تاثیر سوزاندن پلاستیک بر لایه ازون/ چطور از زباله سوخت تولید کنیم؟ - افق اقتصادی

زباله سوزی و سوزاندن پلاستیک، یکی از روش‌های غیر اصولی است که علاوه بر آسیب رساندن به مردم، تاثیر بسیار بالایی در تخریب لایه اوزن دارد. متخصصان و پژوهشگران شیمی، اعتقاد دارند که سوزاندن زباله آسیب جدی به محیط زیست خواهد زد و کارشناسان این حوزه توصیه می‌کنند، از روش های دیگری که بسیار کارآمد است استفاده شود.

تاثیر بالای جنگ بر قیمت نفت

 امیرحسین موسوی، پژوهشگر، در گفت‌وگو با گسترش نیوز اظهار کرد: درحال‌حاضر، اتفاق هایی طی سال‌های گذشته در سطح جهان به وقوع پیوسته که در ۲ حوزه برای کره زمین چالش ایجاد کرده است. حوزه اول بحث جنگ هایی که اتفاق افتاده است. مانند جنگ اوکراین و جنگ داخلی سوریه، که این جنگ‌ها طی سال‌های گذشته، کره زمین را درگیر کرده و با چالش مواجه کرده است.

موسوی ادامه داد: جنگ سوریه به مناطق نفت خیزی مانند بانیان کشیده شده که در آن منطقه چاه‌های نفت بسیاری وجود دارد. یا جنگ داخل عراق که به سمت و سوی کرکوک و موصل کشیده شده است. کرکوک در اقلیم کردستان قرار دارد و یک منطقه نفت خیز است. جنگ یمن نیز هم همینطور است. در این جنگ، هرجا یمنی‌ها به مشکل می‌خوردند، پالایشگاه آرامکو را مورد هدف موشک قرار می‌دادند. هر یک موشکی که به پالایشگاه آرامکو برخورد می‌کرد به طور مستقیم، تاثیر بسیار بالایی را بر نرخ نفت می‌گذاشت. چون تمام کشورهای منطقه از حفارها و بهره بردار‌های امریکایی استفاده می‌کنند. جنگ داخلی سبب می‌شد تا فناوری، تمایل نداشته باشد تا در منطقه حضور داشته باشد و همین امر موجب می‌شد تا نرخ نفت در منطقه افزایش پیدا کند.

وی افزود: این افزایش نرخ تا جایی پیش رفت که صادرات نفت عراق از روزی حدود ۳ میلیون و۵۰۰هزار بشکه تا ۱ میلیون بشکه کاهش پیدا کرد. چون مناطق نفتی غربی عراق به‌دست گروه‌های تکفیری بود و کشورهای منطقه بسیار مایل بودند تا این بحث ادامه پیدا کند. به دلیل آنکه ترکیه به صورت قطار‌های ۲۰۰ تانکری، نفت خام و فراورده هایی مانند دیزل، بنزین و… را که در اختیار گروه‌های تکفیری بود، با نصف نرخ خریداری می‌کرد. زمانی که بحث کلان می‌شود، حتی ۱۰ درصد تخفیف هم نرخ هیجان انگیزی خواهد بود؛ چه برسد به آنکه این مبالغ با نصف نرخ به فروش برسد.

