرخشک وارداتی از نرخ کالای تولید داخل کمتر خواهد شد.
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد با تاکید بر اینکه مشکل بازار با واردات حل نمی‌شود، گفت: مصرف ارزی واردات ۳ برابر تولید داخل است، یعنی یک قوطی شیرخشک وارداتی ۳ برابر شیرخشک تولید داخل، ارزبری دارد. این در حالی است که طی ۶ ماه گذشته، ۲۰۰ هزار یورو برای واردات مواد اولیه تولید شیرخشک ارز اختصاص داده شد، در حالی که باید ۶ میلیون یورو اختصاص پیدا می‌کرد. همچنین، بارها هشدار داده بودیم که اگر بانک مرکزی در تامین ارز تعلل کند و زمان تخصیص ارز با بازه زمانی واردات مواد اولیه همخوانی نداشته باشد، با کمبود شیرخشک مواجه خواهیم شد.
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد، ضمن تاکید بر اینکه واردات شیرخشک با سود بسیاری برای شرکت‌های واردکننده همراه است، گفت: تولیدکنندگان بارها بیان کرده‌اند که توان تولید و تامین نیاز داخل را دارند. در حالی که در این مدت بیش از ۳۰ نوع شیر خشک رژیمی و معمولی را تولید و به بازار عرضه کرده و از سال ۱۴۰۱ تاکنون، بهترین وضعیت تولید این محصول را داشته‌ایم.
تولید داخل کفایت می‌کند
تحویل‌زاده با انتقاد از روند بانک مرکزی در تامین ارز واردات مواد اولیه برای تولیدکنندگان شیرخشک اظهار کرد: بانک مرکزی هنگام تامین ارز موردنیاز برای واردات مواد اولیه تولید، از کمبود ارز گلایه می‌کند و در مقابل صحبت از تخصیص ارز ترجیحی برای واردات ۳۰ میلیون قوطی شیرخشک می‌کند. این در حالی است که کل ظرفیت تولیدی شیرخشک از سوی تولیدکنندگان عضو انجمن، ۱۲۰میلیون عدد قوطی است و اکنون ۵ کارخانه تولید شیرخشک وجود دارد که تنها ظرفیت تولید سالانه یکی از آنها ۳۴ میلیون عدد است. از سوی دیگر، کل مصرف شیرهای رگولار در سال گذشته ۶۱ میلیون عدد بود، در نتیجه نصف نیاز کشور توسط ۲ کارخانه تولیدی تامین می‌شود و در صورت تامین ارز موردنیاز، هیچ‌گونه چالشی در تولید نخواهیم داشت.
گوش‌های بسته در برابر هشدارها
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد با بیان اینکه برای واردات شیرخشک، تخصیص ارز ۴هزار و۲۰۰ تومانی در نظر گرفته شده است، افزود: تولیدکنندگان به‌طوررسمی از اسفند ۱۴۰۱ به سازمان غذا و دارو، وزارتخانه‌های بهداشت، جهاد کشاورزی، صمت و حوزه‌های مربوطه هشدار دادند که با روند تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه به تولیدکنندگان شیرخشک، به‌زودی در این بخش دچار کمبود خواهیم شد، چراکه از اسفند سال گذشته تاکنون، به بیشتر تولیدکنندگان هیچ ارزی تخصیص داده نشده است. در این شرایط و در صورت کمبود ارز واردات مواد اولیه، چگونه وزارت بهداشت برای واردات ۳۰ میلیون قوطی شیرخشک مزایده می‌گذارد؟ از سوی دیگر، باوجود ظرفیت داخلی سازمان غذا و دارو، چگونه به‌جای تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه به تولیدکنندگان داخل، ترجیح بر تخصیص ارز برای واردات شیرخشک است.
وی در ادامه بااشاره به آمار زاد و ولد در کشور بیان کرد: آمار زاد و ولد در کشور به‌حدی نیست که مصرف شیرخشک به یک‌باره افزایش یابد که مجبور به واردات باشیم. از سوی دیگر، سلیقه مصرف‌کنندگان ایرانی نیز به‌سمت تولید داخل است.
