فرصت همیشه سوخته! - افق اقتصادی

این در حالی است که یکی از ظرفیت‌های کشور که همواره در برنامه‌های توسعه موردتاکید ویژه قرار داشته، گردشگری و صنایع‌دستی است. بی‌شک رونق صنعت گردشگری، اقتصاد گردشگری را فعال می‌کند و در کنار گردش مالی قابل‌توجه و ظرفیت‌های فراوان برای ایجاد اشتغال، بار فرهنگی عظیمی نیز دارد. طبق آمارهای بانک جهانی ترکیه در سال ۲۰۱۹ و قبل از شیوع کرونا توانست در بخش گردشگری به رکورد درآمدی ۴۱ میلیارد دلار برسد؛ در حالی که کشور ما در این سال حدود ۵ میلیارد دلار درآمد از این محل کسب کرد. حال این سوال پیش می‌آید که ایران باوجود اینکه از نظر جاذبه‌های باستانی و تاریخی رتبه دهم و از نظر ظرفیت‌های طبیعی در رتبه پنجم دنیا قرار دارد، چرا نتوانست از ظرفیت گردشگری استفاده و انگیزه‌ای برای گردشگران خارجی به‌منظور سفر به کشور ما ایجاد کند؟ به‌عقیده کارشناسان گردشگری، در این حوزه چند واژه مثل امنیت و حس امنیت اهمیت زیادی دارد که متاسفانه ایران نتوانسته حس امنیت را برای گردشگر خارجی ایجاد کند.

ایران به ترکیه باخت!

براساس آخرین آمارها سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۲۰۱۹ (قبل از همه‌گیری کرونا) برابر با ۶.۶ درصد بوده است. این رقم برای ترکیه حدود ۱۱ درصد گزارش شده است. طبق داده‌های بانک جهانی مجموع سهم اقتصاد سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی ایران از سال تا ۲۰۲۸ به ۳۱۳ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. همچنین سازمان گردشگری جهانی آماری از کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا را منتشر کرد که نشان می‌دهد پس از گذر از دوره کووید و برگزاری جام جهانی در کشور قطر، وضعیت گردشگری در خاورمیانه به‌طور موثری بهبود یافته است. به گزارش تجارت‌نیوز، نکته قابل‌توجه این است که انتظار می‌رفت قطر از آنجایی که میزبان جام جهانی ۲۰۲۲ بود، در صنعت گردشگری در خاورمیانه پیشرو باشد، اما ترکیه و عربستان سعودی دو کشوری بودند که سهم بیشتری از گردشگری در سالی که گذشت داشتند. ترکیه سال گذشته در مجموع ۳۰ میلیون گردشگر داشت و در رتبه پنجم جهان از نظر مقاصد گردشگری قرار گرفت.

همچنین درست در اوج متزلزل شدن اوضاع اقتصادی در ترکیه، ورود گردشگران خارجی به این کشور رشد چشمگیری داشته و ماهانه ارز قابل‌توجهی از محل گردشگری به ترکیه وارد می‌شود که این امر در جلوگیری از صعود بیشتر تورم و جبران حداقل کسری بودجه تاثیرگذار است. محبوب‌ترین مقاصد در ترکیه عمدتا شهرهای بزرگ استانبول و آنتالیا هستند که از نظر تاریخی غنی و همچنین جزئی از مناطق ساحلی دریای اژه و دریای مدیترانه محسوب می‌شوند. سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل در بیانیه‌ای اعلام کرد عربستان سعودی در ۳ فصل اول سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۸ میلیون بازدیدکننده جذب کرده و قطر با ۱۴.۸ میلیون گردشگر و امارات با ۱۱ میلیون گردشگر در رتبه‌های بعدی قرار دارند. این در حالی است که براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد، در سال ۲۰۲۲ در مجموع حدود ۴ میلیون گردشگر از ایران بازدید کردند که نشان‌دهنده افزایش ۳۱۵ درصدی نسبت به سال قبل است.اینکه ایران‌ خانم باوجود این همه زیبایی موردتوجه گردشگران خارجی قرار نمی‌گیرد و کشورهایی مانند عربستان و ترکیه در جذب گردشگر گوی سبقت را از آن ربودند بسیار تعجب‌آور است! این در حالی است که توسعه صنعت گردشگری بی‌شک می‌توانست راه نجاتی برای وضعیت وخیم اقتصاد کشور باشد. روز جهانی جهانگردی و گردشگری فرصتی شد که مروری بر وضعیت صنعت گردشگری کنیم.

