وحید پورتجریشی؛ بازار: واژه دلارزادایی طی ماه های اخیر به یکی از مفاهیم مهم در عرصه اقتصاد و البته سیاست بین الملل تبدیل شده است. بطوریکه کمتر رسانه ای در داخل و خارج از کشور را پیدا می کنید که هفته ای چند نوبت در خصوص این مفهوم تیتر نزده و به آن نپردازد. البته پرداختن به دلارزدایی، ریشه ها و آینده دلار وارد مقالات آکادمیک دانشگاه های بزرگ جهان نیز شده و هر روز تعداد بیشتری از پزوهشگران به آن می پردازند.
مفهوم کلی این واژه بر کسی پوشیده نبوده و به طور کلی می توان آن را به معنای قرار گرفتن تدریجی دلار آمریکا در حاشیه معاملات و تسویه حساب های بین المللی تاویل کرد؛ روندی که نخست از سوی کشورهای تحت تحریم ایالات متحده مانند ایران، کشورهای آمریکای لاتین، روسیه و … آغاز شده و در پی عدم ثبات شاخص دلار و ورشکستگی بانک های آمریکایی به کشورهای رو به توسعه دیگر مانند هند، اعضای اتحادیه آ سه آن، اوراسیا و … نیز کشیده شده است.
اما در این میان، نقش و ردپای چین به عنوان رقیب اصلی ایالات متحده در صحنه اقتصاد جهانی بیش از هر کشور دیگری و البته به صورت کاملا غیر ملموس و غیر مستقیم محسوس است. اگرچه چینی ها سعی کرده اند فرآیند دلازدایی را درست مانند بسط هژمونی فرهنگی خود در قالب پروژه کمربند و راه (BRI) به صورت مویرگی به ویژه در میان کشورهای متحد خود و به صورت تدریجی نهادینه و اجرایی نمایند، اما اقدامات هوشمندانه دولت چین در انجام این فرآیند بسیار فراتر ار آن چیزی است که روی خروجی رسانه ها مشاهده می شود.
اگرچه دلار در میزان سیطره جهانی همچنان ارز پیشرو بوده و به همین دلیل، حتی اگر قرار به پرداخت مبالغ تسویه حساب های بین المللی با استفاده از ارزهای دیگر باشد، معمولا مبنای محسابه آنها همچنان بر پایه دلار خواهد بود؛ اما ظهور پروژه های مختلف رمزارزی مبتنی بر دلار دیجیتال، حاکمیت دلار فیزیکی را از بین برده است
کاهش سیطره دلار رسمی آمریکا به لطف دلارهای دیجیتال
همانطور که می دانیم، دارایی های دیجیتال به ویژه استیبل کوین ها با منشأ دلار آمریکا که معمولا ارزش برابری ۱:۱ در مقابل دلار آمریکا دارند، طی سال های اخیر به یکی از گزینه های پیشرو در فرآیند تضعیف سیطره بانک مرکزی و وزارت خزانه داری آمریکا بر حاکمیت دلار و اقتصاد جهانی تبدیل شده اند. امروزه، بسیاری از معاملاتی که به واسطه تحریم ها و دیگر موانع ایجاد شده از سوی ایالات متحده، به لطف دلارهای دیجیتال غیر رسمی (دلارهایی که مرجع قانونی صدور آنها نهادهای دولتی آمریکا نیستند) به سادگی در حال انجام بوده و این در حالیست که وزارت خزانه داری ایالات متحده نیز کمترین ابزار نظارت بر مسیر تراکنش ها را در اختیار دارد. این موضوع خود، نخستین مرحله و ضربه ای بود که به نهادهای دولتی ایالات متحده وارد آورده و آنها را به حاشیه راند.
نکته دیگر مهم در خصوص دلارهای دیجیتال، صدور آنها از سوی چندین شرکت رمزارزی مانند صرافی بایننس، شرکت تتر، سایرکل، ۳AC، ترا و … است که منجر به ایجاد پراکندگی در بازار دلار و امکان استفاده از دلارهای دیجیتال مختلف بر بستر شبکه های مختلف بلاکچینی را برای کاربران فراهم می آورد. از منظر کلی، ادامه این فرآیند می تواند بار دیگر و تا غیر قابل محاسبه، حاکمیت دلارهای صادر شده از سوی دولت آمریکا را زیر سوال ببرد.
یوآن دیجیتال قابل اعتماد در برابر پروژه های تقلبی دلاری!
اگرچه دلار در میزان سیطره جهانی همچنان ارز پیشرو بوده و به همین دلیل، حتی اگر قرار به پرداخت مبالغ تسویه حساب های بین المللی با استفاده از ارزهای دیگر باشد، معمولا مبنای محسابه آنها همچنان بر پایه دلار خواهد بود؛ اما ظهور پروژه های مختلف رمزارزی مبتنی بر دلار دیجیتال، حاکمیت دلار فیزیکی را از بین برده است.
با اینحال، در خصوص یوآن چنین موضوعی به میان نیامده و می توانید مطمئن باشید که یوآن دیجیتال خریداری شده از بانک های چینی حتما با نظارت مستقیم بانک مرکزی این کشور صادر شده است. به یاد داشته باشیم که میزان اعتمادپذیری مشتریان به یک ارز به ثبات بانک ها و حاکمیت قانون بر روند صدور آن ارز از سوی بانک مرکزی یک کشور بستگی دارد. به همین دلیل، در پس ورشکستگی بانک های آمریکایی بسیاری از سرمایه گذاران ترجیح دادند سپرده های دلاری خود را به طلا و دیگر کامودیتی ها تبدیل نموده و دارایی های خود را از خطر نجات دهند.
