نفت ایران مشتری چندانی ندارد/ در دولت دوازدهم با مافیای انرژی مبارزه شد - افق اقتصادی

نفت و گاز و به طور کلی، حامل‌های انرژی برای تمام کشورها نقش بسیار مهمی دارد و کشورهای صادر‌کننده به درآمد می‌رسند و کشورهای وارد‌کننده نیز، از نفت و گاز کشورهای دیگر استفاده می‌کنند. پس باید گفت که حامل‌های انرژی نقش مهمی برای تمام کشورها دارند. بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که جنگ میان کشورها، تاثیر مستقیم بر روی نرخ نفت گذاشته است و بیشتر جنگ‌ها بر سر میدان‌های نفتی و گازی است که در کشورهای هدف وجود دارد.

کسی از درآمد نفت خبر ندارد

محمود خاقانی، کارشناس انرژی، در ارتباط با بحث بازار نفت و تاثیر تحولات اخیر بر بازار به گسترش نیوز گفت: میزان نفتی که در کشور تولید و صادر می‌شود، محرمانه است و ارقامی که اعلام شده بر اساس حدس و گمان است و به نظر می‌رسد این رقم کم نباشد. اما نکته مهم اینجاست، طبق قانون نفت و اساس نامه شرکت ملی نفت ایران و قانون تاسیس وزارت نفت، این نفت که از زمین بیرون می‌آید و مالکیت آن برای ملت ایران است و دولت نیز، امانت دار ملت ایران محسوب می‌شود.

خاقانی ادامه داد: نفت در دولت‌های قبل از نهم و دهم، توسط شرکت ملی نفت ایران، بازاریابی و فروخته می‌شد. در دولت یازدهم و دوازدهم، شاهد بودیم که مبارزه‌ای با مافیایی که برای نفت خام و صادرات آن ایجاد شده بود، صورت گرفت. اما در دولت دوازدهم، مافیا به اندازه‌ای با قدرت عمل کرد که دیگر پیگیری هایی که دولت یازدهم درباره باندهای مافیایی انجام داده بود، متوقف شد. دحال حاضر هم اطلاعاتی در دست نیست که این باندهای مافیایی مشغول به چه کاری هستند.

وی افزود: نکته‌ای دیگر هم وجود دارد که در بودجه سال ۱۴۰۲، مجلس یازدهم کمی غیر انقلابی عمل کرد. به این معنا که نفت را به دلایل مختلف، به اشخاص حقیقی و حقوقی می‌دهد. گفته شده این نفت به این دلیل داده می‌شود که یا این افراد از دولت طلب دارند و یا اینکه بابت بودجه این نفت را دریافت می‌کنند. دولت هم می‌گوید که این نفت را بفروشید و به عنوان بودجه استفاده کنید.

مشتری های نفت ایران محدود هستند

این کارشناس انرژی ادامه داد: مشتری‌های نفت کشور بسیار محدود هستد و در واقع مشتری چندانی نداریم که بخواهند بر سر خرید نفت ایران باهم رقابت کنند. این فروشندگان مختلف در لباس‌های اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی هستند که باهم رقابت می‌کنند که این نفت خام را به مشتری داوطلب بفروشند. این نفت خام با نرخ ارزانی فروخته می‌شود و ما شاهد آن هستیم که دلال‌های بین‌المللی به ویژه دلالان چینی و روسی هم در این راستا فعالیت می‌کنند و مشخص نیست که نحوه بازگشت ارز نفت خامی که فروخته می‌شود به خزانه چگونه است.

وی افزود: در برنامه هفتم یک فاجعه وجود دارد که بیت المال را تهدید می‌کند. در آمدهای نفتی باید به خزانه واریز می‌شد، بنابراین کسانی که بشکه‌های نفتی را از شرکت ملی نفت ایران تحویل می‌گیرند و به فروش می‌رسانند، قاعدتا باید درآمد ارزی خود را به خزانه واریز کنند و یا اینکه مشخص شود به چه قیمتی فروخته شده است. باید گفت آیا بیت المال از طریق فروش نفت خام سود کرده یا ضرر؟ اگر سود کرد که این سود به چه مصرفی برای رفاه عام و مردم رسیده است؟

