ضرورت اصلاح نرخ انرژی در ایران - افق اقتصادی

نرخ حامل‌های انرژی هم باید متناسب با نرخ تورم افزایش پیدا کند. به‌‎عنوان‌مثال، تورم در کشور ما حدود ۵۰ درصد اعلام می‌شود، به‌همین‌اندازه هم باید نرخ انرژی گران شود. وقتی این میزان تغییر نمی‌کند، به این معناست که ما سالانه ۵۰ درصد نرخ انرژی را در کشور ارزان می‌کنیم. مصرف انرژی در ایران بالا بوده و مهم‌ترین عامل مصرف انرژی در کشور ما غیرواقعی بودن قیمت‌ها است. البته پیش از اینکه قیمت‌ها را واقعی کنیم، باید شرایط را برای مدیریت مصرف فراهم کرده و ابزارهای کاهش مصرف را در اختیار جامعه قرار دهیم. آمارهای موجود نشان می‌دهد که در بین کشورهای با مصرف غیربهینه شاگرد اول هستیم. به‌همین‌دلیل است که می‌گوییم ما نباید روی تولید برق تمرکز کنیم. ما دائم ظرفیت نیروگاهی را زیاد می‌کنیم، اما مصرف را بهینه نمی‌کنیم، یعنی تولید می‌کنیم تا انرژی را هدر دهیم. باید بیشتر از وقت و پولی که روی افزایش ظرفیت تولید برق می‌گذاریم، روی بهینه‌سازی مصرف انرژی بگذاریم. البته باید تاکید کنم مادامی که نرخ انرژی در ایران اصلاح نشود، از بهینه‌سازی مصرف هم خبری نخواهد بود.

اما در حالی بهای حامل‌های انرژی در ایران به‌صورت دستوری پایین نگه‌ داشته شده که نرخ سایر کالا و تورم سایر بخش‌ها هر روز در حال افزایش است. نرخ دلار در سال گذشته حتی رکورد ۶۰ هزار تومان را هم شکست. هرچند اخبار مثبت برقراری ارتباط دوباره بین ایران و عربستان و سفر رافائل گروسی توانست تاحدودی نرخ دلار را کاهش دهد، اما اسکناس امریکایی در نهایت سال را با نرخ حدود ۴۸ هزار تومان به‌پایان رساند. قیمتی که نسبت به ابتدای سال ۱۴۰۱ که بهای هر دلار حدود ۲۷ هزار تومان بود، حدود ۸۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. همین رشد نرخ بسیاری از فعالان صنعتی را دچار چالش کرده است. صنعتی زیرساختی که رشد و توسعه سایر بخش‌ها هم به‌نوعی به آن گره خورده و بی‌ثباتی‌های اخیر شرایط سختی را برای آن ایجاد کرده است. ما حتی در پول درآوردن هم موفق نیستیم. خیلی از منابع ناشی از صادرات برق و گاز در عراق بلوکه است و هرگونه مصرفی از پول آن باید تحت‌کنترل باشد، در حالی که باتوجه به اینکه در حوزه برق ظرفیت بزرگی داریم، می‌توانیم گاز را تبدیل به برق کنیم. از سوی دیگر، تجدیدپذیرها هم امروز سهم زیادی در دنیا دارند و از صددرصد سرمایه‌گذاری در حوزه برق ۸۵ درصد روانه تجدیدپذیرها می‌شود، اما در ایران به تجدیدپذیرها بی‌توجهی شده است و جایی در سبد تولید برق اشغال نکرده‌اند.

باید توجه شود به‌سمتی برویم که برخی مسیرها را بازگشایی کنیم. برای مثال، شاید تابلوی سبز برق بتواند ما را به‌سمت واقعی شدن نرخ و توجیه‌پذیر شدن سرمایه‌گذاری در صنعت نیروگاهی ببرد و نتیجه اینکه، ناترازی و کمبودها جبران شوند و صادرات برق نیز در چارچوب تعهداتی به‌خوبی انجام گیرد و برای کشور درآمد ارزی به‌دنبال داشته باشد. ناترازی برق از سال‌های گذشته به امسال هم منتقل شده است و اگر رویکرد ما تغییر نکندُ این روند ادامه دارد، بنابراین ورود نیروگاه‌های جدید هم تاثیر محسوس آن‌چنانی در کاهش ناترازی محسوس نخواهد داشت. متاسفانه شاهد بودیم که به‌دلیل قطعی برق خیلی از بخش‌های صنایع که برای کشور درآمدزایی و صادرات داشتند یا در بازار سرمایه و سهام بودند، دچار چالش شدند، در حالی که خیلی از سهامداران، روی تولید آنها حساب می‌کردند که به‌دلیل عدم‌تولید و تحویل کالا در زمان مناسب که ناشی از قطع برق بود، همگی متضرر شدند یا این موضوع باعث شد تولیدکنندگان نتوانند تعهدی را که برای صادرات داشتند یا خوراک چرخه‌های پایین را تولید کنند، بنابراین متاسفانه قطع برق آثار اقتصادی قابل‌توجهی به بار آورد. تلاش برای کاهش ناترازی برق در سراسر کشور در حال انجام است. شرکت ملی توانیر به‌عنوان شرکت مسئول توزیع برق در ایران، برای بهبود کیفیت توزیع برق و کاهش ناترازی برق، اقدامات متعددی را انجام داده است، اما این اقدامات باید به‌نحوی باشد که نتیجه تاثیرگذاری داشته باشد وگرنه طرح یک موضوع تا وقتی رنگ اجرایی نگیرد، ارزش ندارد. همچنین، در سال‌های اخیر، برنامه‌هایی برای احداث نیروگاه‌های جدید، توسعه شبکه برق و افزایش ظرفیت تولید برق از منابع تجدیدپذیر مانند باد و خورشید در کشور اجرا شده که این اقدامات تاحدودی به کاهش بار برق و ناترازی برق در شبکه کمک کرده و سبب بهبود کیفیت توزیع برق و کاهش خطرات مربوط به نا ترازی برق در سراسر کشور شده که امید است این اقدامات روز‌به‌روز افزایش پیدا کند و ناترازی انرژی در کشور به‌طورکلی حل شود./صمت