چرا بانک‌های مرکزی طلا می‌خرند؟/۱۷ درصد طلای جهان در ذخایر بانک‌ها - افق اقتصادی

اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: سیاست فروش طلا از سوی بانک‌های مرکزی کشورها از سال ۲۰۱۰ دچار تحولی اساسی شد. بانک‌ها به جای فروش طلا به خرید طلا روی آوردند. به طوری‌که از آن زمان تا پایان سال ۲۰۲۳ بیش از ۳۶,۶۹۹ تن متریک از این فلز زرد توسط بانک‌های مرکزی جهان خریداری و ذخیره شده است. بیشتر این مقدار از سال ۲۰۱۰ به بعد ذخیره شده است که بانک‌های مرکزی خرید گسترده طلا را آغاز کردند. بانک‌های مرکزی نقش کلیدی در تقاضای طلا دارند. اما چرا این فلز گرانبها را می‌خرند و می‌فروشند و چگونه تصمیم میگیرند چه زمانی این کار را انجام دهند؟ برای فهمیدن این موضوع در ادامه گزارش اینوستینگ نیوز آمده است. 
پیش از آن، بانک‌های مرکزی عمدتاً فروشنده طلا بودند؛ به طوریکه در فاصله سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ حدود ۴,۴۲۶ تن طلا فروختند، اما اکنون حدود یک دهه و نیم است که این سیاست تغییر کرده است. 
در این بیشترین مقدار خرید طلا از سوی بانک‌های مرکزی در جهان در سال ۲۰۱۸ اتفاق افتاد که نهادهای مالی ملی رکورد خرید طلا در ۵۰ سال گذشته را شکستند و ۶۵۶ تن متریک طلا خرید کردند. البته خرید طلا در سال ۲۰۱۹ کمی کاهش یافت و به حدود ۶۰۵ تن متریک رسید.
سال ۲۰۲۰ دومین سال کاهش خرید طلا از سوی بانک‌های مرکزی در کشورها بود و فقط ۲۵۵ تن متریک به ذخایر طلای بانک‌ها افزوده شد که در مقایسه با سال قبل بهطور قابل توجهی کاهش داشت. این افت ناگهانی به دلیل افزایش سریع قیمت طلا بود. اواسط ۲۰۲۰، زمانی بود که ارزش طلا به بالاترین رکورد خود، ۲,۰۶۳ دلار به ازای هر اونس، رسید.
این چند سال اخیر نشان‌دهنده تغییر قابل توجهی در تقاضا بوده است. در سال ۲۰۲۱، بانک‌های مرکزی ۴۵۵ تن متریک طلا به ذخایر خود افزودند و سال ۲۰۲۲ شاهد اضافه شدن ۱,۱۳۵.۷ تن متریک طلا به خزانه‌های بانکهای مرکزی بودیم که رکوردی بی‌سابقه محسوب میشود. در سال ۲۰۲۳، برای دومین سال متوالی، خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی از مرز هزار تن متریک گذشت این میزان خرید تنها ۴۵ تن متریک کمتر از رکورد ۲۰۲۲ بود.
چرا بانک‌های مرکزی طلا می‌خرند؟
بانک‌های مرکزی چند وظیفه اصلی دارند که شامل تعیین نرخ بهره، تنظیم سیاست‌های پولی و کنترل چاپ و گردش سکه و اسکناس است. با این حال، مهمترین وظیفه بانک‌ها تأمین ثبات قیمتی برای ارزهای ملی در هر کشور و جلوگیری از فروپاشی سیستم بانکی است. این امر در واقع از طریق کنترل تورم به دست می‌آید. موضوع مهمی که در اقتصاد هر کشور مورد توجه قرار می‌گیرد. البته تاریخ نشان داده که گاهی کنترل سرنوشت ارز یک کشور برای بانک ملی دشوار میشود و سیاست‌های معمول برای کنترل اقتصاد جوابگو نیست. این ریسک بخشی از دلیل افزایش خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی از سال ۲۰۱۰ به این سو بوده است.
بانک مرکزی هلند در این خصوص در اطلاعیه ای چنین توضیح داد: «یک شمش طلا همیشه ارزش خود را حفظ می‌کند، چه بحران باشد، چه نباشد. خرید طلا از سوی بانک مرکزی به اقتصاد یک کشور احساس امنیت می‌دهد.» در ادامه به سه کاربرد اصلی طلا به عنوان کالای ذخیرهای منتخب برای بانک‌های ملی اشاره می‌کنیم.
۱. کاهش ریسک
طلا یک سرمایه گذاری امن است که در زمان عدم اطمینان و نوسانات بازار عملکرد مثبتی دارد. طلا به عنوان دارایی بدون بدهی نیز در نظر گرفته می‌شودکه این ویژگی به توانایی آن در کاهش ریسک میافزاید. بانک‌های مرکزی برای مقابله با تضعیف دلار یا سایر ارزهای فیات به خرید طلا روی می‌آورند. نقش طلا به عنوان یک تنوع در سبد سرمایه‌گذاری نیز به توانایی آن در کاهش ریسک کمک می‌کند.
