اکوایران: ناترازی بین عرضه و تقاضای ماشین‌های کشاورزی چند دهه است بخش کشاورزی را دچار چالش کرده است. اما راه مفر از این شرایط چیست؟ طبق تجربیات کشورهای هند و ژاپن بهترین اتفاق برای ایران اینکه نظام بهره‌برداری مکانیزاسیون اصلاح شود.
اکوایران: براساس تحلیل اندیشکده صنعت ماشین‌سازی پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری، انتخاب نظام بهره‌برداری ناصحیح در کشور و تلاش برای تخصیص ماشین‌های کشاورزی و ادوات به صورت فرد به فرد و بین همه کشاورزان باعث شده که توازن بین عرضه و تقاضای ماشین‌ها از بین برود. با وجود اینکه در بسیاری از موارد ماشین‌های کشاورزی از نظر تعداد به صورت بالقوه پاسخگوی نیاز کشور هستند. اما به دلیل بهره‌وری پایین و استفاده‌های غیر مرتبط مثل حمل و نقل و حمل بار از تراکتور همچنان تقاضای پاسخ داده نشده و صف‌های کاذب خرید وجود دارد.
به نظر می‌رسد برای افزایش اثربخشی برنامه‌های کشور در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی که سالانه از طرف دولت به این بخش اختصاص پیدا می‌کند، نیاز به اصلاح دراد. تجارب جهانی نشان میدهد که اصلاح نظام بهره‌برداری سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه مکانیزاسیون آلات به صورت جداگانه توسط تک تک کشاورزان به ویژه کشاورزان خرده مالک با زمینهای کوچک مقیاس بوده است
اصلاح نظام بهره‌برداری مکانیزاسیون الزام یا امری غیرضرور؟
از نگاه فعالان و صاحب نظران حوزه مکانیزاسیون کشاورزی تغییر رویکرد اساسی در نظام بهره‌برداری مکانیزاسیون کشور یک الزام ضروریست. این تغییر از نگاه آنها با تاسیس و گسترش شرکت‌های ارائه خدمات مکانیزاسیون کشاورزی امکان‌پذیر است. زیرا تاسیس این شرکت‌ها چندین مزایا دارد. استفاده با بهره‌وری مناسب از تجهیزات و ماشین‌های کشاورزی یکی از این مزیت‌هاست. کاهش ناترازی بین عرضه و تقاضای ماشین‌های کشاورزی مزیت دیگر آن است. از نگاه ذی‌نفعان این حوزه امکان تامین ماشین‌های با فناوری پیشرفته‌تر و قیمت بالاتر و به طبع بهره‌وری و کارایی بالاتر مزیت دیگر است که نباید نادیده گرفت.
تحلیلگران این حوزه معتقدند، امکان ارائه و دریافت خدمات پس از فروش تخصصی و گارانتی مناسب و جلوگیری از بلااستفاده ماندن ماشین‌های کشاورزی به دلایل خرابی و یا عدم تامین قطعات در کنار کاهش فشار نقدینگی به کشاورزان مزایای دیگر این پروژه است.
درضمن امکان انتخاب ماشین‌های کشاورزی مناسب تخصصی و مطابق با معیارهای فنی و علمی و شرایط اقلیمی، در کنار امکان ارائه آموزش‌های تخصصی به نیروهای تحصیل کرده جذب شده توسط شرکت‌های خدمات مکانیزاسیون و همچنین امکان هدایت بهتر حمایت‌ها و یارانه‌های دولتی به فعالیت‌های همراستا با منافع ملی می‌تواند از جمله مزایای دیگر این طرح است.
طبق داده‌های اندیشکده صنعت ماشین‌سازی پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری، البته در راه رسیدن به این نظام نوین بهره‌برداری چالش‌هایی وجود دارد. از نگاه تحلیلگران مشوق خاصی برای حمایت از شکل‌گیری و تسهیل فعالیت شرکت‌های خدمات مکانیزاسیون کشاورزی تعریف نشده است.
درضمن انگیزه موجود برای کشاورزان در زمینهای دریافت تراکتور با یارانه دولتی و عرضه آن در بازار آزاد با قیمت بالاتر و یا استفاده غیر مرتبط از آن مثل حمل بار مانع از تمایل آنها به استفاده از خدمات شرکت‌های مکانیزاسیون می‌شود.
تحلیلهای موجود نشان میدهد، کشاورزان زمانی به خدمات مکانیزاسیون نیاز دارند که از نظر نقدینگی در فشار هستند و یک شکاف زمانی تا فصل برداشت محصول برای پرداخت هزینه خدمات دریافت شده به شرکت‌های خدمات مکانیزاسیون وجود دارد که در حال حاضر صندوق‌های کشاورزی شکاف نقدینگی را پوشش نمی‌دهند.
درضمن با وجود اینکه تقریباً اغلب بازیگران در حلقه‌های مختلف زنجیره ارزش کشاورزی است پرداخت مالیات معاف هستند. اما شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مکانیزاسیون کشاورزی باید برای درآمد حاصل از خدمات خود مالیات پرداخت کند. این موضوع هزینه تمام شده خدمات را افزایش داده و تمایل کشاورزان به دریافت خدمات شرکت‌ها را کاهش میدهد.
با توجه به این موارد فعالان صنعت معتقدند یک تغییر رویکرد اساسی در کشور به ویژه از سمت وزارت جهاد کشاورزی در زمینه اصلاح نظام بهره‌برداری از تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی لازم است.
در سطح ملی نیز تدوین و تصویب قانونی برای حمایت از شکل‌گیری و تسهیل فعالیت شرکت‌های خدمات مکانیزاسیون کشاورزی امری ضروریست در این قانون حمایت‌های دولتی در زمینه تامین ماشین‌های کشاورزی باید به جای کشاورزان منفرد بیشتر به سمت شرکت‌های خدمات مکانیزاسیون کشاورزی سوق داده شود. البته این شرکت‌ها می‌توانند به صورت تعاونی توسط کشاورزان هر منطقه هم ایجاد شوند تا خود کشاورزان در منافع حاصل از فعالیت این شرکت‌ها سهیم باشند و در نتیجه رغبت بیشتری برای استفاده از خدمات آنها داشته باشند.
