مدت‌هاست که جنجال‌های قیمتی از زمین به آسمان رسیده و بلیت هواپیما خبرسازی می‌کند. یک روز خبر کمبود بلیت دهان به دهان می‌چرخد و یک روز صحبت از کمبود ناوگان هواپیمایی است.
در عین حال سازمان هواپیمایی کشور اعلام کرده تا پایان سال ۶۰ هواپیما وارد ناوگان هوایی می‌شود، اما باید منتظر ماند و دید که ورود این هواپیماها چاره کار می‌شود یا بهانه‌ای است برای گرانی بلیت هواپیما! به‌عقیده برخی از فعالان حوزه فروش بلیت هواپیما، سفرهای هوایی در همه کشورها لوکس و گران است، اما در کشور ما بلیت‌ها ارزان و تقاضا زیاد است که همین موضوع نظم بازار را به‌هم می‌ریزد. برخی دیگر نیز بر این عقیده‌اند که متقاضیان نه هواپیمای خوب سوار می‌شوند، نه خدمات کافی در هواپیما دریافت می‌کنند و در مقابل فقط پول بلیت می‌دهند.
ناگهان بلیت هواپیما کیمیا شد!
اواخر بهمن ۱۴۰۱ زمزمه‌های کمبود بلیت هواپیما در برخی از مسیرها به گوش رسید. در آن دوره برخی بر این عقیده بودند که ایرلاین‌ها به‌عمد و با هدف فشار وارد کردن به سازمان هواپیمایی و ستاد تنظیم بازار، از فروش بلیت در برخی از مسیرهای پرطرفدار یا در برخی تاریخ‌های خاص خودداری می‌کنند. در نهایت نیز ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ رئیس سازمان هواپیمایی کشوری از افزایش ۲۹ درصدی نرخ بلیت هواپیما خبر داد و با این اقدام اندکی از کمبودها رفع شد که به‌عقیده برخی از کارشناسان همین موضوع می‌تواند مهر تاییدی بر تخلف ایرلاین‌ها باشد.
البته همان اواخر بهمن حسام قربانعلی، روابط عمومی ایران ایرلاین درباره کمبود بلیت هواپیما گفت: تعداد پروازهای داخلی محدود است و به‌طور مثال برای مشهد در روز ۳ پرواز انجام می‌شود؛ در نتیجه باتوجه به متقاضی زیاد در برخی از مواقع کمبود بلیت کاملا طبیعی است. به گزارش مهر، وی در ادامه بیان کرد: اینکه نبود پروازها برای افزایش نرخ بلیت باشد، درست نیست و این کار را فقط چارترها انجام می‌دهند و ایرلاین‌ها که مستقیم بلیت می‌فروشند، چنین کاری را نخواهند کرد.
در کل کمبود بلیت هواپیما می‌تواند تحت تاثیر تخلف‌های متعدد از قبیل گرانفروشی بلیت توسط ایرلاین‌ها، کمبود هواپیماهای مسافربری و عدم هماهنگی بین عرضه و تقاضا رخ دهد. البته این کمبودها اتفاق عجیبی نیست و با جمعیت ۹۰ میلیونی در قرن ۲۱ که همه به دنبال سفر راحت هستند و نیاز به هواپیما بیشتر حس می‌شود، نمی‌توان با وجود کمبود ناوگان به نیاز همه متقاضیان پاسخ داد. اختلاف‌نظرهای بسیاری بر سر نرخ بلیت هواپیما وجود دارد؛ به‌عقیده برخی از فعالان این حوزه نباید این تصور ایجاد شود که هواپیما مخصوص اقشار مرفه جامعه است و صرفا افراد پولدار از آن استفاده می‌کنند. امروز برخی از اقشار جامعه برای سفرهای کاری یا درمانی مجبورند از هواپیما استفاده کنند. از سوی دیگر صنعت گردشگری نیز کاملا از نرخ بلیت پروازها تاثیر می‌پذیرد. در مجموع این تغییر قیمت‌ها بر حوزه گردشگری، اشتغال هتل‌ها و گردشگری داخلی نیز اثر‌گذار است. در نهایت افزایش نرخ بدون ضابطه صرفا فشار را بر اقشار ضعیف جامعه بیشتر می‌کند. برخی شرکت‌های هواپیمایی در راستای جذب نقدینگی برای پرداخت‌ها در بخش دستمزد، تعمیر و نگهداری هواپیماها و تامین موتور و… اقدام به فروش چارتری به چارترکنندگان اصلی می‌کنند و در واقع صندلی‌های پروازی خود را پیش‌فروش می‌کنند. در این مدل چارترکننده صندلی‌های پروازی یک شرکت را برای روزها و ماه‌های آینده به‌صورت کامل خریداری می‌کند و خود آن را با نرخ‌های مختلف و در قالب بسته سیاستی گردشگری عرضه می‌کند. این شیوه در کشور ما به‌دلیل رعایت نکردن شرایط چارتری منفعتی کاملا یک‌سویه برای چارترکننده دارد و مسافر بهره‌مندی خاصی از این شیوه عرضه ندارد. در اصل بلیت چارتر عرضه‌کننده هتل، سرویس رفت‌وآمد و پکیج گردشگری است، در حالی که در کشور ما فقط بلیت به‌عنوان چارتر عرضه و در واقع گرانفروشی می‌شود.
