موضوع ناترازی مقطعی گاز یک نگرانی اقتصادی مهم برای ایران است که در طول فصول سرد با ناترازی گاز مقطعی مواجه است و منجر به اختلال در بخش صنعتی و قطعی احتمالی گاز یا برق صنعتی می‌شود.
این چالش‌ها نه‌تنها مانع رشد اقتصادی می‌شود، بلکه بر درآمدهای ارزی نیز تاثیر می‌گذارد. توسعه میادین مشترک گازی با تکیه بر توان داخلی، علاوه بر افزایش برداشت گاز در میادین مشترک گازی با توجه به نرخ تمام‌شده هر مترمکعب گاز تولیدی در این میادین مشترک، اقتصادی‌ترین راهکار رفع ناترازی در مقابل ذخیره‌سازی و واردات گاز است، زیرا حدود ۲ سنت هر مترمکعب گاز خروجی میادین گازی برای ایران تمام خواهد شد در حالی که ذخیره‌سازی گاز به حدود ۱۰ سنت در هر مترمکعب و واردات گاز به حدود ۳۰ سنت در هر مترمکعب خواهد رسید که نشان از این دارد که توسعه میادین مشترک گازی اقتصادی‌ترین راهکار رفع ناترازی در مقابل ذخیره‌سازی و واردات گاز است. یکی از راه‌حل‌های اولیه برای مقابله با چالش‌های تولید گاز ایران، بهره‌برداری از منابع گازی خود است. با افزایش استخراج گاز، کشور می‌تواند تامین گاز قابل‌اعتماد و کافی را به‌ویژه در دوره‌های تقاضای بالا تضمین کند. این برای حمایت از عملیات صنعتی، جلوگیری از اختلالات و حفظ رشد اقتصادی پایدار ضروری است. علاوه بر این، افزایش تولید گاز به ایران اجازه می‌دهد تا اتکای خود به گاز وارداتی را کاهش دهد که می‌تواند پیامدهای مثبتی برای امنیت انرژی و تراز تجاری کشور داشته باشد. فاز ۱۱ پارس جنوبی به‌عنوان یک تحول حیاتی در تلاش‌های ایران برای افزایش تولید گاز برجسته است. این مرحله هم از نظر مقیاس و هم از نظر اهمیت قابل‌توجه است که توسط پیمانکاران ایرانی و با تکیه بر تخصص داخلی و با بهره‌گیری از تکنولوژی تمام ایرانی اجرا شده است. با کسب موفقیت‌آمیز و استفاده از فناوری پیشرفته در داخل ایران، فاز ۱۱ به یک بازیگر کلیدی در صنعت میدان گازی تبدیل شده است. چالش اصلی در این مرحله در تامین منابع مالی لازم برای بهره‌برداری کامل از ظرفیت گاز ایران نهفته است. اجرای موفقیت‌آمیز فاز ۱۱ پارس جنوبی می‌تواند مزایای متعددی را برای تولید و تامین گاز ایران به همراه داشته باشد. اولا توسعه لایه‌های گاز پیچیده را امکان‌پذیر می‌کند و در نتیجه ذخایر گازی که قبلا استفاده نشده بود را باز می‌کند. این افزایش ظرفیت استخراج برای تامین تقاضای رو به رشد داخلی و کاهش بحران ناترازی فصلی گاز بسیار مهم است. علاوه بر این، فاز ۱۱ فرصتی را برای صنایع فراهم می‌کند تا گاز موردنیاز خود را در زمستان تامین کنند. با هدایت منابع مالی صنایع به سمت تولید گاز، کشور می‌تواند ظرفیت استخراج گاز خود را از میادین مشترک گازی به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد. این رویکرد نه‌تنها تامین گاز پایدار را برای صنایع تضمین می‌کند، بلکه حس خودکفایی و انعطاف‌پذیری را در برابر فشارهای خارجی تقویت می‌کند. علاوه بر این، بهره‌برداری موفقیت‌آمیز از فاز ۱۱ راه را برای پیشرفت‌های آینده در اکتشاف و تولید گاز هموار می‌کند. ایران با تکیه بر توانمندی‌های داخلی می‌تواند به توسعه صنعت گاز داخلی قوی کمک کند که منجر به اشتغالزایی، افزایش تخصص فناوری و ظرفیت فرصت‌های صادراتی شود.