اکو ایران: گزارش تازه انجمن جهانی فولاد نشان می‌دهد صادرات غیرمستقیم فولاد جهان طی یک دهه ۲۳ درصد رشد کرده و در سال ۲۰۲۳ تقریباً با صادرات مستقیم برابری کرده است، اما ایران با وجود جایگاهش در میان ۱۰ تولیدکننده بزرگ فولاد، همچنان صادرکننده فولاد خام است و سهم ناچیزی از بازار پُرارزش محصولات ساخته‌شده دارد.
به گزارش اکو ایران : از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳، صادرات غیرمستقیم فولاد در میان ۷۴ کشور مورد تحلیل انجمن جهانی فولاد، ۲۳ درصد افزایش یافته و از ۳۱۹ میلیون تن در سال ۲۰۱۳ به ۳۹۲ میلیون تن در سال ۲۰۲۳ رسیده است. این رقم در سال ۲۰۲۳ معادل ۹۵ درصد حجم صادرات مستقیم فولاد بوده است.
مطالعه نشان می‌دهد سهم عمده صادرات غیرمستقیم فولاد به شش بخش اصلی اختصاص دارد: محصولات فلزی، ماشین‌آلات مکانیکی، تجهیزات الکتریکی، لوازم خانگی، خودرو و سایر وسایل نقلیه.
تجارت غیرمستقیم فولاد زمانی رخ می‌دهد که فولاد در قالب کالای ساخته‌شده صادر یا وارد شود. برای سنجش آن، لازم است مقدار فولادی که در تولید هر کالا استفاده شده یعنی «ضریب فولاد» محاسبه شود. این ضریب نشان‌دهنده میزان فولاد نهایی مورد نیاز برای تولید یک تن محصول صنعتی است.
در این مطالعه، طبقه‌بندی محصولات بر اساس «سیستم هماهنگ‌شده کدگذاری کالا» (HS) سازمان ملل انجام شده و حدود ۱۰۰۰ کد کالا بررسی شده است. داده‌های تجاری نیز از پایگاه UN Comtrade استخراج شده‌اند.
نتایج نشان می‌دهد کشورهایی که زنجیره صنعتی پیشرفته و ظرفیت بالای تولید کالاهای پیچیده دارند، سهم بیشتری از تجارت غیرمستقیم فولاد به دست آورده‌اند.
ایران در میان ۱۰ کشور اول تولید فولاد جهان قرار دارد و در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۶ تا ۳۸ میلیون تن فولاد تولید کرده است. با این حال، الگوی صادرات ایران همچنان به شدت به فولاد خام و نیمه‌تمام وابسته است. مانند اسلب، بیلت و بلوم، که بیش از ۷۰ درصد صادرات فولادی کشور را تشکیل می‌دهد.
به دلیل ضعف در صادرات محصولات صنعتی پیچیده (خودرو، ماشین‌آلات، تجهیزات صنعتی و لوازم خانگی) سهم ایران از تجارت غیرمستقیم فولاد بسیار پایین است و تخمین‌ها نشان می‌دهد که این سهم به سختی به ۵ درصد معادل صادرات فولاد کشور می‌رسد.
این وضعیت باعث می‌شود که ایران، با وجود دسترسی به انرژی ارزان و ظرفیت بالای تولید، عملاً ارزش افزوده‌ای که از صادرات محصولات فولادبر حاصل می‌شود را از دست بدهد. در حالی که کشورهایی مثل کره جنوبی، آلمان و ترکیه با توسعه صنایع پایین‌دستی، ارزش صادرات فولادی خود را چند برابر کرده‌اند، ایران همچنان در سطح تأمین‌کننده مواد خام در زنجیره جهانی باقی مانده است.
تجارت غیرمستقیم فولاد در جهان تقریباً به همان اندازه صادرات مستقیم اهمیت یافته است، به‌ویژه به دلیل رشد صنایع مصرف‌کننده فولاد. ایران برای ارتقای جایگاه خود باید سیاست صنعتی را از تمرکز صرف بر فروش فولاد خام به سمت تولید و صادرات محصولات نهایی با محتوای فولادی بالا تغییر دهد، در غیر این صورت فاصله میان جایگاه بالقوه و واقعی کشور در بازار جهانی فولاد همچنان افزایش خواهد یافت.