هیچ تبلیغاتی برای گردشگری نیست

ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان ایران با اشاره به راهکارهایی برای بهبود وضعیت گردشگری کشور به صمت گفت: واقعیت این است که تعداد سفر گردشگران خارجی به ایران خیلی کم شده و ابتدایی‌ترین اقدام برای بهبود وضعیت گردشگری کشور، برقراری ارتباط خوب با کشورهای دیگر است. همچنین باید راهکاری بیندیشیم که گردشگرانی که در حال سفر در دنیا هستند و به ایران نمی‌آیند، به ایران بیایند تا شرایط را از نزدیک ببینند؛ بلکه تصور آنها از ایران تغییر کند.

وی در تشریح دلایل کاهش تعداد گردشگر اظهار کرد: گردشگر خارجی قبل از رفتن به هر کشوری درباره آن تحقیق می‌کند که یکی از مهم‌ترین مسائل موردواکاوی «امنیت» است. برای اصلاح و تغییر نگاه ایران‌هراسی باید کارهای بسیاری صورت گیرد.

توریست‌ نیست

پورفرج ضمن تاکید بر کاهش چشمگیر تعداد گردشگر از سال ۹۸ به بعد بیان کرد: تقریبا از سال ۹۸ با کاهش چشمگیر تعداد گردشگران خارجی روبه‌رو شدیم. در واقع توراپراتورها از سال ۹۸ در بحران به‌سر می‌برند و بسیاری از آنها دیگر توان ادامه دادن پس از چند سال رکود گردشگری را ندارند. پیش از این دوره، در شهرهای بزرگ و پرطرفداری چون اصفهان، شیراز و… در بسیاری از مواقع ظرفیت هتل‌ها تکمیل و مسافر امکان اسکان نداشت، این در حالی است که اکنون بر تعداد هتل‌ها افزوده شده، اما مسافر نیست.

آمارها را مبنا قرار ندهید

رئیس جامعه تورگردانان ایران درباره آمار اعلام‌شده مبنی بر اینکه ایران در سال ۲۰۲۲ میزبان ۴.۱ میلیون گردشگر خارجی بوده گفت: این آمارها اصلا صحت ندارد و جای سوال است که براساس چه معیار سنجشی اعلام می‌شود؟ براساس داده‌های ما اگر گردشگران مذهبی را در نظر بگیریم، مجموع تعداد گردشگران خارجی ایران به ۳ میلیون نفر می‌رسد و آماری بیش از این صحت ندارد. متاسفانه مدت‌هاست که جامعه ما به سمت آمارسازی رفته که می‌توان همین موضوع را یکی از دلایل مهم شکست در بسیاری از برنامه‌ها دانست.

وی در ادامه با اشاره به تعداد زیاد گردشگران عراقی در کشور اظهار کرد: نباید اصل را بر این بگذاریم که ۱۰۰ هزار نفر از عراق به ایران بیایند و این آمار برای ما کفایت کند و از باقی بازارهای گردشگری بگذریم، زیرا این سفرها بیشتر با هدف زیارت انجام می‌شود و شاید بخشی از آن جنبه توریستی داشته باشد و ممکن است مسافران چند روزی هم به شمال بروند.

دولت کنارمان باشد

پورفرج در بیان درخواست خود از دولت تاکید کرد: سوال ما این است که دولتمردان برای پیشرفت صنعت گردشگری کشور تاکنون چه اقداماتی انجام داده‌اند؟ دولت باید در کنار توراپراتورها باشد و لازم است در این زمینه همراهی و همکاری بیشتری داشته باشد تا دوباره ایران به فهرست مقاصد سفر گردشگران دیگر کشورها بازگردد. برخی از توراپراتور‌های خارجی، ایران را از فهرست مقاصد سفر خود خارج کرده‌اند که باید برای تغییر این شرایط با جدیت تلاش کرد. این یک واقعیت غیرقابل‌انکار است که برای رونق صنعت گردشگری در ایران در گام نخست باید به اعتمادسازی در زمینه امنیت در ایران پرداخت.

وی در ادامه افزود: مدت‌هاست که گردشگران خارجی تنها از کشورهای عراق، تعداد کمی چین و روسیه به کشور ما می‌آیند که البته برخی از گردشگران چین و روس هم در قالب سفر کاری به ایران می‌آیند. علاوه بر این متاسفانه بسیاری از گردشگران چینی برای سفر به ایران از تورهای ایرانی استفاده نمی‌کنند و تنها برای خرید فرش از توراپراتورهای ایران بهره می‌برند.

