سایه ترامپ بر مسیر تجاری ایران - افق اقتصادی

ترامپ این توافق را «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی» نامید. اما نکته‌ای که برای ایران اهمیت دارد، کریدور زنگزور که ممکن است تاثیر زیادی روی مناسبات تجاری کشورمون داشته باشد. 

با ورود آمریکا به این مسیر ترانزیتی، واشنگتن به خطی نزدیک به مرزهای ایران وارد می‌شود؛ مسیری که علاوه بر نگرانی‌های امنیتی، ایران را از مسیرهای تجاری مهم منطقه‌ای دور می‌کند. حال سوال این است: ایران از چه مسیرهای جایگزینی می‌تواند استفاده کند؟ نایب‌رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران، مسیر دریایی را به عنوان بهترین گزینه معرفی کرده است.

با توجه به حضور آمریکا، ترکیه و اسرائیل کنار آذربایجان، ایران با چالش‌های جدید امنیتی و اقتصادی روبرو می‌شود. از طرفی، کمبود زیرساخت‌های ریلی و حذف ایران از مسیرهای اصلی تجاری منطقه، به کاهش تردد کامیون‌ها و تاثیر منفی بر اقتصاد ملی منجر خواهد شد.

مبادلات تجاری ایران با ارمنستان در سال‌های اخیر به رشد چشمگیری رسیده و همینطور صادرات ایران به ازبکستان و آذربایجان افزایش یافته. حال با این توافق جدید، باید دید تاثیر آن بر روی روند تجارت و ترانزیت چه خواهد بود.

نقش کریدور در تجارت و ترانزیت منطقه و همچنین ارزیابی خسارت‌های ناشی از حذف ایران از این مسیر، مسائل مهمی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند. چرا که بررسی تجارت و ترانزیت ایران با ارمنستان و منطقه در ۱۵ سال اخیر نشان‌دهنده رشد قابل توجه مناسبات تجاری است، به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۸ ارزش کل مبادلات تجاری دو کشور به حدود ۳۶۴ میلیون دلار رسید که بالاترین میزان تا آن زمان بود. با توجه به این توافق مشخص نیست روند تجارت میان ایران و ارمنستان چقدر تغییر خواهد کرد. 

همچنین صادرات ایران به ارمنستان در همان سال حدود ۲۶۹ میلیون دلار گزارش شده . و این عدد برای ازبکستان که عمدتا شامل گاز طبیعی، پتروشیمی، آهن و فولاد و محصولات ساختمانی می‌شد. روند صعودی تجارت ادامه یافته و در سال ۲۰۲۴ حجم تجارت دو طرف به حدود ۷۳۷ میلیون دلار افزایش یافت و تقریبا به دو برابر رقم ۲۰۱۸ رسید. رقم تجارت ایران و آذربایجان هم  حدود ۵۷۰ تا ۶۷۰ میلیون دلار برآورد شده است.