دولت سیزدهم نقشی محوری در ارتقای توان تولید گاز ایران داشته است. دولت با بهره‌گیری از منابع و تخصص‌های داخلی، لایه‌های پیچیده گازی فاز ۱۱ پارس جنوبی را با موفقیت توسعه داده است. این دستاورد نشان‌دهنده توانایی ایران در غلبه بر چالش‌های فناوری و دستیابی به خودکفایی در تولید گاز است. علاوه بر این، تلاش‌های دولت برای تشویق صنایع به سرمایه‌گذاری برای تامین گاز موردنیاز زمستانی خود قابل ستایش است. با تشویق کمک‌های مالی صنایع، ایران می‌تواند منابع بیشتری را برای توسعه ظرفیت استخراج گاز باز کند. این رویکرد مشترک، مشارکت بین دولت و صنایع و احساس مسئولیت مشترک در تضمین عرضه گاز پایدار را تقویت می‌کند.در ادامه صمت پیرامون بررسی اهمیت فاز ۱۱ و ظرفیت آن برای کاهش بحران ناترازی گاز فصلی با ۳ تن از نمایندگان مجلس و کارشناسان این حوزه به گفت‌وگو پرداخته که خواهید خواند.
طلسم برداشت گاز از فاز ۱۱ شکسته شد
محمدمهدی مفتح، نماینده مردم تویسرکان در مجلس شورای اسلامی و سخنگوی کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی به همت مهندسان و متخصصان ایرانی اتفاق مبارکی است که برکات زیادی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد به صمت گفت: تکیه و اعتماد به تخصص جوانان ایرانی می‌تواند گره بسیاری از مشکلات و چالش‌های کشور را باز و کشور را مستقل کند. مفتح با بیان اینکه میدان گازی پارس‌جنوبی در زمره طرح‌های کلان اقتصادی به‌شمار می‌رود که به‌عنوان نمونه‌ای منحصربه‌فرد در حوزه انرژی جهان از ۲ دهه پیش تاکنون، مقصد بسیاری از شرکت‌های بین‌الملل بوده، عنوان کرد: میدان گازی پارس جنوبی یکی از بزرگ‌ترین منابع گازی مستقل جهان بوده که روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج‌فارس و به فاصله حدود ۱۰۰ کیلومتری ساحل جنوبی ایران قرار دارد. نماینده مردم تویسرکان مجلس شورای اسلامی ضمن اشاره به مزایای بی‌شمار این طرح گفت: پیش‌بینی می‌شود توسعه این فاز بیش از ۱۰ هزار شغل ایجاد کند و درآمد کشور را به میزان چشمگیری افزایش دهد. مفتح کاهش تورم موجود در جامعه را ارمغان توسعه و بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی و دانست و اذعان کرد: این پروژه همچنین به احیای بخش نفت و گاز ایران که در طول سال‌ها به‌دلیل تحریم‌ها و سرمایه‌گذاری کم با مشکل روبه‌رو شده، کمک خواهد کرد. وی افزود: پیش‌بینی می‌شود مشکل ناترازی گاز ایران با بهره‌برداری فاز حل شود و این بدین معنی است که در فصل سرد سال با کمبود گاز مواجه نخواهیم شد نماینده مردم تویسرکان در مجلس شورای اسلامی در ادامه خاطرنشان کرد: این فاز طی مراحل مختلفی به بهره‌برداری می‌رسد که در مرحله نخست حدود ۱۵ میلیون مترمکعب در روز، استخراج گاز از آن انجام می‌شود و در مراحل بعدی به ۵۶ میلیون مترمکعب خواهد رسید. برداشت گاز از این فاز مهم و کلیدی در پارس جنوبی در شرایطی به سرانجام می‌رسد که بیش از ۲۰ سال معطل خارجی‌ها بودیم و حالا با تکیه بر توان داخلی به این مهم می‌رسیم. برداشت گاز از فاز ۱۱ پارس جنوبی، نقش مهمی در رفع ناترازی مقطعی گاز کشور در فصول سرد سال خواهد داشت.