خاقانی گفت: دولت سیزدهم و مجلس یازدهم مدعی هستند که تمام موفقیت‌ها در زمینه نفت و گاز و انرژی، صفر تا صد، در دوره عمر این مجلس و دولت اتفاق افتاده است. البته که ما کارشناسان انرژی، چنین چیزی را قبول نداریم و بسیاری از پروژه‌ها طول عمر بسیاری دارند. مانند فاز ۱۱ پارس جنوبی که طول عمر زیادی دارد. بازنشستگان صنعت نفت می‌دانند که چه نقش هایی را برای راه‌اندازی پالایشگاه‌ها ایفا کرده‌اند. ما می‌گوییم همه چیز را می‌پذیریم و تمام موفقیت‌ها در زمان آقای اوجی و آقای خجسته مهر انجام شده است. اما این سوال مطرح می‌شود که برای آینده نفت چه برنامه‌ریزی هایی انجام شده است؟

این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر جنگ قره باغ و جنگ نوار غزه و تداوم تحریم‌ها علیه ایران به یکدیگر متصل هستند. در یک اقدام ناگهانی امریکا و اروپا به ارمنستان گفته‌اند که خود را کنار بکش و چنین چیزی با همراهی روسیه صورت گرفت. ما شاهد هستیم که در داخل امریکا، بین حزب جمهوری خواه و دموکرات برای تصویب بودجه، اختلاف افتاده است و گفته می‌شود که ما کمک‌های زیادی به اوکراین کرده‌ایم. رئیس مجلس نمایندگان امریکا در این راستا با جمهوری خواهان همراهی کرد وسبب شد تا کنار گذاشته شود.

وی افزود: آقای ترامپ در سال ۹۷ با همکاری کاسبان تحریم برجام را ترک کرد. عده‌ای گفتند ما برجام را آتش می‌زنیم اما همین افراد درحال‌حاضر اعلام کرده‌اند که ما برجام را قبول داریم. زمانی که دولت یازدهم و دوازدهم را متهم می‌کنند که برجام فایده‌ای نداشت، خودشان درحال‌حاضر بر این باوراند که تحریم‌های ترامپ تحریم‌های سازمان ملل نیست. بنابراین برجام توانست تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران را لغو کند و خطر یک جنگ متهد بین‌المللی علیه ایران را دور کند.

خاقانی گفت: این سوال پیش می‌آید که چرا جنگ غزه و قره باغ با یکدیگر در ارتباط هستند. جنگ قره باغ بیش از ۳ دهه پیش و با حکمرانی شخصی به اسم ایلچی بیگ در باکو و کودتای نظامی، صورت گرفت. در آن زمان ترکیه نقش مهمی را ایفا کرد و به ایلچی بیگ پناهندگی داد. در آن دوران که قره باغ از دست رفت، منافع روسیه و امریکا دست به‌دست هم داده بود تا بحران ایجاد شود تا اینکه بتوانند از جمهوری آذربایجان، امتیازهایی را بابت کنسرسیوم‌های مختلفی که تشکیل داده بودند. ایران تلاش کرد در دولت رفسنجانی، استقلال آذربایجان را به رسمیت بشناسند و بعد از آن در دولت هفتم و هشتم با تعریف دیپلماسی انرژی، طرح انرژی برای صلح را مطرح کردیم.

طرح مهم انرژی برای صلح

وی افزود: ما به جمهوری خودمختار نخجوان گاز صادر کردیم و به ارمنستان نیز در چهارچوب طرح انرژی برای صلح، گاز صادر کردیم و در ازای آن برق دریافت کردیم. در آستارا نیز، خط لوله‌ای که قبل از انقلاب کشیده شده بود و گاز ایران به شوروی سابق به صورت مفت و مجانی می‌رفت را، برعکس کردیم و از جمهوری آذربایجان گاز دریافت کردیم و در ازای آن گاز را به جمهوری نخجوان صادر کردیم. درواقع معاوضه گاز با گاز صورت گرفت و با جمهوری ارمنستان نیز معاوضه گاز طبیعی با برق صورت گرفت. در واقع معاوضه انرژی با انرژی اتفاق افتاد.

این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: در بندر نفتی نکا نفت تحویل گرفتیم و در خلیج‌فارس، نفت تحویل دادیم. در این راستا، ما نقش دلار را در تجارت انرژی کم رنگ کردیم. چه اتفاقی افتاد که کاسبان تحریم، سوآپ نفت خام را متوقف کردند و ما مجبور شدیم تا میلیون‌ها دلار غرامت به طرفین قرارداد پرداخت کنیم و در نتیجه، مسیر باکو، تفلیس و گرجستان در شرق مدیترانه که اقتصادی نبود، به دلیل آنکه مسیر ایران بسته شده بود، این مسیرهارا اقتصادی کردیم.