بنابراین بانک های مرکزی به‌طور سنتی مقادیر زیادی از ذخایر طلا را برای محافظت از سیستمهای مالی خود نگه می‌دارند. در صورت فروپاشی سیستم، ذخایر طلا میتوانند به بازگشت وضعیت کمک کنند. به این ترتیب، طلا اعتماد به قدرت بانک مرکزی و امنیت مالی کشور را تقویت می‌کند.
۲. پوششی در برابر تورم
طلا در برابر آثار تورمی می‌تواند یک دیوار محافظ ایجاد کند. این امر یکی دیگر از دلایل خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی است. به بیان ساده، تورم به معنای افزایش قیمت سبد کالاهاست. برای اینکه تورم با شدت زیاد بر اقتصاد یک کشور تأثیر نگذارد، نیاز است سرمایه‌گذاری‌هایی که وابسته به دلار نیستند مانند طلا و سایر فلزات گرانبها، از سوی بانک‌های مرکزی صورت گیرد. 
۳. تسهیل ثبات و رشد یک کشور
وظیفه اصلی بانک‌های مرکزی ثبات و رشد اقتصادی است.درصورت کاهش ارزش ارزها، بانک‌ها باید از سقوط اقتصاد خود جلوگیری کنند. به همین دلیل، از طلا برای کنترل اندازه و سرعت رشد بازار استفاده می‌شود.
اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور (EMDE) مانند چین و روسیه به‌ویژه در معرض نوسانات بازار آزاد و دلار آمریکا هستند و بانکهای مرکزی از طلا برای جبران این ریسک بهره می‌برند. بانکهای EMDE به دنبال ذخایر بیشتری از طلا به عنوان سپری در برابر هرگونه بحران هستند که ممکن است از تحریم‌های جاری یا آینده ایجاد شود.
کدام بانک‌های مرکزی بیشترین طلا را دارند؟
بانک مرکزی ایالات متحده (فدرال رزرو) در صدر فهرست دارندگان طلا قرار دارد. ایالات متحده ۸,۱۳۳.۴۶ تن متریک طلا نگه میدارد، که بیش از دو برابر مقدار طلای آلمان در جایگاه دوم با ۳,۳۵۲.۶۵ تن متریک است.
ایتالیا، فرانسه و روسیه در جایگاه‌های سوم، چهارم و پنجم قرار دارند و به ترتیب ۲,۴۵۱.۸ ، ۲,۴۳۶.۹۷ و ۲,۳۳۲.۷۴ تن متریک طلا نگه می‌دارند. چین و سوئیس نیز در رتبه‌های ششم و هفتم با ۲,۲۶۲.۳۹ و ۱,۰۴۰ تن متریک طلا قرار دارند.
در رده‌های پایین‌تر، با کمتر از هزار تن متریک طلا، ژاپن (۸۴۵.۹۷ تن متریک)، هند (۸۲۲.۵۸ تن متریک) و هلند (۶۱۲.۴۵ تن متریک) قرار دارند.
طلاهای بانک‌های مرکزی کجا نگهداری می‌شود؟
بیشتر بانک‌ها طلا را در خزانه‌های زیرزمینی خود نگه می دارند، اگرچه برخی نیز طلای فیزیکی خود را در ذخایر خارجی نگهداری می‌کنند.
برای مثال، بانک مرکزی هلند از میان ۶۱۲.۴۵ تن طلای خود، ۱۵۰۰۰ شمش طلا، معادل ۳۱ درصد از موجودی طلای خود را در کشور نگه می‌دارد و باقیمانده آن بین دو بانک خارجی تقسیم شده است: ۳۱ درصد در بانک فدرال رزرو نیویورک و ۳۸ درصد در بانک مرکزی کانادا نگهداری می‌شود.
توافق‌های طلای بانک مرکزی
بانک‌های مرکزی با بیش از ۳۶,۶۹۹ تن متریک طلا در پایان سال ۲۰۲۳، بیش از ۱۷ درصد از تمام طلای استخراج شده تاکنون، که حدود ۲۱۲,۵۸۲ تن متریک تخمین زده می‌شود، را در اختیار دارند. برای جلوگیری از تأثیرگذاری یک بانک منفرد بر قیمت طلا از طریق فروش عمده، توافق‌های طلای بانک مرکزی تنظیم شده است. 
این پیمان که در سال ۱۹۹۹ بین بانک‌های مرکزی مهم اروپایی امضا شد، میزان طلایی که هر بانک می‌تواند در یک سال بفروشد را محدود می‌کند. اولین توافق طلای بانک مرکزی پنج سال طول کشید و سه بار در سال‌های ۲۰۰۴، ۲۰۰۹ و ۲۰۱۴ تأیید شد. با این حال، در سال ۲۰۱۹ بانک‌های مرکزی جهان تصمیم گرفتند، این توافق را تمدید نکنند.