برداشت گاز از فاز ۱۱ به‌دست متخصصان داخلی
مصطفی نخعی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره ناترازی گاز در کشور، اظهار کرد: ما به دلایل متعدد که یک بخش آن به‌دلیل تاخیر در بهره‌برداری از فازهای مختلف در پارس جنوبی و میادین مشترک است و بخش عمده آن هم به بی‌توجهی و کم‌کاری در حوزه مدیریت و بهینه‌سازی مصرف بازمی‌گردد، با ناترازی گاز به‌ویژه در زمستان‌ها مواجه می‌شویم که در بعضی از روزها، این ناترازی به ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسید. وی با اشاره به افتتاح فاز ۱۱ پارس جنوبی، اظهار کرد: ما با انجام یکسری اقدامات جانبی مانند «ذخیره‌سازی گاز در میادین زیرزمینی» و «مدیریت گازهای مشعل» می‌توانستیم به این موضوع کمک کنیم، اما چون اقداماتی در این حوزه انجام نشد، با ناترازی گاز مواجه شدیم. در دولت سیزدهم با مدیریت آقای اوجی، شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه هستیم که یکی از این اقدامات، افتتاح فاز ۱۱ پارس جنوبی است که سال‌ها متوقف بود، اما در این دولت کار دوباره آغاز و به بهره‌برداری هم رسید. سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس ادامه داد: خروجی این فاز در مرحله نخست حدود بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون مترمکعب است و در مرحله نهایی به حدود ۵۶ میلیون مترمکعب می‌رسد که بخش خوبی از ناترازی را پوشش می‌دهد، اما تنها راهکار این موضوع نیست و باید برای حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب ناترازی گاز اقدامات مهم دیگری نیز به انجام برسد و نمی‌توان انتظار داشت با بهره‌برداری از این فاز ناترازی گاز به‌طورکلی برطرف شود و برای تبدیل شدن به‌هاب گازی نیاز به اقدامات دیگر در این حوزه داریم. این نکته را هم باید اضافه کرد که جابه‌جایی سکوی ۳۲۰۰ تنی در پارس جنوبی کار بزرگی بود که هر کشوری قادر به انجام دادن این کار نیست و متخصصان صنعت نفت کشور کار بزرگی انجام دادند که نشان می‌دهد ظرفیت فنی و تخصصی و دانش فنی پرسنل صنعت نفت کشور قابل‌توجه و تقدیر است. نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت بهینه‌سازی مصرف گاز، تصریح کرد: همه هنر ما این است که در بحث تولید تلاش می‌کنیم در حالی که باید در حوزه بهینه‌سازی مصرف که ظرفیت‌های خوبی هم در بودجه ۱۴۰۲ پیش‌بینی کردیم و دولت‌ها هم همه در این زمینه تکلیف دارند، ورود کنیم؛ اما اقدامات موثری در حوزه بهینه‌سازی مصرف انجام نشده است. فرض کنید تولید را افزایش دادیم اما اگر میزان مصرف کنترل نشود، ناترازی همچنان باقی خواهد ماند. نخعی خاطرنشان کرد: افزایش ظرفیت گازی کشور با تکیه بر توان داخلی بسیار مهم است و باید توسعه نیز یابد و در کنار آن نیز باید به سمت رفع ناترازی از طریق اصلاح سازکارها برویم و مهم‌ترین اقدام در این زمینه بهینه‌سازی مصرف و حرکت به سمت کاهش اتلاف گاز است. افزایش ظرفیت گازی کشور در میادین مشترک در کنار بهینه‌سازی مصرف و کاهش اتلاف گاز کشور را به موقعیت خوبی در رفع ناترازی مقطعی می‌رساند و توسعه تجارت گاز را نیز رقم خواهد زد.
توجه به توسعه میادین مشترک برای رفع ناترازی گاز
سیدعلی مرتضوی، کارشناس حوزه سیاست‌گذاری انرژی در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به اهمیت تولید گاز به‌عنوان اقتصادی‌ترین راهکار رفع ناترازی در مقابل ذخیره‌سازی و واردات گاز به صمت گفت: تولید گاز به‌ویژه در فصول سرد سال که کشور با ناترازی مقطعی گاز مواجه است، یک مسئله اقتصادی قابل‌توجه برای ایران است. این ناترازی نه‌تنها برای بخش صنعت مشکل ایجاد می‌کند، بلکه منجر به قطع گاز یا برق صنعتی می‌شود که به نوبه خود رشد اقتصادی و درآمدهای ارزی کشور را مختل خواهد کرد. برای رفع این مشکل، ایران باید بر بهینه‌سازی مصرف در بلندمدت و بهره‌برداری از منابع گازی خود تکیه کند.
وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین اقدامات ایران برای افزایش تولید و عرضه گاز به صنایع خود، اجرای فاز ۱۱ پارس جنوبی است. این پروژه که توسط پیمانکاران ایرانی و با بهره‌گیری از تخصص و فناوری داخلی اجرا می‌شود، با هدف کاهش بحران ناترازی فصلی در طول سال است. فاز ۱۱ با بهره‌گیری از فناوری و قابلیت‌های تولید در داخل ایران، تعداد استفاده‌کنندگان از میدان گازی در دریا را با موفقیت افزایش داده است. چالش اصلی اکنون در تامین منابع مالی کافی برای توسعه بیشتر ظرفیت گاز ایران نهفته است.
این کارشناس حوزه سیاست‌گذاری انرژی درباره اقدامات اخیر در حوزه توسعه ظرفیت گازی کشور در فاز ۱۱ پارس جنوبی گفت: توسعه لایه‌های پیچیده گازی فاز ۱۱ پارس جنوبی پیشرفت چشمگیری داشته است. دولت با تکیه بر منابع داخلی به این توانایی دست یافته است که ظرفیت برداشت گاز کشور از میادین مشترک گازی را افزایش دهد. علاوه بر این، دولت می‌تواند با جذب منابع مالی از صنایع برای تامین گاز موردنیاز خود در زمستان، تولید گاز را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد. افزایش ظرفیت استخراج گاز برای ایران برای رسیدگی به موضوع ناترازی گاز در فصول سرد بسیار مهم است. ایران با بهره‌گیری از منابع گازی فراوان خود و حمایت از تخصص و فناوری داخلی، می‌تواند ثبات‌بخش صنعتی خود را افزایش داده و تامین بی‌وقفه گاز را تضمین کند. این به‌نوبه خود به رشد اقتصادی پایدار و تقویت درآمدهای ارزی کمک خواهد کرد.
مرتضوی در پایان گفت: باید بر راهکارهای بلندمدت مانند کاهش مصرف صنایع نیز تمرکز کرد. بهینه‌سازی الگوهای مصرف و کاوش در منابع جایگزین انرژی می‌تواند به کاهش وابستگی به گاز و کاهش بحران ناترازی فصلی کمک کند. تولید گاز یک موضوع اقتصادی حیاتی برای ایران است و کشور با چالش‌های مربوط به ناترازی گاز در فصول سرد سال مواجه است. بااین‌حال، ایران می‌تواند با سرمایه‌گذاری در منابع داخلی، فناوری و تخصص، ظرفیت استخراج گاز خود را افزایش دهد و تامین گاز پایدار برای صنایع خود را تضمین کند. علاوه بر این، دولت باید بر استراتژی‌های بلندمدت مانند بهینه‌سازی مصرف و کشف منابع انرژی جایگزین برای رسیدگی بیشتر به این موضوع تمرکز کند.
سخن پایانی
پرداختن به چالش‌های تولید گاز ایران برای حفظ رشد اقتصادی، تضمین تامین انرژی مطمئن و کاهش وابستگی به واردات بسیار مهم است. فاز ۱۱ پارس جنوبی نقطه عطفی در افزایش تولید گاز و کاهش بحران ناترازی فصلی گاز است. ایران با تکیه بر توان و فناوری داخلی، توانایی خود را در توسعه لایه‌های گازی پیچیده و گسترش ظرفیت استخراج گاز خود نشان داده است. با هجوم منابع مالی از صنایع، ایران می‌تواند از منابع گاز فراوان خود برای پاسخگویی به تقاضای رو به رشد داخلی و افزایش امنیت انرژی خود بیشتر استفاده کند. اجرای موفقیت‌آمیز فاز ۱۱ زمینه را برای پیشرفت‌های مستمر در بخش گاز فراهم و راه را برای آینده‌ای خودکفا و مرفه هموار می‌کند.