کرونا دلیل دیگری بر افزایش قیمت نفت

موسوی ادامه داد: تمام این‌ها درکنار جنگ اوکراین، خط لوله‌های نورد استریم ۱ و نورد استریم ۲، مورد اصابت موشک در زیر دریا قرار گرفت که با اژدر این حملات صورت گرفت. صادرات فراورده‌های نفتی روسیه به اروپا به طور کل قطع شد. نرخ گاز از ۶۰۰ یورو به ۲هزار یورو افزایش پیدا کرد. تمام این مباحث، افزایش نرخ نفت و حامل‌های انرژی را به همراه دارد. این اتفاقات در کنار کرونا، بسیاری از صادرکننده‌های نفت را با مشکل نیروی انسانی مواجه کرد. مثلا در کویت با روزی ۱ میلیون بشکه صادرات، به دلیل شیفت بندی در زمان کرونا، شاهد کاهش صادرات چشمگیری بود. جنگ و کرونا که عامل‌های تاثیرگذاری بر نرخ بودند، نرخ نفت را از چیزی حدود بشکه‌ای ۳۰ دلار به نرخ ۹۷ دلار رسانده است. همچنین، تحلیلگرها پیش‌بینی کرده‌اند که احتمال دارد تا پایان سال ۲۰۲۴، نرخ نفت در هر بشکه به ۱۵۰ دلار برسد.

وی گفت: امریکایی که تورم آن چیزی حدود ۱ درصد بود، درسال گذشته به ۲/۷ دهم درصد رسید. این افزایش تورم، بحث بیکاری و همچنین افزایش نرخ هارا به همراه داشته است. اروپا برای نخستین بار، تورم ۲ رقمی را تجربه کرد. همانطور که می‌دانید، بزرگ‌ترین تولید‌کننده کالاها و همچنین صادرات‌کننده و تولید‌کننده در جهان امریکا است. امریکا را باید بزرگ‌ترین صادرکننده و وارد‌کننده نفت در جهان دانست. زمانی که امریکا شاهد این تورم در سال گذشته شد، سبب شد تا به سمت راه هایی برود که بسیار اقتصادی باشد. یکی از راه‌های تولید اقتصادی تبدیل‌سازی است. یعنی برای مثال یک قطعه از خودرو که فلزی است و تولید هزینه بری دارد، جایگزین آن از قطعه پلاستیکی استفاده کنیم. یک زمان آینه‌های خودروها فلزی بود، اما درحال‌حاضر ار نگاه کرده باشید، حتی لوکس‌ترین خودروها نیز، آینه پلاستیکی دارند.

 پلاستیک نسبت به آلمینیوم، ۵ برابر ارزان تر است.

موسوی خاطرنشان کرد: اقتصاد سبب شده است تا در تمام صنایع، هرجا که امکان‌پذیر است، تمایل به این باشد از یک سری مواد مانند چوب و فلز جلوگیری شود و تمایل به سمت و سوی استفاده از پلاستیک برود. نرخ چوب و شکل دهی و دوام آن به صرفه نیست و همانطور که یاد دارید، درگذشته دسته چاقوها چوبی بود اما درحال‌حاضر از پلاستیک است. پس اقتصاد چنین چیزی را دیکته کرد که تمام صنایع به سمت و سوی استفاده از پلاستیک بروند.

وی افزود: جهان به سمت پلاستیک رفت و مصرف پلاستیک در جهان همراه با توسعه شهرنشینی و نیاز جوامع به کالا افزایش پیدا کرد. در گذشته بسته‌بندی هایی که برای میوه صورت می‌گرفت پاکت بود اما درحال‌حاضر از پلاستیک استفاده می‌شود. البته بعضی از کشورها به این نقطه رسیده‌اند که مصرف پلاستیک را کاهش دهند. مثلا در پاریس، بسیاری از مغازه ها، در لیوان کریستال و بلور آب میوه سرو می‌کنند و از پلاستیک استفاده نمی‌کنند. یا در کشور ژاپن از بسته‌بندی‌های تجدید استفاده می‌شود.

وی گفت: یک سوم جمعیت جهان در چین و هند خلاصه می‌شود و در این کشورها به دلیل فقری که وجود دارد، امکان استفاده از چیزی به جز پلاستیک را ندارند. افرادی در هند هستند که به نجس‌ها معروف‌اند. این افراد حق رای و حق کار ندارند و در اصطلاح زاغه نشین هستند. خب به این جمعیت چند صد میلیونی چجوری می‌توان عدم استفاده از پلاستیک را آموزش داد. تمام این مباحث، که گفته شد، تولید پلاستیک را به طور فاجعه باری افزایش داده است. این سوال پیش می‌آید که ما با این حجم از پلاستیک چه کاری باید انجام دهیم؟

