سیدوحید محمدی ـ فعال در حوزه ساخت آب‌شیرین‌کن
یکی از اصلی‌ترین معضلاتی که در این دوره تاریخی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، بحران کم‌آبی است. برای کنترل این بحران، باید چند راهکار مهم را به‌کار ببندیم. ابتدا باید از ظرفیت آبی موجود در کشور به‌شکلی علمی و هوشمندانه استفاده کنیم، برای مثال، قنات‌ها و کاریزها ظرفیت‌هایی هستند که همچنان در کشور از آنها استفاده می‌کنیم و می‌توانیم با اصلاح این شبکه آبی، آب را در اختیار مردم در اقصی نقاط کشور قرار دهیم، همچنین، اگر از علم آبخوانداری و آبخیزداری هم بهره بگیریم، می‌توانیم بخشی از منابع مهم زیرزمینی را که متاسفانه با حفر چاه‌ها به آنها آسیب زده‌ایم، جبران کنیم. بنابراین، در فاز نخست می‌توانیم از ظرفیت‌های سنتی موجود در کشور بهره بگیریم تا آب را با روش‌های دقیق‌تری به نقاط مختلف کشور برسانیم. از آنجایی که مردم مناطق مرکزی کشورمان از قنات‌های با دبی کم استفاده می‌کردند و رفتارهای سازگارانه‌تری داشتند، پس باید به فرهنگ‌سازی و نگرش عموم مردم هم در حل بحران آب توجه داشت؛ این مردمان قدر آب را بیشتر از ما می‌دانستند.
باید یادآور شد که دستگاه آب‌شیرین‌کن نه‌فقط به‌منظور مصرف آب شرب، بلکه برای کشاورزی و موارد صنعتی هم موردنیاز است. در فرآیند شیرین‌سازی آب، انرژی بسیار زیادی مصرف می‌شود. هزینه انرژی، بیشترین سهم هزینه‌های عملیاتی یک واحد آب‌شیرین‌کن را دارد، بنابراین تولید آب شیرین با کمترین مصرف انرژی، بسیار مهم است.به‌عبارت روشن‌تر، فاز دوم برون‌رفت از بحران آب مربوط به تغییر نگاه مردم است که باید آب یک کالای ارزشمند در نگاه مردم به‌حساب بیاید، همچنین ورود به کشاورزی مدرن و پرهیز از غرقابی کردن زمین‌ها خود روش دیگری است که منجر به کاهش مصرف آب و صرفه‌جویی می‌شود، بنابراین ۲ گزاره اصلی یعنی استفاده از ظرفیت‌های سنتی موجود و تغییر نگاه مردم با بهره‌گیری از روش‌های مبتنی بر فرهنگ‌سازی در مصرف آب، می‌تواند تاثیر زیادی بر کنترل بحران آب بگذارد.وضعیت فعلی ایران در استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها اسفبار است و راه‌های نرفته زیادی پیش‌روی خود داریم، درحال‌حاضر یک درصد از آب مصرفی داخل کشور از طریق آب‌شیرین‌کن‌ها تامین می‌شود. گفتنی است، آب‌شیرین‌کن‌ها به ۲ دسته کلی تقسیم می‌شوند؛ حرارتی و غشایی. آب‌شیرین‌کن‌هایی که برپایه حرارت ساخته می‌شوند، با تبدیل آب به بخار و سردسازی آن، آب شیرین به‌دست می‌آید؛ در این روش املاح در هنگام بخار از آب خارج و پس از سرد شدن، آب شیرین حاصل می‌شود. آب‌شیرین‌کن‌های حرارتی افزون بر اینکه هزینه بالایی می‌طلبند، راندمان پایین‌تری نسبت به آب شیرین‌کن‌هایی دارند که برپایه غشا ساخته شده‌اند، اما متاسفانه شیرین‌سازی آب با استفاده از آب‌شیرین‌کن‌های حرارتی در کشور زیاد استفاده می‌شود. این امر به ارزان بودن سوخت‌های فسیلی و فراوان بودن آن در کشور و همچنین به آسان بودن این روش برمی‌گردد. استفاده از آب‌شیرین‌کن‌های حرارتی در بیشتر کشورهای جهان تا حدی منسوخ شده و در بسیاری کشورها از انرژی‌های پاک برای استخراج آب شیرین از دستگاه‌ها استفاده می‌کنند.
در این کشورها تنها در نیروگاه‌ها و صنایعی که دورریز حرارتی دارند، از آب‌شیرین‌کن‌های حرارتی به نحو احسن استفاده می‌کنند و از انرژی اضافی در راستای شیرین‌سازی آب بهره می‌گیرند. اما برای شیرین‌سازی آب به‌میزان وسیع از آب‌شیرین‌کن‌های غشایی استفاده می‌کنند، نظیر آب‌شیرین‌کن‌هایی که از روش اسمز معکوس یا مستقیم بهره می‌گیرند. نکته قابل‌توجه این است که آب‌شیرین‌کن‌های غشایی با استفاده از نیروی برق کار می‌کنند و در جهان به‌عنوان آب‌شیرین‌کن پاک به‌حساب نمی‌آیند، مگر اینکه از برقی که استفاده می‌کنند، از انرژی‌های تجدیدپذیر گرفته شده باشد، بنابراین نحوه دریافت انرژی برای استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها هم از درجه اهمیت بالایی برخوردار است، در کل، الزام استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها برپایه غشا که از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌کنند، به‌جای آب‌شیرین‌کن‌های حرارتی در کشور به‌شدت احساس می‌شود.استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها ارتباط مستقیمی با مصرف انرژی دارد که متاسفانه در این عرصه کمیت کشور لنگ می‌زند، چراکه کمتر از ظرفیت موجود انرژی‌های تجدیدپذیر بهره برده‌ایم. مطالعات اقتصادی اخیر نشان می‌دهد کشورهایی که از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تامین انرژی موردنیاز خود بهره برده‌اند، رشد اقتصادی قابل‌دفاعی را هم تجربه کرده‌اند، زیرا تحت‌تاثیر منازعات سیاسی و قیمت‌های سوخت فسیلی که همواره در حال تغییر است، قرار نگرفته‌اند و این گزاره که کشور ما در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از ترکیه عقب‌مانده‌تر است، کمی انسان را ناراحت می‌کند. امروزه بیشتر کشورهای پیشرفته نه‌تنها با یکجاسازی سیستم‌های‌شان، انرژی کمتری مصرف می‌کنند تا ضرر کمتری به محیط‌زیست وارد کنند، بلکه انرژی‌های تجدیدپذیر را اساس کار شیرین‌سازی آب قرار می‌دهند که نمونه‌های آن در کشور استرالیا و کشورهای اروپایی به‌خوبی دیده می‌شود و حتی کشور عربستان، کارنامه درخشانی در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دارد.
نویسنده: سیدوحید محمدی ـ فعال در حوزه ساخت آب‌شیرین‌کن/ روزنامه صمت
