ایرج رهبر – عضو هیات نمایندگان اتاق تهران
در علم اقتصاد، سرمایه‌گذاری به‌معنای تخصیص منابع مالی، به امید به‌دست آوردن منابع باارزش‌تر در آینده اطلاق می‌شود. سرمایه‌گذاری می‌تواند به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام شود. در سرمایه‌گذاری مستقیم افراد به‌صورت مستقیم از نتایج معاملات تجاری بهره‌مند می‌‌شوند.
سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، در مقابل روش مستقیم قرار می‌گیرد؛ یعنی اگر فرد سرمایه‌گذار دانش کافی از بازارهای مالی و بورس نداشته باشد، می‌تواند از این روش برای سرمایه‌گذاری، استفاده کند.سرمایه‌گذاری خارجی، گونه‌ای دیگر از سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. در این شیوه سرمایه‌گذاری، خارج‌ها سرمایه خود را به کشور دیگر با هدف افزایش سرمایه هدایت می‌کنند. در ادامه سعی دارم بخشی از چالش‌ها و موانع جذب سرمایه‌های خارجی در ایران را بررسی کنم. به‌نظر می‌رسد نخستین مانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی به مشخص نبودن مکانیسم تشخیص منشأ پول بازگردد. در نخستین گام باید سرمایه‌گذاران موردتایید سیستم بانکی کشور قرار بگیرند؛ از این رو باید سازکاری برای تشخیص پول و سرمایه‌ای که وارد کشور می‌شود، تعریف کرد تا بتوان پاک بودن آن پول را تشخیص داد.نبود مکانیسم مشخص برای تشخیص منبع پول باعث شده یکسری مشکلات برای شرکت‌هایی که می‌خواهند سرمایه وارد ایران کنند، ایجاد شود. شرکت‌های ایرانی نمی‌دانند از چه فیلترهایی باید تشخیص بدهند که این پول پاک است و می‌توانند از آن برای توسعه فعالیت خود بهره بگیرند. ممکن است سرمایه‌گذار خارجی پول پاکی نداشته باشد و با هدف پولشویی بخواهد پولی را وارد ایران کند تا بعد از سرمایه‌گذاری در ایران، دیگر گیر و گرفتاری درباره منشأ پول نداشته باشد.برخی از سرمایه‌گذاران خارجی تمایل دارند با بهره صفر درصد پول به ایران بیاورند و بعد از مدتی پول‌شان بازگردانده شود. در این شرایط باید درباره پاک بودن آن پول تردید کرد. در این موارد دستگاه‌های امنیتی کشور باید درباره منشأ پول تحقیق و اعلام‌نظر کنند. درحال‌حاضر فعالان اقتصادی نمی‌دانند که از کدام نهادها باید درباره پاک بودن پول سرمایه‌گذاران خارجی استعلام بگیرند. به‌نظر می‌رسد اگر ایران عضو سازمان FATF شود این گرفتاری‌ها به حداقل می‌رسد و می‌توان با سهولت بیشتری درباره منشأ و منابع پول اظهارنظر کرد.
شرایط ورود پول پاک در ایران نیز دشوار است. وقتی پولی پاک باشد و از نظر امنیتی مشکلی نداشته باشد، سرمایه‌گذار خارجی به‌شرطی پول را وارد می‌کند که تضمین‌های دولتی دریافت کند؛ در غیر این صورت سرمایه خود را وارد نمی‌کند.بسیاری از کشورهای اروپایی برای وارد کردن سرمایه به ایران اعلام آمادگی و پیشنهاداتی را طرح کردند؛ به‌عنوان مثال چند ماه پیش سرمایه‌گذاران آلمانی برای سرمایه‌گذاری در حوزه ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی سودده به کشور مراجعه کردند. نگرانی در زمینه جذب سرمایه وجود ندارد؛ دغدغه اصلی این است که آیا منشأ پول واردشده موردتایید دولت ایران است و در آینده مشکلی برای سرمایه‌گذار ایجاد نمی‌شود.به‌نظر بنده رفع تنش‌های سیاسی با کشورهای منطقه می‌تواند در جذب سرمایه نقش مهمی ایفا کند. آمار جذب سرمایه‌گذاری خارجی عربستان بالاست و این کشور تمایل دارد خدمات فنی-مهندسی ایران به عربستان برود. در اتاق بازرگانی کمیته‌ای تشکیل شده تا ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری عربستان در ایران را موردبررسی قرار بدهد.
در ایران عقب‌ماندگی در سرمایه‌گذاری قابل‌توجه است، این در حالی است که اگر امنیت اقتصادی وجود داشته باشد، ورود سرمایه بیشتر خواهد شد. به عنوان مثال در مسیرهای جاده‌ای، ریلی و هوایی نیازمند ورود سرمایه هستیم.به‌نظر بنده در مسیر ریلی که قرار است بین ایران و عراق افتتاح شود، دولت نباید ورود کند و باید اجازه دهد سرمایه‌گذاران خصوصی و خارجی این کار را انجام بدهند. ورود سرمایه از کشورهای خارجی حتی در قالب فاینانس به‌صرفه است. سرمایه‌گذار می‌تواند از محل دریافت عوارض پول و سرمایه خود را بازگرداند.یکی دیگر از روش‌های تسهیل در تامین مالی این است که بخش خصوصی را به بخش خصوصی متصل کنیم و پول‌های بخش خصوصی در بخش خصوصی به گردش در بیاید. به‌نظر می‌رسد در یک دهه آینده، بنگاه‌ها با مشکل سرمایه در گردش نیز مواجه خواهند بود. این پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که شرایط مانند سال‌های گذشته نخواهد بود و ایران که طی سال‌های تحریم، فرصت سرمایه‌گذاری در بخش نفت را از دست داده، طی سال‌های آینده نیز شاهد حرکت سرمایه‌ها به دیگر کشورها خواهد بود.