رسانه ها فرهنگ سازی کنند

موسوی ادامه داد: شما به شمال سفر می‌کنید و در کنار دریا مشاهده می‌کنید که قوطی آب معدنی، چیپس و ظرف‌های آب میوه به وفور قرار دارد. یا برای مثال بر روی مرداب انزلی، پلاستیک‌های بسیار زیادی قرار دارد. با این پلاستیک‌ها چه باید کرد؟ یک سری راه‌حل هایی وجود دارد. نخستین راه‌حل فرهنگ‌سازی است. برای مثال نشریه‌ها و رسانه ها، باید جهت اندیشه‌های عمومی را به سمت و سویی هدایت کنند تا مصرف پلاستیک کم تر شود و یا اینکه در حوزه شهر نشینی چنین چیزی جا بی‌افتد که خریدهایی که از مغازه‌ها انجام می‌دهید، از پلاستیکی که محتویات خرید داخل آن گذاشته می‌شود، مجدد استفاده شود. مثلا به عنوان کسیه زباله استفاده شود و در صورت امکان از این کیسه زباله‌های مشکی بزرگ، کم تر استفاده شود.

این پژوهشگر ادامه داد: چنین چیزی در محیط منزل امکان‌پذیر است اما در محیطی مانند بیمارستان امکان‌پذیر نیست. مثلا نمی‌شود برای ۲ بیمار از یک آمپول استفاده کرد. پس فرهنگ سازی، تا حدودی می‌تواند انباشت پلاستیک را کاهش دهد. به عنوان مثال، مادر خانواده می‌تواند به جای آنکه مواد غذایی را درون کیسه فریزر بگذارد، از کسیه‌های پارچه‌ای استفاده کند. چنین اقدامی باتوجه به تعداد دانش آموزانی که وجود دارد، تاثیر بسیار بالایی در کاهش استفاده از کیسه پلاستیکی دارد. چنین اقداماتی در حوزه خانگی، ۱۰ تا ۲۰ درصد، می‌تواند مصرف پلاستیک را کاهش دهد.

وی افزود: اما درحال‌حاضر با پیشرفت تکنولوژی، مشکلات هم بزرگ شده و پیشرفت کرده است. پلاستیک‌های الکترونیکی به وجود آمده است. مانند پلاستیک کامپیوتر، پلاستیک موبایل و…. خب چنین چیزهایی را نمی‌توان با بدنه چرخ گوشت مقایسه کرد. درحال‌حاضر، در تمام منازل یک لپ تاپ وجود دارد و همچنین در دست تمام افراد خانواده یک تلفن همراه قرار دارد. پس به تبع آن زباله‌های الکترونیکی به وجود می‌آید. ما شاهد گورستان‌های لوازم الکترونیکی هستیم. اگر این لوازم در داخل شعله قرار گیرد و سوزانده شود، گاز بسیار خطرناک و زهر آگین هیدروژن برومید تولید می‌کند. این هیدروژن برومید اگر در داخل فضا پخش شود و به لایه اوزن برسد، هر یک مولکول هیدروژن برومید، حدود ۳۵۰۰ مولکول اوزون به بالا را از بین می‌برد. اوزون همین اکسیژنی است که ما مصرف می‌کنیم و اگر ۶ دقیقه به ما نرسد دچار مرگ مغزی خواهیم شد.

 اوزون  تابش‌های کیهانی که به سمت زمین می‌آید را تا حد بسیار زیادی دفع می‌کند. مانند یک فیلتر یا ماسک جوشکاری عمل می کند.

وی افزود: پلاستیک‌های الکترونیکی، اگر سوزانده شوند، بلاهای بسیاری را بر سر اتمسفر می‌آورد. اگر اوزون تخریب شود و تابش‌ها به زمین بررسد، سوزاندگی ایجاد شده بر روی پوست انسان، جزو نخستین و موثر‌ترین عوامل ابتلا به سرطان پوست خواهد بود.در زمان‌های گذشته، با استفاده از اینیسنریتورها و زباله سوز ها، قطعات را می‌سوزاندند و با گرمای حاصل آن، آب را گرم می‌کردند. مثل آب شوفاژ.