وی در پاسخ به این سوال که در گفته‌ها مطرح کردین که نوار غزه دارای اهمیت است و دلیل این اهمیت چیست؟ اظهار کرد: سواحل غزه و لبنان و در عمق دریای مدیترانه، مملو از گاز طبیعی است. در سال ۹۵ و در معاهده اسلو، اسرائیل توافق کرده بود که چنین چیزی برای فلسطینی هاست. اما درحال‌حاضر مرزهای بین لبنان و نوار غزه و مصر و یونان، مورد اختلاف هستند. به دلیل گازی که در عمق دریای مدیترانه وجود دارد و تمام این ها، در چهارچوب برنامه‌ای است که آقای ترامپ طراحی کرده بود. در ژوئن سال ۲۰۱۷ در یک جابه‌جایی بی‌سر و صدا در خانواده آل سعود و آقای ترامپ در همان سال، رسما اعلام کرد که در سیاست خارجی امریکا، تسلط بر بازار انرژی جهان اولویت دارد. در آن زمان، چین در شانگهای، بازار نفتی را ایجاد کرد یه با یوآن معامله می‌کرد و پشتوانه آن را طلا قرار داد تا بتواند با ترامپ مقابله کند.

خاقانی گفت: کاسبان تحریم و عده‌ای که اعتقاد داشتند تا صنعت نفت و گاز ایران منزوی بماند و نتواند در دریای خزر و حوزه آسیای میانه و قفقاز نفت بفروشد، آنقدر قدرتمند بودند که نگذاشتند حتی دولت سیزدهم به نتایجی برسد. بنابراین تمام این موارد بهم مرتبط است و ریسک سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ایران را بالا برده‌اند. در نتیجه، صنعت نفت و گاز ایران هم که درحال‌حاضر دسترسی به فناوری‌های نوین برایش غیر ممکن شده است، با یک فناوری قرن ۱۹ و ۲۰ نفت تولید می‌کند که تولید این نفت برایمان بسیار گران تمام می‌شود. اطلاعاتی در پسترس نیست که این تولید چقدر هزینه بر است و به چه نرخ ما این نفت را به اشخاص حقیقی و حقوقی می‌دهیم که بودجه خود را تامین کرده و طلب خود را وصول کنند.

وی افزود: از طرف دیگر، آقای اوجی در مصاحبه‌ای گفتند که قرادادهای نفتی ما بسیار شیرین است و ما یک سری قراردادهای نفتی با ارقام گیج‌کننده بسته‌ایم. ما نمی‌دانیم که این قراردادها از کدام نوع است؟ آیا از نوع مشارکت در تولید است یا از آن قراردادهای جدید نفتی است که در دولت یازدهم مطالعه و تصویب شده است. درحال‌حاضر مشخص نیست که سرنوشت میدان فاز ۱۱ چه خواهد شد. آیا با تکنولوژی‌های قدیمی پیش خواهد رفت و چاه کور شده و تولید متوقف خواهد شد؟ یا اینکه قطری‌ها با کمک فرانسوی‌ها و چینی‌ها، چاه را تمام خواهند کرد.

خاقانی گفت: بنابراین باید گفت که چنین مشکلاتی را ما در صنعت نفت داریم و درحال‌حاضر نمی‌دانیم که نفت چگونه تولید و صادر می‌شود. همچنین این قراردادهای شیرین را نمی‌دانیم از چه نوع قرارداهایی است. آیا این قرارداهی شیرین از لحاظ قانون، مصوبه‌های مجلس را دارند یا خیر؟ در فاز ۱۱، دولت یازدهم، امضای تمام کسانی که باید می‌گرفت را گرفته بود و درواقع آقای زنگنه، همه را متعاقد کرد که امضا کنند.

وی درباره منطقه نفت و گاز آرش اظهار کرد: درباره منطقه گازی و نفتی آرش مطالعاتی صورت گرفته که شرکت shell این بررسی ها را انجام داده است. به عربستان و کویت گفته شده است که بین ۵ درصد تا ۱۰ درصد از این میدان برای ایران است اما سر این گنبد برای ایران است. اوجی ( وزیر نفت ) اعلام کرد که قصد حفاری در این منطقه را دارد و شرکت shell نیز به عربستان و کویت اعلام کرد که اگر حفاری توسط ایران صورت گیرد و ساختار زیر زمین خراب شود، باید این میدان را فراموش کنید و هزینه تولید چند برابر خواهد شد. کویت اعلام کرد که ایران ابتدا باید مرز را تعیین کند و تا تعیین مرز صورت نگیرد، ایران حق حفاری ندارد. چنین فرآیند‌ای بسیار طولانی و زمان بر خواهد بود و جلوی حفاری توسط ایران گرفته شد.