در راستای فرآیند پیچیده مد نظر چین برای زیر سوال بردن قدرت دلار، گزارش جدید دادستانی نیویورک نشان می دهد که سه بانک بزرگ دولتی چین (بانک کشاورزی، بانک صنعت و بازرگانی و بانک مسکن) پشتوانه اصلی صدور و تامین مالی دلار دیجیتال تتر هستند
اما در خصوص یوآن چین ماجرا کاملا برعکس بوده و بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی بانک مرکزی چین و تایید تلویحی یا مستقیم هلدینگ های بین المللی موثق همچون جی. پی مورگان، آی ان جی یا مورگان استنلی و همچنین نشریه های بزرگ اقتصادی همچون بلومبرگ و بیزنس اینسایدر، طی چهار ماه نخست سال جاری سیطره یوآن بر معاملات بین المللی برای نخستین بار در طول تاریخ، از دلار آمریکا پیشی گرفته است.
بدیهی است که در چنین شرایطی، یوآن می تواند به ارزی با شاخص با ثبات تر و نسخه قابل اعتماد دیجیتال، جای ویژه ای در دل سرمایه گذاران در قیاس با دلار باز کند.
سرمایه گذاری چین روی دلارهای دیجیتال و نفوذ به خاک آمریکا!
در راستای فرآیند پیچیده مد نظر چین برای زیر سوال بردن قدرت دلار، گزارش جدید دادستانی نیویورک نشان می دهد که سه بانک بزرگ دولتی چین (بانک کشاورزی، بانک صنعت و بازرگانی و بانک مسکن) پشتوانه اصلی صدور و تامین مالی دلار دیجیتال تتر هستند.
این در حالیست که حجم بازار تتر به بالای ۸۴ میلیارد دلار رسیده و می توان گفت که تنها در این شرکت، سرنوشت این رقم در دستان چینی ها قرار دارد؛ تترهایی که می توان حتی در خاک آمریکا و بدون اطلاع دولت این کشور (مثلا از طریق راه هایی همچون کیف پول های شخصی یا صرافی های غیر متمرکز) یا استفاده از آنها اقدام به خرید و فروش هر چیزی کرد.
چینی ها در قبال مساله دلارزدایی، احتمالا دو رویکرد اصلی را در پیش گرفته اند: ۱) تضعیف دلار در معاملات رسمی دولتی و تشویق متحدین خود به جایگزینی ارزهای دیگر با دلار؛ ۲) سرمایه گذاری سنگین و حمایت از دلارهای دیجیتال خارج از کنترل دولت آمریکا و قرار دادن این نوع دلارها به عنوان جایگزین دلارهای فیزیکی در معاملات غیر رسمی و خرد
اما در این مسیر، شرکت تتر تنها نبوده و دیگر شرکت های صادر کننده دلارهای دیجیتال مانند صرافی بایننس نیز حجم بالایی از این نوع دلار را در اختیار دارند. بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی شرکت «پاکسوس» به عنوان شریک تجاری بایننس و صادر کننده دلارهای BUSD، این صرافی نیز بیش از ۱۱ میلیارد دلار دلار دیجیتال خاص خود را در اختیار دارد.
البته شرکت های بزرگ دیگری همچون ترون نیز و سایرکل نیز حجم قابل توجهی دلار در اختیار داشته که کیف پول های چینی می توانند به تمامی این منابغ دسترسی لازم را داشته باشند. بدیهی است، در صورت در دسترس بودن این منابع هنگفت از سوی دولت چین و یا افراد وابسته به پکن، می توان در خاک آمریکا هر نوع معامله ای را انجام داد.
دلارزدایی به سبک چینی!
با توجه به مطالب بالا می توان به این نتیجه رسید که چینی ها در قبال مساله دلارزدایی، احتمالا دو رویکرد اصلی را در پیش گرفته اند: ۱) تضعیف دلار در معاملات رسمی دولتی و تشویق متحدین خود به جایگزینی ارزهای دیگر با دلار؛ ۲) سرمایه گذاری سنگین و حمایت از دلارهای دیجیتال خارج از کنترل دولت آمریکا و قرار دادن این نوع دلارها به عنوان جایگزین دلارهای فیزیکی در معاملات غیر رسمی و خرد.
به عنوان مثال، می توان به مورد قانونی شدن تبادل ارزهای دیجیتال در هنگ گنگ طی ماه گذشته خبر داد؛ منطقه خودمختاری که البته تحت حاکمیت دولت چین قرار داشته و قرار است به زودی، به بزرگترین هاب بین المللی مبادلات دارایی های دیجیتال تبدیل شود. این در حالیست که استفاده و مبادله از رمزارزها در خاک سرزمینی چین همچنان ممنوع بوده و شهروندان این کشور حق استفاده از این دارایی ها را ندارند.
خروجی این دو روند البته یکسان خواهد بود: کاهش سیطره و تضعیف ابزارهای نظارتی دولت آمریکا بر دلار. در نتیجه با پیشرفت هر چه بیشتر این روند، مکانیزم های سازمانی ایالات متحده همچون بلک لیست ها و ادارات مختلف نظارتی وزارت خزانه داری آمریکا برای رصد و ممانعت از معاملات کشورهای غیر همسو با واشنگتن به سمت تضعیف هر چه بیشتر حرکت خواهند کرد.