کمبود بلیت ارتباطی به قیمت‌ها ندارد
جعفر یازرلو، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور درباره وضعیت فعلی بلیت‌های هواپیما به صمت گفت: در کشور روزانه هزار و ۵۰۰ پرواز داریم و این آمار نسبت به سال گذشته رشد داشته است. در واقع اصلا تعداد پروازها کم نشده، اما با افزایش تقاضا روبه‌رو هستیم. بهتر است میزان پروازهای ماهانه مهرآباد را در سایت شرکت فرودگاه‌ها چک و میزان جابه‌جایی مسافران را نسبت به مدت مشابه سال گذشته مقایسه کنید تا شاهد رشد آمار مسافران باشید. تا حدود ۵ مهر در زمان اوج تقاضای مردم برای سفر قرار داریم و تنها در برخی از روزها میزان تقاضا کاهش می‌یابد. افزایش نرخ ۲۹ درصدی اعمال شده، اما هنگامی که عرضه با تقاضا تناسب نداشته باشد، چنین اتفاقاتی رخ خواهد داد.
رونمایی از سامانه جدید و استاندارد صدور بلیت
سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور با بیان اینکه تا چند ماه آینده به‌طور رسمی از سامانه جدید و استاندارد صدور بلیت رونمایی خواهد شد، گفت: با راه‌اندازی این سامانه، در ابتدا اطلاعات به سازمان هواپیمایی کشوری ارسال می‌شود و ضمن تایید و احراز هویت کد ملی مسافر و شرکت هواپیمایی و صادرکننده مرجع بلیت، مشخصات مسیر پرواز هم مشخص خواهد شد.
وی درباره ممنوعیت فروش بلیت چارتری هواپیما تا اطلاع ثانوی اظهار کرد: سازمان هواپیمایی کشوری طی بخشنامه‌ای در تاریخ ۱۰ مرداد ۱۴۰۲ به‌منظور ساماندهی کانال‌های توزیع و فروش بلیت در حوزه هواپیمای بازرگانی کشور، توقف پروازهای چارتری را به شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرد. سازمان، ایرلاین‌ها را موظف کرد تا با اتخاذ تمهیدات لازم برای عرضه و فروش تمامی ظرفیت‌های ناوگان مسافری فعال خود، در تمامی مسیرهای داخلی از طریق سیستم نگهداری جا و فروش بلیت اقدام کنند. در واقع از ۱۰ مرداد ۱۴۰۲ همه قراردادهای چارتری در مسیرهای داخلی ممنوع اعلام و به ایرلاین‌ها نیز ابلاغ شد که این ممنوعیت فروش چارتری تا اطلاع ثانوی به قوت خود باقی است؛ بنابراین در مسیرهای داخلی، فروش چارتری بلیت هواپیما را توسط ایرلاین‌های داخلی نخواهیم داشت.
فروش چارتری ممنوع
یازرلو با تاکید بر عدم شفافیت فعالیت چارترکنندگان بیان کرد: باید مجموعه ایرلاین‌های داخلی کشور را موظف و کمک کنیم تا با قانون‌مندی و فروش استاندارد بلیت به حوزه بازرگانی وارد شوند، چراکه فعالیت چارترکنندگان شفافیت لازم را ندارد، اما ایرلاین‌ها باتوجه به بسترهای موجود می‌توانند این شفافیت را ایجاد کنند. در کل فروش چارتری بلیت هواپیما در تمام مسیرهای داخلی تا اطلاع ثانوی ممنوع است. وی با تاکید بر اینکه کمبود بلیت هواپیما هیچ ارتباطی به قیمت‌ها ندارد و ناشی از ظرفیت محدود ناوگان است، گفت: در نوروز ۱۴۰۱ حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار مسافر و در نوروز ۱۴۰۲ نیز حدود ۳ میلیون مسافر را جابه‌جا کردیم و درحال‌حاضر نیز روزانه هزار و ۵۰۰ پرواز در کشور انجام می‌شود.
قیمت‌ها دیگر تغییر نمی‌کند
سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور با اشاره به اینکه نباید در مسئله کمبود بلیت هواپیما، ایرلاین‌ها را مقصر دانست، افزود: امکان ندارد یک شرکت هواپیمایی در سودای گرانی بلیت، پروازهای خود را انجام ندهد، زیرا این اقدام به ضرر شرکت هواپیمایی است. قیمت‌ها یک بار در اردیبهشت توسط ستاد تنظیم بازار تغییر کرد و دیگر این اتفاق رخ نمی‌دهد.