این پژوهشگر گفت: این زباله هایی که هیدروژن بروماید تولید می‌کرد، وارد دستگاه‌های زباله سوز شد و علاوه بر آن پی وی سی‌ها هم وارد این دستگاه‌ها شد. پی وی سی، هیدروژن کلوراید تولید می‌کند. چنین چیزی همان بالا را بر سر لایه اوزون می‌آورد. یک سری دیگر از پلاستیک‌ها هم غیر قابل سوزاندن است. مانند زباله‌های بیمارستانی که ریسک بسیاری دارد و نباید سوزانده شوند. زباله‌های بیمارستانی، دارای باکتری و عفونت است و تولید بیماری می‌کند. در دوران کرونا، وسایلی مانند سرم و آمپول و گان و زیر انداز یک مشکل بزرگ بود و نمی‌شد سوزانده شوند. پیشنهاد داده شد تا زمین ۳ متر کنده شود و با آهک دفن شوند. تمام این موارد هزینه دارد. اگر زباله‌های بیمارستانی دفن شوند سبب خواهد شد تا خاک هم آلوده شود و آسیب بزرگی به محیط‌زیست وارد می‌شود.

شیرابه ها بسیار آسیب زا برای محیط زیست

موسوی ادامه داد: در بعضی از قسمت‌ها مانند جنوب تهران که دفن و سوزاندن زباله انجام می‌شود مانند کهریزک، شیرابه‌های زباله‌ها به قدری زیاد است که در بعضی از قسمت ها، این شیرابه‌ها تبدیل به دریاچه شده است. این شیرابه هایی که از زباله‌ها به وجود آمده است سبب خواهد شد تا تمام خاک آلوده شود. پس اگر خاک آلوده شود، قطعا امکان کشت هم از بین می‌رود و دیگر نمی‌توان در آن زمین اقدامی برای کشاورزی انجام داد. از همه آنها بدتر، به واسطه تخریبی که صورت می‌گیرد، گازهای سمی مانند h۲s تولید می‌شود که گاز بسیار سمی است. در ایران سیستم تفکیک زباله درستی نداریم. زباله جمع کن هایی که در سطح کشور وجود دارند، یک سری از زباله هارا جمع می‌کنند اما بسیاری از زباله‌ها که باقی می‌ماند باید دفن شوند.

وی گفت: مشکل اول بحث انرژی و گران شدن بنزین، دیزل و… و مشکل دوم بحث زیست محیطی، مارا به آن می‌رساند که آیا راهکارهایی وجود دارد که بتوان هر ۲ مشکل را برطرف کرد یا خیر. باید گفت که بله، راهکارهایی وجود دارد. یکی از ارزان ترین، کم سرمایه‌ترین و اقتصادی‌ترین راهکارها، روشی به اسم پیرولیز است. پایرو از ریشته آتش و لیز به معنی تفکیک است. پیرولیز یعنی شکستن مولکول به وسیله حرارت. فرق آن با سوزاندن در این است که روی پلاستیک یک مشعل گرفته و آن را می‌سوزاندید که چنین چیزی بخار آب ودوده را به همراه دارد. اما پیرولیز، ما این شکستن را در محفظه‌ای به اسم راکتور انجام می‌دهیم و قبل از آن هوای داخل راکتور را خالی کرده و گاز نیتروژن در آن پر می‌کنیم. زمانی که حرارت داده می‌شود، واکنشی به وجود می‌آید و تبدیل به ماده‌ای می‌شود که در نفت وجود دارد. درواقع تبدیل به سوخت مایع می‌شود که انواع سوخت را به همراه دارد. در راکتور پیرولیز می‌توان نفت خام تولید کرد.