بزرگ‌ترین خطا

رئیس جامعه تورگردانان ایران با انتقاد از عملکرد مسئولان در صنعت گردشگری گفت: نکته‌ای که باید به آن توجه داشت تبلیغات است. متاسفانه هیچ‌گونه تبلیغاتی در راستای جذب توریست صورت نمی‌گیرد که یکی از بزرگ‌ترین خطاهای موجود است.

گردشگری، کلید توسعه اقتصادی

علی‌اکبر عبدالملکی، رئیس سابق کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران درباره چالش‌های موجود در صنعت گردشگری به صمت گفت: متاسفانه ما در بسیاری از بخش‌ها مشکل داریم و نتوانستیم موفق عمل کنیم؛ در نتیجه تعجبی ندارد که در صنعت گردشگری نیز موفق عمل نکنیم. به هر حال جذب گردشگر خارجی مستلزم فراهم آوردن زیرساخت‌های بسیاری است؛ این در حالی است که کشور ما در حوزه حمل‌ونقل، محل اسکان و حتی در نوع برخورد با توریست ضعف‌هایی دارد. البته نباید فراموش کرد که در گردشگری داخلی نیز مشکلات بسیاری داریم که یکی از دلایل اصلی آن نبود متولی واحد برای صنعت گردشگری است و پیرو این وضعیت هنگام بروز خطا هر یک تقصیر را به گردن نهاد دیگری و بیشتر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌اندازند.

وی با اشاره به نقش صنعت گردشگری در اقتصاد بیان کرد: گردشگری یک کلید برای رسیدن به توسعه اقتصادی است و می‌توان با استفاده از این ظرفیت در یک روستای دورافتاده منبع درآمدی قابل‌توجه ایجاد کرد، اما این موضوع به نوع مدیریت بازمی‌گردد. چرا در فوتبال از مربی خارجی استفاده می‌شود اما برای مثال در هتل‌داری از افراد خارجی استفاده نمی‌شود؟ متاسفانه در بسیاری از موارد نسبت به آموزش و یادگیری مقاومت‌هایی صورت می‌گیرد و از تجربیات کشورهای موفق در حوزه گردشگری استفاده نمی‌شود. در کل کشور ما در جذب مدیران خارجی بسیار ضعیف عمل می‌کند.

از گرانی دلار استفاده کنید

عبدالملکی با اشاره به افزایش نرخ دلار در کشور بیان کرد: افزایش نرخ دلار برای ما ناخوشایند است، اما دولت می‌توانست بهره‌برداری خوبی از این شرایط در حوزه گردشگری کند. در واقع ایران با افزایش نرخ دلار به بهشتی برای گردشگران خارجی تبدیل می‌شود، زیرا آنها می‌توانند با هزینه‌ای کم کل کشور را بگردند.

با کشورها ارتباط داشته باشید

رئیس سابق کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران با اشاره به کیفیت روابط ایران با سایر کشورها و تاثیرات آن بر صنعت گردشگری گفت: متاسفانه ارتباط نداشتن با بیشتر کشورها موجب تضعیف صنعت گردشگری شده است. بهتر است دولت از روابط دوستانه خود برای بهبود اوضاع گردشگری استفاده کند. کشورهای دوست و همسایه می‌توانند فرصت خوبی برای تقویت صنعت گردشگری باشند. ما سرشار از منابع خدادادی از کشاورزی تا نفت هستیم که برای بسیاری از گردشگران خارجی جذاب است.

سخن پایانی

ترکیه مدت‌هاست که سالانه گردشگران بسیاری را از سراسر دنیا به خود جذب می‌کند و این موضوع یکی از راه‌های نجات اقتصاد بیمار این کشور است. وضعیت اقتصاد ایران نیز تا حدودی شبیه اقتصاد ترکیه است و با حاکمیت بحران‌های اقتصادی و تورم بالا و کاهش چشمگیر ارزش ریال نسبت به دلار ایران به یکی از ارزان‌‌‌ترین کشورهای جهان تبدیل شده، اما میزان ورود گردشگران خارجی به ایران با ترکیه به‌‌‌هیچ عنوان قابل‌مقایسه نیست. در روزگاری که کشورهایی با وسعت و قدمتی کمتر از ایران پر از گردشگر خارجی هستند، نمی‌دانیم چه بر سر ایران آمده که حال صنعت گردشگری چنین وخیم است و هر بار تنها تقصیرات بر گردن وزارت گردشگری می‌افتد. هنوز هم در ابهام است که حال بد صنعت گردشگری به‌خاطر کم‌کاری وزارت مربوطه است یا دیواری کوتاه‌تر از آن نیست. به هر حال این گفتمان‌ها دردی از ایران خانم دوا نمی‌کند و باید دست به‌دست هم داد و چاره‌ای برای آن کرد./ روزنامه صمت