با آزادسازی قیمت، شرایط مطلوب می‌شود
مهدی میرجمالی، فعال حوزه فروش بلیت هواپیما درباره وضعیت فعلی نرخ و موجودی بلیت هواپیما به صمت گفت: متاسفانه هیچ یک از چالش‌ها برطرف نشده و از سمت دولت نیز هیچ حمایتی صورت نمی‌گیرد.در نتیجه در پروازها و صندلی‌ها محدودیت ایجاد شده و شرایط فعلی بستر خوبی را برای سودجویی دلالان مهیا کرده است.در چند مدت اخیر، حاشیه‌های زیادی در زمینه نحوه عرضه بلیت هواپیما و نرخ آن شکل گرفت. اکنون نرخ بلیت هواپیما بسیار پایین و میزان تقاضا زیاد است.
وی با انتقاد از روند فعلی اظهار کرد: اگر نرخ بلیت هواپیما را براساس تورم موجود در جامعه اصلاح می‌کردند، اکنون شرایط بهتری حاکم بود. در وضعیت فعلی فعالیت برای ایرلاین‌ها صرفه اقتصادی ندارد و فعالیت آنها به اجبار است و هیچ چاره‌ای جز این نیست.
تاثیرات مثبت آزادسازی نرخ بلیت هواپیما
میرجمالی با اشاره به تاثیرات مثبت آزادسازی نرخ بلیت هواپیما بیان کرد: اگر آزادسازی نرخ بلیت هواپیما رخ دهد، بی‌شک به نفع مردم و ایرلاین‌ها خواهدبود، زیرا آزادسازی نرخ فضای رقابتی ایجاد می‌کند و در برخی از ایام خاص شاهد اعمال تخفیفاتی خواهیم بود که اکنون نیست. در صورت آزادسازی قیمت‌ها، با تخفیفاتی که در نظر گرفته می‌شود، می‌توان بلیت هواپیما را ۳۰ تا ۴۰ درصد ارزان‌تر تهیه کرد.
انحصار در فروش بلیت
این فعال حوزه فروش بلیت هواپیما درباره وجود انحصار در فروش بلیت نیز گفت: نمی‌توان وجود انحصار را کتمان کرد. برخی از ایرلاین‌ها خود سهامداران برخی آژانس‌ها هستند؛ در نتیجه اولویت را به آژانس‌های خودشان می‌دهند. این موضوع جای اعتراض ندارد، زیرا امتیازی است که ایرلاین‌ها به بعضی از آژانس‌ها می‌دهند که روابط کاری با آنها دارند. میرجمالی درباره تاثیر سیاست‌گذاری دولت بر وضعیت فعلی بیان کرد: سیاست‌های غیرکارشناسی آسیب‌های بسیاری را به همراه دارد که یکی از این سیاست‌ها قیمت‌گذاری است. در واقع سیاست نرخ مصوب بسیار غلط است. سفر هوایی در تمام دنیا نیازی مختص افراد رفاه‌طلب است و قشر کم‌درآمد جامعه نمی‌توانند از این امکانات استفاده کنند، اما در کشور ما این موضوع کاملا برعکس است.
تصمیم با سازمان هواپیمایی نیست
این فعال حوزه فروش بلیت هواپیما با اشاره به مخالفت سازمان هواپیمایی با آزادسازی نرخ بلیت هواپیما بیان کرد: سازمان هواپیمایی تحت فشار سازمان تعزیرات و بخشی از مسئولان است؛ در نتیجه نمی‌تواند به‌طور مستقل تصمیم‌گیری کند.
سخن پایانی
یکی از مشکلاتی که حمل‌ونقل هوایی مدت‌هاست با آن درگیر است، افزایش آژانس‌ها و سایت‌های فروش بلیت که به‌طور غیرمجاز اقدام به فروش بلیت کرده و سودهای کلانی هم از این راه به جیب می‌زنند، است. در واقع چارتری‌ها همه جا حضور دارند و با خرید صندلی‌های یک پرواز، انحصار را به‌دست می‌گیرند تا در اوج تقاضا با هر قیمتی بلیت‌ها را بفروشند. این در حالی است که از نظر فعالان حوزه فروش بلیت هواپیما گرانی و کمبود به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری است و آزادسازی نرخ این مشکل را حل می‌کند و از نظر سازمان هواپیمایی این کمبود به‌دلیل افزایش تقاضا و کمبود هواپیما است. نکته مهم این است که اگر فروش چارتری یکی از دلایل کمبود و گرانی باشد، ممنوعیت فروش چارتری بلیت هواپیما باید نتیجه مثبتی داشته باشد که در انتظار آن می‌مانیم. جان کلام اینکه آوردن دلایل مختلف برای گرانی بلیت هواپیما دردی از ما دوا نمی‌کند؛ فکر چاره باشید که برخی نیازمند سفرهای هوایی هستند./ روزنامه صمت
