مجتبی گهستونی، فعال میراث فرهنگی و گردشگری
به‌نظر می‌رسد علاوه بر رونق اقتصادی، باید به اثرات مثبت گردشگری و فواید آن از جنبه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی پرداخت، چون ارتباط معناداری با هم پیدا می‌کنند. گردشگری یکی از بخش‌های مهم صادرات است که مصرف‌کننده آن را در کشور میزبان مصرف می‌کند. این صنعت، گرچه نمی‌تواند اقتصاد شهر را به‌طور کامل بسازد، اما نقش مثبتی در اقتصاد جوامع ایفا می‌کند. اثرات مستقیم صنعت گردشگری از مخارج اولیه گردشگران برای کالاها و خدمات مصرفی ایجاد می‌شود. این بخش از اثرات، باعث ایجاد اشتغال مستقیم و کسب درآمدهای ارزی از طریق تولید و فروش کالاها و خدمات به گردشگران می‌شود. گردشگری به‌صورت غیرمستقیم نیز بر رشد تاثیر می‌گذارد، زیرا اثر پویایی را در کل اقتصاد به‌شکل آثار سرریز یا دیگر آثار خارجی نشان می‌دهد؛ به‌عبارت دیگر، گردشگری می‌تواند به‌عنوان موتوری محرک برای رشد اقتصادی عمل کند، اما کم‌کاری دولت‌ها و بی‌توجهی به این حوزه موجب عقب‌ماندگی کشور در این حوزه از سایر کشورهای منطقه شده است. یکی از بهترین مزیت‌های گردشگری امکان توازن منطقه‌ای و دستیابی به توسعه پایدار و همه‌جانبه در مناطق دارای ظرفیت رشد است. از این نظر گردشگری یکی از بهترین مسیرها برای جبران عقب‌ماندگی‌ها به‌ویژه در مناطق دورافتاده است. اما با نگاهی به عقب آیا جریان‌های سودجو، مافیاها و دیگر عواملی که رشد و پیشرفت را فقط در سیاست یا چسبیدن به نفت و دیگر آلاینده‌های صنعتی دیدند، می‌توانستند در حوزه گردشگری، نگاهی توام با توسعه پایدار داشته باشند؟ جواب من خیر است. برای بهره بردن از ظرفیت‌های فراوان گردشگری، توجه به گردشگری خلاقانه، لغو روادید گردشگری با کشورهای هدف و تسهیل و حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بخش گردشگری می‌تواند تاثیرگذار باشد.
درحال‌حاضر بیشترین حجم فشار برای تولید محتوا در حوزه گردشگری و معرفی جاذبه‌های ایران بر عهده بخش خصوصی است. هر قدر رسانه ملی و خبرگزاری‌ها و رسانه‌های دولتی با برون‌سپاری به بخش خصوصی، اقدام به تولید محتوای غنی برای معرفی ایران کنند، ضرر نخواهند کرد. ایران به‌عنوان یکی از ارزان‌ترین مقاصد گردشگری جهان، با دارا بودن جاذبه‌های تاریخی و باستانی و جاذبه‌های طبیعی و همچنین باتوجه به ظرفیت‌های فراوان مذهبی، پزشکی و فرهنگی هنوز با نقطه مطلوب در رشد این صنعت فاصله زیادی دارد. این نشان می‌دهد هر قدر برای معرفی جذابیت‌های ایران بکوشیم، باز هم کم است. مثلا در یک مقیاس عدم فضاسازی لازم شهری موجب شده بسیاری از گردشگران با ورود به کشور دچار سردرگمی شوند و حتی یک نقشه یا کتاب به زبان خودشان که مکان‌های گردشگری وآموزش‌های لازم سفر در ایران را فراهم کند، در اختیار نداشته باشند. از سویی پیشرفت فناوری و فضای مجازی فرصتی را برای سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری و کسب‌وکارهای مرتبط فراهم کرده تا بتوانند به تبلیغ و توسعه کسب‌وکار خود و در نهایت این صنعت بپردازند و از سویی دیگر نمایشگاه‌های مختلف گردشگری روشی کارآمد برای بازاریابی محسوب می‌شوند. باوجود پیشرفت در بازاریابی‌های رسانه‌ای و فناوری اینترنتی همچنان نمایشگاه‌ها به‌دلایل زیادی سودمند هستند و توجه نکردن به برگزاری نمایشگاه‌های خلاقانه گردشگری موجب از دست رفتن فرصت‌ها برای رشد می‌شود.
غفلت دولت‌ها در بحث ارزش‌های نهفته در گردشگری بسیار بوده است. برای جلوگیری از تکرار این غفلت‌ها باید بررسی‌های علمی انجام شود. باوجود منابع طبیعی و تاریخی که ایران سهم بالایی از آن را به خود اختصاص داده، مواردی وجود دارد که سهم ما را از بازارهای جهانی گردشگری کاهش داده است. از جمله این موارد می‌توان به در اولویت نبودن گردشگری، برخی تحریم‌های جامعه جهانی، تبلیغات سوء در جامعه جهانی علیه ایران و همچنین عدم ارائه ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری ایران در سطوح بین‌المللی اشاره کرد. نبود زیرساخت‌های مناسب برای جذب گردشگران و حفظ آنها در کشور از دیگر دلایل ضعف گردشگری ما به‌شمار می‌روود و باید به‌صورت بنیادی به این موارد رسیدگی و در راستای بهبود آنها گام‌های اساسی برداشته شود. مثل کمبود هتل‌ها و اقامتگاه‌های مناسب برای گردشگران خارجی همچون هتل‌های ۴ و ۵ ستاره. عمر بالای سیستم حمل‌ونقل هوایی و همچنین محدودیت‌های موجود در پروازها و گستردگی آنها، نبود آموزش در زمینه برخورد با گردشگران، نبود موسسات گردشگری در دنیا که به جذب توریست برای ایران مشغول کار باشند از دیگر عوامل دفع گردشگر از ایران است.
برای بهبود فضای گردشگری و جذب گردشگر باید تمام موارد ذکرشده در حد مطلوبی گسترش یابند تا بتوان در جایگاه واقعی ایستاد و از منابع موجود حداکثر استفاده را کرد. صنعت گردشگری می‌تواند جانشین خوبی برای فروش ثروت‌هایی مثل نفت وگاز باشد و همچنین در کاهش بیکاری، افزایش سطح درآمد ملی، ارزآوری و سایر مسائل اجتماعی و اقتصادی برای کشور مفید واقع شود./ روزنامه صمت
