قانون جدید اعسار از پرداخت مهریه - افق اقتصادی

به گزارش بازار، مهریه، یکی از حقوق تعیین شده برای زوجه در ضمن عقد نکاح است. زن می تواند در هر زمان با ثبت دادخواست در محاکم مربوطه، این حق را مطالبه کند. هنگامی که شوهر ابلاغیه دریافت می کند، باید مهریه را پرداخت نماید. اگر مرد قادر به پرداخت مهریه از طریق دارایی های خود نباشد، می تواند درخواست تقاضای اعسار ارائه دهد. پس از تایید دادگاه، دیگر مطالبه کامل مهریه به صورت یکجا انجام نمی شود.
ماهیت مهریه در قانون ایران
قبل از بررسی تغییرات قوانین مربوط به اعسار مهریه، باید با مفهوم حقوقی این واژه آشنا شد.
مهریه عبارت است از دارایی ای که در زمان اجرای عقد نکاح اسلامی، از مالکیت شوهر به زن منتقل می گردد. طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، اموالی که می توان در سند مهریه ثبت کرد، مشخص شده اند:
«هر دارایی که مالکیت آن ممکن بوده و قابل تملک است، می توان آن را به عنوان مهر تعیین نمود.»
این ماده تأکید می کند که انواع اموال منقول و غیرمنقول که ارزش مالی دارند، می توانند به عنوان مهریه به زن واگذار شوند. در واقع، مهریه در طول زندگی مشترک، در زمان طلاق و حتی بعد از آن قابل مطالبه است؛ و در صورت فوت زن، وراث او نیز حق مطالبه این اموال را دارند.
در صورت فوت شوهر قبل از پرداخت مهریه، زن می تواند از طریق روند قانونی، تقاضای انتقال اموال ثبت شده در سند مهریه را از سایر بازماندگان او دنبال کند.
منظور از اعسار چیست؟
اعسار مهریه راهکاری است که نهادهای قضایی برای موقعیت هایی که شوهر توان پرداخت کامل مهریه را ندارد، در نظر گرفته اند. پس از آن که قاضی وضعیت مالی دشوار شوهر را تأیید کند، مهریه در قالب اقساط به همسر پرداخت می شود. ماده ۱ قانون اعسار، ویژگی های شخص معسر را چنین تعریف می کند:
«معسر شخصی است که به دلیل ناکافی بودن دارایی ها یا عدم دسترسی به اموال خود، قادر به پرداخت هزینه های دادرسی یا بدهی هایش نمی باشد.»
در نتیجه، شوهر می تواند با تنظیم و ارائه درخواست به دادگاه مربوطه اعسار خود را ثبت کند. دادگاه پس از بررسی دارایی های شوهر و تأیید اینکه به جز آنچه که از دین مستثناست، دارایی دیگری ندارد، اقدام می کند. مستثنیات دین شامل اموالی است که برای ادامه زندگی شخص ضروری اند و در ماده ۲۴ قانون اجرای محکومیت های مالی به شرح زیر آمده اند:

منزل مسکونی
ودیعه پرداخت شده به موجر
آذوقه و اثاثیه ضروری
ابزار مورد نیاز برای شغل و تحقیقات

این موارد از دارایی ها در برابر دیون محفوظ می مانند تا فرد بتواند زندگی اساسی خود را ادامه دهد.
مدارک مورد نیاز برای دادخواست اعسار
برای ارائه دادخواست اعسار مهریه، چندین مدرک مورد نیاز است که هرکدام نقش مهمی در اثبات موقعیت های قانونی دارند:

مدارک هویتی زوجین، شامل کارت ملی و شناسنامه، برای تایید هویت افراد.
سند ازدواج یا عقدنامه که وقوع نکاح را اثبات می کند و حق زن در دریافت مهریه را تایید می کند. در صورتی که ازدواج موقت باشد و صیغه نامه ای غیر رسمی تنظیم شده یا اصلاً صیغه نامه ای وجود نداشته باشد، نیاز است که ابتدا حکمی از دادگاه برای تایید صحت آن دریافت شود.
شهادتنامه دو شخص عاقل، بالغ و بی طرف که شهادت می دهند مرد توانایی مالی لازم برای پرداخت مهریه را ندارد.
وکالتنامه در صورت استفاده از خدمات وکیل در فرآیند قضایی، که باید در تمام مراحل ارائه شود.

این مدارک برای پیشبرد درخواست اعسار در محاکم قضایی اساسی هستند و باید به دقت تهیه و ارائه شوند تا فرآیند قضایی بتواند به صورت مناسب پیش رود.

مراحل ثبت درخواست
فرآیند مطالبه و قسط بندی مهریه در مراجع قضایی شامل چند مرحله اصلی است:

ثبت دادخواست مطالبه مهریه: پیش از هر اقدامی برای قسط بندی مهریه، زوجه باید دادخواستی برای مطالبه مهریه به دادگاه ارائه دهد و این دادخواست باید به شوهر ابلاغ شود. این کار زمینه را برای درخواست های بعدی فراهم می کند.
ثبت دادخواست اعسار: شوهری که مایل به پرداخت مهریه به صورت اقساطی است، باید دادخواست اعسار را با پر کردن فرم های مربوطه و ارائه مدارک لازم به دفتر خدمات قضایی ارسال کند.
تحقیقات و استعلام دادگاه: دادگاه بر اساس دستور قاضی استعلام هایی را در سیستم اسناد رسمی از اموال شوهر انجام می دهد. این استعلام ممکن است کامل نباشد چرا که برخی از اموال مانند طلا، پول نقد و املاک قولنامه ای در سیستم ثبت نمی شوند. در این مرحله، نقش شاهدین بسیار حیاتی است.
شرکت در جلسات دادگاه: پس از تشکیل پرونده اعسار، جلسات دادگاه برای بررسی درخواست اعسار برگزار می شود. طرفین باید در این جلسات حضور داشته باشند یا نمایندگان قانونی آنها در جلسه شرکت کنند.
تایید اعسار: در صورتی که ادعای اقتصادی شوهر مبنی بر عدم توانایی پرداخت یکجای مهریه توسط دادگاه پذیرفته شود، کارشناسی مربوطه بر اساس درآمد و میزان مهریه، قسط بندی را مشخص می کند و شوهر ملزم به پرداخت اقساط در تاریخ های تعیین شده می شود.

این فرآیند به دقت نیاز دارد و همکاری بین زوجین و استفاده از خدمات قضایی و قانونی به منظور رعایت کامل حقوق هر دو طرف است.