مهدی زارع ـ زلزله‌شناس و رئیس شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم
نیروگاه‌های ایران با سوخت فسیلی سالانه نزدیک به ۱۸۰ میلیون تن دی‌اکسید کربن (۲CO) منتشر می‌کنند. مازوت گوگرد بالایی دارد و در احتراق علاوه بر اکسیدهای گوگرد، سولفات‌ها، نیترات‌ها، ذرات معلق و دیگر گازهای سمی را منتشر می‌کند. مازوت تولیدی در ایران بیش از ۳ درصد گوگرد دارد. مازوت را می‌توان با روش‌های مختلف به سوخت با کیفیت بهتر مانند کک‌نفتی، گازوئیل یا بنزین تبدیل کرد، حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد از نفت خام ورودی به پالایشگاه‌های ایران به مازوت تبدیل می‌شود. مازوت ایران پیش‌تر صادر می‌شد و در کشتی‌ها و به‌ویژه کشتی‌های امارات‌متحده‌عربی مصرف می‌شد که به‌دلیل قوانین زیست‌محیطی دریایی مصرف آن ممنوع شده است. درحال‌حاضر در نیروگاه‌های بخار، کارخانه‌های سیمان و بعضی از واحدهای صنعتی از مازوت استفاده می‌شود. گسترش گازرسانی، توسعه صنایع گازسوز و پایین بودن راندمان نیروگاه‌ها سبب افزایش مصرف گاز طبیعی شده و در مواقع سرد سال، کمبود گاز بهانه‌ای برای مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌های کشور است. از سوی دیگر، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق موردنیاز، انتشار گازهای گلخانه‌ای و گازهای آلاینده را به‌میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد؛ بنابراین، هزینه‌های محیط‌زیستی و بهداشتی در مجموع طبق برآورد وزارت نفت، در ۴ ماه سرد سال، در مجموع ۷.۲۳ میلیارد لیتر گازوئیل و ۴.۸۳ میلیارد لیتر مازوت در نیروگاه‌ها سوزانده می‌شود تا با جبران کمبود سوخت گاز طبیعی در کشور، جریان تولید برق در فصل زمستان دچار اختلال نشود.
طبق آمار، نرخ هر لیتر گازوئیل و مازوت صادراتی ایران به‌ترتیب معادل ۰.۷۸ و ۰.۴۷ سنت است که در صورت سوزاندن آن در نیروگاه‌ها در مجموع منجر به ضرر ۸ میلیارد دلاری کشور می‌شود. کمابیش همه خسارت حاصل از کمبود گاز در کشور در ماه‌های سرد سال را نیروگاه‌ها با مصرف سوخت مایع پوشش می‌دهند. تولید انرژی الکتریکی با استفاده از سوخت‌های فسیلی به‌طورقابل‌توجهی بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر است. در میان بهترین منابع انرژی تجدیدپذیر موجود، ایران از تابش خورشیدی بالا با حدود ۳۰۰ روز صاف در سال و همچنین مساحت وسیعی از زمین در دسترس بهره می‌برد. این نشان می‌دهد که استفاده از سامانه‌های خورشیدی در ایران بسیار مقرون‌به‌صرفه خواهد بود. باوجود این ظرفیت گسترده، بازار خورشیدی ایران بسیار توسعه‌نیافته باقی مانده است. ظرفیت نصب‌شده انرژی خورشیدی تا سال ۱۳۹۴ حدود ۱۷.۳ مگاوات MW بود که هر کیلووات ساعت برق خورشیدی می‌توانست حدود ۷۱۵ گرم ۲ CO را ذخیره کند. استفاده از فناوری‌های انرژی خورشیدی در سراسر جهان در حال افزایش است که به‌دلیل پیشرفت فناوری تغییر سیاست‌ها، نیاز فوری به کاهش اتکا به منابع انرژی فشرده کربن مانند زغال‌سنگ، نفت، گاز طبیعی و نیاز به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر است. در نتیجه، تولید برق و هر نوع انرژی مفید دیگر با استفاده از سامانه‌های خورشیدی می‌تواند از محیط‌زیست محافظت کند؛ بنابراین، برای دستیابی به آینده‌ای پایدار باید تا حد ممکن و هرکجا که امکان دارد، انرژی خورشیدی به کار گرفته شود. تغییر اقلیم آثار مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت عمومی دارد. رویدادهای شدید آب‌وهوایی منفی، امواج گرما، گسترش بیماری‌های عفونی و همچنین اثرات منفی بر کیفیت هوا و آب از آن دسته هستند. در سال ۱۳۹۳ بخش تولید برق حدود ۴۲ درصد از انرژی جهان را مصرف کرد. تخمین زده می‌شود که سهم تولید برق تا سال ۲۰۳۰ به ۴۵ درصد افزایش یابد. نیروگاه‌های متعارف گازهای گلخانه‌ای مانند ۲ CO، NOx و ۲SO تولید می‌کنند که از عوامل موثر در گرم شدن کره زمین هستند. انرژی خورشیدی یک کاهنده جذاب برای مقابله با تغییرات اقلیمی و گزینه‌ای مناسب در ایجاد امکان توسعه کم‌کربن در ایران است که نزدیک به ۳۰۰ روز آفتابی در سال دارد. ادغام انرژی خورشیدی در ترکیب تولید انرژی کشور به کاهش مداوم انتشار گازهای گلخانه‌ای و همچنین کاهش آلاینده‌های هوا کمک می‌کند. کشورهایی مانند ایران که ظرفیت بالایی از انرژی خورشیدی دارند، باید از این منبع انرژی رایگان و دردسترس برای بخش قابل‌توجهی از تولید برق استفاده جدی و راهبردی کنند. آثار خارجی در زمینه آلودگی هوا زیاد است. منبع انرژی خورشیدی هرچند معایبی مانند میزان کارآیی پنل‌ها و هزینه بالای نصب این فناوری‌ها دارد، اما در مجموع منافع اقتصادی و محیط‌زیستی در گرو استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر برای توسعه حیاتی است.