به کیفیت تولید داخل اعتماد کنید
تحویل‌زاده ضمن تاکید بر کیفیت شیرخشک‌های داخلی بیان کرد: تولید داخل از لحاظ کیفیت با شیرخشک خارجی برابری می‌کند، چراکه ۸۰ درصد مواد اولیه از خارج کشور تامین می‌شود. همچنین، تولیدکنندگان باوجود اعتراضی که به افزایش نرخ ناچیز شیرخشک در تیر امسال داشتند و عدم‌تخصیص ارز، باز هم تولید خود را کاهش نداده و به‌صورت اعتباری به تولید پرداخته‌اند.
عواقب را در نظر بگیرید
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد ضمن تاکید بر آثار واردات شیرخشک اظهار کرد: در صورت واردات شیرخشک، شاهد ۲ اتفاق عرضه شیرخشک‌های وارداتی با نرخ پایین و افزایش نرخ شیرخشک‌های داخلی هستیم که در نتیجه، تولیدکننده و مصرف‌کننده با چالش‌های بسیاری روبه‌رو خواهند شد.
احتمال حذف شیرخشک در سبد خرید داروخانه‌ها
زهرا منصورنیا، مسئول فنی یکی از داروخانه‌های تهران در رابطه با کمبود شیرخشک به صمت گفت: مدتی است که به غیر از شیرخشک‌های رژیمی که همیشه شاهد کمبود آنها در بازار بوده‌ایم، درگیر کمبود شیرخشک‌های رگولار نیز هستیم.
وی باتوجه به خبرهای جدیدی که در رابطه با واردات شیرخشک بیان می‌شود، افزود: این اقدام جدید سازمان غذا و دارو بی‌شک برای داروخانه و مصرف‌کننده با چالش‌های بسیاری همراه است، چراکه داروخانه فرصت کافی برای ثبت اطلاعات خریدار شیرخشک مانند کد ملی نوزاد، تاریخ تولد و… در سایت را ندارد و ممکن است در برخی موارد منجر به درگیری بین خریدار و مسئول داروخانه شود. از سوی دیگر، باتوجه به بخشنامه‌های متعددی که در سال برای داروخانه‌ها ارسال می‌شود و شرایط اقتصادی موجود، ممکن است داروخانه‌ها را برای همراهی در اجرای این بخشنامه‌ها با مشکلات اجرایی مواجه کند.
الزامی به فروش شیرخشک نیست
منصورنیا ضمن تاکید بر اینکه الزامی به فروش شیرخشک در داروخانه وجود ندارد، افزود: در نهایت ممکن است مسئولان داروخانه‌ها به این نتیجه برسند که با ادامه این روند، شیرخشک را از اقلام داروخانه خود حذف کنند؛ چراکه عرضه شیرخشک، علاوه بر سود کم برای داروخانه، شرایط نگهداری سختی نیز برای پرسنل دارد. در نتیجه، اگر شاهد تحمیل بار مالی و روانی در پی عرضه این محصول باشیم، بی‌شک بسیاری از داروخانه‌ها آن را از سبد خرید خود حذف خواهند کرد. این مسئول فنی داروخانه در رابطه با گرانی شیرخشک‌های وارداتی نیز بیان کرد: شیرخشک وارداتی بدون شک نرخ بالایی خواهد داشت، برای مثال یکی از برندهای شیرخشک معمولی خارجی با نرخ ۴۵۰هزار تومان به‌فروش می‌رسد که بی‌شک بسیاری از خانواده‌ها قدرت خرید آن را ندارند.
سخن پایانی
در حالی که تولیدکنندگان شیرخشک با قطعیت از تامین نیاز داخل می‌گویند و از عدم‌تخصیص ارز برای مواد اولیه گله‌مند هستند، برخی مسئولان عزم خود را جزم کرده‌اند تا راه واردات این محصول را باز کنند، اما هنوز این سوال در ذهن‌ها وجود دارد که اصرار بر واردات در حالی که توان تولید وجود دارد، از کجا می‌آید؟ از سوی دیگر و به‌عقیده فعالان این حوزه، واردات شیرخشک موجب کاهش نرخ شیرخشک‌های خارجی و افزایش نرخ شیرخشک داخلی خواهد شد که در نهایت سد محکمی در برابر تولید داخل است.باتوجه به موارد فوق، امیدواریم مسئولان مربوطه، ارز لازم برای تولیدکنندگان را تامین کنند و وضعیت تولید را آن هم در سالی که صحبت از افزایش تولید است، رو به بهبود ببرند./روزنامه صمت
