بازار؛ گروه استان ها: کشور قزاقستان به دلیل برخورداری از ویژگی ها و موقعیت مناسب، ارتباط با کشورهای اوراسیا و حضور مشترک در کریدورها می تواند یکی از مقاصد کالاهای صادراتی استان گلستان باشد با اینحال پیش از این کشور ایران به خصوص استان گلستان نتوانسته از ظرفیت این بازار آنگونه که باید بهره ببرند اما کشورهایی مانند چین و ترکیه گوی سبقت را از جمهوری اسلامی ایران ربودند و اکنون تبادلات اقتصادی پر سودی با قزاقستان دارند.
اما با تصویب منطقه آزاد اینچه برون بارقه امیدی در دل مردم به ویژه فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان گشوده شد چراکه بسیاری از واحدهای صنعتی استان به دلیل نبود بازار مناسب به صورت تعطیل و نیمه تعطیل درآمدند. بنابراین با توجه به ظرفیت ایجاد شده می بایست برای تسهیل و رونق بخشی تولید و به تبع آن صادرات استان، برنامه ریزی دقیق و هدفمندی صورت بگیرد تا بخش خصوصی قادر به حضور پایدار و موفق در بازار کشور قزاقستان باشد.
«طائف پوربیگی» بازرگان و رئیس هیئت مدیره شرکت حمل و نقل ریلی قزاق ریل اوراسیا بر این باور است که جمهوری اسلامی ایران پتانسیل و نفوذ فرهنگی بسیار خوبی در کشور قزاقستان دارد. اما علی رغم پیشینه فرهنگی بسیار خوبی که بین ایرانی ها و قزاق ها وجود دارد، ما هنوز نتوانسته ایم شرایط نفوذ اقتصادی در این کشور همسایه را فراهم کنیم. خبرنگار بازار با این بازرگان و فعال اقتصادی گفتگویی ترتیب داده است که مشروح آن را در زیر می خوانید.
* درباره ظرفیت های صادراتی قزاقستان توضیح دهید
کشور قزاقستان با دو میلیون و ۷۱۷ هزار کیلومتر مربع وسعت، بعد از روسیه و اوکراین سومین کشوری است که صنعت و کشاورزی در آن رونق دارد. این کشور با ۲۱ میلیون جمعیت، بین کشورهای حوزه cis بالاترین رشد اقتصادی را دارد. مطابق آماری که سال ۲۰۲۲ از سوی سازمان توسعه تجارت قزاقستان ارائه شده، ۱۳۸ میلیارد دلار عواید اقتصادی داشته که این درحالی است ایران با ۸۰ میلیون جمعیت حتی در رتبه دهم قرار ندارد.
بزرگترین شریک تجاری قزاقستان، چین است که نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار عواید اقتصادی دارد. همچنین بعد از چین کشورهای روسیه، ترکیه، ژاپن، کره و امارات متحده عربی بیشترین مراودات اقتصادی را با کشور قزاقستان دارند.
* چه شد که کشورهایی مانند چین، روسیه و ترکیه در بازار قزاقستان نفوذ کردند؟
این کشورها در ابتدا از راه فرهنگی وارد شدند و سپس از طریق روش های سیاسی و اقتصادی به بازار نفوذ کردند. چین ۳.۵ میلیون نفر قزاق دارد که در یکی از استان های این کشور ساکن هستند بنابراین آنها از ظرفیت قزاق های مقیم کشور خود در سفارت خانه ها استفاده کردند و اکنون روابط اقتصادی ۴۰ میلیاردی با قزاقستان دارند.
در کشور ترکیه هم حدود ۶۰ هزار قزاق زندگی می کنند که ترک ها در ابتدا از طریق مسجد سازی و مرمت بناهای تاریخی به کشور قزاقستان نفوذ کردند و اکنون به ساخت هتل در این کشور روی آوردند تاجاییکه امروزه فرودگاه های قزاقستان را شرکت های ترکی اداره می کنند.
