اکوایران: کمبود برق و گاز و رکود تورمی، سه ضلع بحران پیش‌روی صنایع ایران در سال ۱۴۰۴ هستند. از فولاد و پتروشیمی تا صنایع کوچک، همه در تلاش برای تأمین انرژی و حفظ تولید هستند، این در حالیست که سیاست‌گذاران هنوز برای حل این معضلات تصمیمی قابل قبول نگرفته‌اند.
به گزارش اکوایران؛ سال ۱۴۰۴ در حالی آغاز می‌شود که صنایع کشور با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اگرچه صنایع مختلف در جزئیات فنی و ساختاری با یکدیگر تفاوت دارند، اما روند کلی حاکم بر آن‌ها نشان‌دهنده الگوی مشابهی است.
یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های فعالان اقتصادی در سال آینده، ناترازی انرژی است که به‌ویژه در فصل‌های گرم و سرد سال به معضلی جدی تبدیل خواهد شد. این بحران، اگرچه تمام صنایع را درگیر می‌کند، اما اثرگذاری آن در بخش‌های مختلف متفاوت خواهد بود.
بحران برق؛ زنگ خطر برای صنایع پرمصرف
بررسی داده‌های موجود نشان می‌دهد که چشم‌انداز روشنی از کاهش ناترازی برق در تابستان ۱۴۰۴ وجود ندارد و در صورت عدم امکان واردات برق، شرایط سال آینده حتی از سال گذشته وخیم‌تر خواهد شد. این مسئله به‌ویژه برای صنایعی که مصرف برق بالایی دارند، نظیر فولاد، آلومینیوم، سرب و روی، چالش‌برانگیز خواهد بود.
در زنجیره تولید فولاد، کاهش یا نوسان در تأمین برق می‌تواند به کاهش تولید و افزایش هزینه‌های این صنعت منجر شود. همچنین، سرمایه‌گذاری‌هایی که در حوزه کوره‌های قوس و القایی انجام شده، نشان می‌دهد که این صنایع برای سال آینده نیز با مشکلات جدی‌تری در تأمین انرژی مواجه خواهند بود.
در بخش فلزات غیرآهنی مانند آلومینیوم، فرآیندهای الکترولیتی نیازمند مصرف بالای برق هستند. کاهش برق در این صنایع مستقیماً بر تولید تأثیر می‌گذارد و می‌تواند هزینه‌های تولید را افزایش دهد. این در حالی است که صنایعی مانند سرب و روی نیز تا حد زیادی به برق وابسته‌اند و کمبود برق می‌تواند تولید این صنایع را نیز مختل کند.
زمستانی مبهم؛ خطر ناترازی گاز در کمین
در مورد ناترازی گاز، اطلاعات دقیقی درباره وضعیت زمستان ۱۴۰۴ در دست نیست. دلیل این موضوع آن است که داده‌های سرمایه‌گذاری در توسعه میادین گازی، کاهش فلرینگ و اقدامات صرفه‌جویی هنوز منجر به نتایج مشخصی نشده‌اند. بنابراین، مشخص نیست که در ماه‌های سرد سال آینده، صنایع با کمبود شدید گاز مواجه خواهند شد یا خیر. بااین‌حال، در صورت عدم پیشرفت چشمگیر در این حوزه، انتظار می‌رود که صنایع پرمصرف گاز مانند پتروشیمی‌ها و واحدهای تولیدی متکی بر گاز، همچنان با مشکلاتی روبه‌رو شوند.
ریسک‌های زنجیره ارزش
از نگاه فعالان اقتصادی حوزه معدنی، دورنمای صنعت را باید با دقت بیشتری مورد توجه قرار داد. صنایع بزرگ بالادستی با ریسک‌هایی مانند ناترازی انرژی، تحریم‌ها و نوسانات ارزی همراه‌اند و این ریسک‌ها به زنجیره ارزش منتقل می‌شوند. در حالی که صنایع کوچک و متوسط نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند، تجربه نشان داده است که در مواقعی مانند قطعی برق یا ناترازی انرژی، این صنایع کمتر از صنایع بزرگ دچار قطعی مستمر می‌شوند.
بااین‌حال، بسیاری از صنایع کوچک و متوسط به دلیل تجربیات گذشته، به فکر تأمین بخشی از انرژی خود به‌صورت خودمصرفی افتاده‌اند. استفاده از ژنراتورها و پنل‌های خورشیدی بخشی از این راهکارهاست که تا حدی مشکلات این بخش را کاهش داده است. اما این به معنای آن نیست که وضعیت این صنایع بهتر از صنایع بالادستی باشد. کاهش تولید در صنایع بزرگ، عرضه مواد اولیه را محدود کرده و در نتیجه، صنایع کوچک نیز با مشکلاتی در تأمین مواد اولیه مواجه می‌شوند.
پیامدهای اقتصادی ناترازی انرژی
از نگاه فعالان صنعتی و معدنی، توقف تولید در صنایع بزرگ، به‌ویژه صنایع معدنی، می‌تواند بر ارزآوری کشور تأثیر منفی بگذارد و ریسک ارزی جدیدی را به چالش‌های موجود اضافه کند. همچنین، تحریم‌ها، نوسانات نرخ ارز، تأمین ارز برای واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه و سخت‌گیری‌های صادراتی از دیگر نگرانی‌های فعالان اقتصادی است. در این شرایط، بسیاری از صنایع وابسته به ارز رسمی در سامانه معاملات توافقی هستند و افزایش قیمت ارز در بازار آزاد نیز بر توان رقابتی آن‌ها اثر گذاشته است.
رکود؛ تهدیدی بزرگ‌تر از ناترازی انرژی؟
یکی دیگر از چالش‌های مهم صنایع در سال ۱۴۰۴، رکود است. در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۳، نشانه‌های رکود در بازار داخلی کاملاً مشهود است و حتی افزایش قیمت ارز نیز نتوانسته تقاضای داخلی را تحریک کند. کاهش موجودی انبارها و محدودیت‌های احتمالی در واردات مواد اولیه در ماه‌های ابتدایی سال آینده، احتمال بروز مشکلات جدیدی را افزایش داده است.
علاوه بر این، مسائل مربوط به تأمین مالی و نقدینگی نیز از دیگر موانع رشد صنایع به شمار می‌روند. بررسی هزینه‌های تأمین مالی از طریق ابزارهایی مانند کراد فاندینگ نشان می‌دهد که این هزینه‌ها از ۴۰ درصد فراتر رفته است. همچنین، نااطمینانی نسبت به آینده اقتصادی و سیاسی کشور، بر تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری اثر گذاشته است.
۱۴۰۴؛ یکی از سخت‌ترین سال‌های صنعتی؟
با در نظر گرفتن تمام این مسائل، انتظار می‌رود که نیمه نخست سال ۱۴۰۴ یکی از سخت‌ترین دوره‌های صنعت کشور در ۲۰ سال اخیر باشد. عدم قطعیت در حوزه انرژی، رکود، تحریم‌ها و مشکلات ارزی همگی به‌عنوان چالش‌های اساسی مطرح هستند. در چنین شرایطی، سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی باید به‌دنبال راهکارهای عملی برای کاهش تبعات این بحران بر صنایع کشور باشند.