جمهوری اسلامی ایران پتانسیل و نفوذ فرهنگی خوبی در کشور قزاقستان دارد با اینحال هنوز نتوانسته شرایط نفوذ اقتصادی در این کشور را فراهم کند
اما جمهوری اسلامی ایران هم پتانسیل و نفوذ فرهنگی بسیار خوبی در کشور قزاقستان دارد. با این وجود هنوز نتوانسته ایم شرایط نفوذ اقتصادی در این کشور را فراهم کنیم. به عنوان مثال با وجود ظرفیتی مانند منطقه آزاد اینچه برون هنوز اقدامی در راستای توسعه صادرات استان انجام نشده و اگر روزی برای بازدید به این منطقه بروید با یک ناحیه بیابانی فاقد هرگونه زیرساخت مواجه خواهید شد.
* ظرفیت های حوزه صادراتی گلستان به کشور قزاقستان چیست؟
گلستان یک هزار و ۲۰۰ واحد صنعتی دارد که کمتر از نصف این واحد ها فعال هستند و در واقع یکی از علل عدم فعالیت این شرکت ها نبود بازار و مشتری است. از طریف کشور ازبکستان با۴۰ میلیون نفر، قزاقستان با ۲۱ میلیون جمعیت، ترکمنستان با جمعیتی حدو شش میلیون، تاجیکستان با ۱۱ میلیون و قرقیزستان ا هفت میلیون جمعیت ظرفیت بالقوه ای برای تجارت کشور ما به خصوص استان گلستان به واسطه مجاورت با این کشورها دارد. همچنین وجود اقوام ترکمن و قزاق در استان گلستان، صادرات و تبادلات اقتصادی با کشور قزاقستان را آسان تر می کند.
کشور ترکیه شرکتی با ظرفیت یک میلیون قطعه مرغ گوشتی در قزاقستان تاسیس کرده که این یعنی بخشی از بازار صادرات مرغ به این کشور را از دست دادیم
از سویی با توجه به اینکه گلستان قطب تولید مرغ در کشور است می توان از این ظرفیت برای صادرات بهره برد چراکه کشور ترکیه با تمام قوا در این حوزه وارد شده و شرکتی با ظرفیت یک میلیون قطعه مرغ گوشتی را در قزاقستان تاسیس کرده است که این یعنی بخشی از بازار این کشور را در بخش صادرات مرغ از دست داده ایم. اما با این وجود نمی توان سایر بخش هایی مانند دامپروری، تولید مصالح و انبوه سازی استان را برای ورود به بازار قزاقستان نادیده گرفت.
* چه مشکلاتی باعث عدم نفوذ بازرگانان به بازار کشورهای اورآسیا شده است؟
مشکلاتی مانند فرایند پیچیده بروکراسی اداری و موانع دست و پاگیر در سیستم دستگاه های دولتی کشور باعث بی انگیزگی بخش خصوصی برای بسترسازی تبادلات تجری می شود. یکی دیگر از دلایل عقب ماندگی کشور فقدان توسعه صادرات تکنولوژی است همچنین از دیگر مشکلات موانع ایجاد روابط تجاری بیشتر با قزاقستان بحث تحریم هاست که موضوع جابجایی پول را برای تجار با مشکل مواجه کرده و به این ترتیب بسیاری از شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌ها به واسطه تحریم‌ها نگران برقراری ارتباط تجاری با دنیا هستند.
موارد دیگری نظیرعدم امضای قراردادFATF ، عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی یا WTO هم مانع توسعه تجارت خارجی می شود. در کنار این موارد ضعف در دیپلماسی اقتصادی به خصوص در بخش امور خارجه هم در ضعیف عمل کردن دولت بسیار موثر خواهد بود این درحالی است که شرکت امور خارجه رقیبی مانند چین کار بازاریابی و رایزنی را به خوبی انجام می دهد.
نبود شرکت‌های بزرگ در بخش لجستیک و پشتیبانی هم از دیگر مشکلات به شمار می رود درحالیکه حمل بار از طریق خطوط راه آهن دو و نیم برابر از حمل ترانزیتی ارزان تر است، اتصال راه آهن گرگان به مشهد یک ضرورت به شمار می رود زیرا در چنین شرایط به طور حتم صادرات و روابط اقتصادی گلستان چندین برابر افزایش خواهد یافت.
