اکو ایران: چین با تولید حدود ۹۰ درصد عناصر نادر خاکی جهان و سرمایه‌گذاری‌های گسترده فرامرزی، به بازیگر اصلی زنجیره تأمین این مواد حیاتی در صنایع پیشرفته و دفاعی تبدیل شده است. محدودیت‌های صادراتی پکن، شرکت‌های بزرگی چون تسلا و اپل را با چالش تأمین روبه‌رو کرده و همزمان، این کشور با گسترش نفوذ خود در آسیای مرکزی، موقعیت ژئوپلیتیکی خود را در برابر غرب تقویت می‌کند.
به گزارش اکوایران، چین با تسلط بر بازار عناصر نادر خاکی، به بازیگر اصلی تأمین مواد معدنی حیاتی برای صنایع پیشرفته و دفاعی جهان تبدیل شده است.
این کشور با تولید حدود ۹۰٪ از عرضه جهانی عناصر نادر خاکی، به‌ویژه فلزات سنگین مانند ساماریوم، گادولینیوم، ترابیوم، دیسپروزیوم، لوتتیوم، اسکاندیوم و ایتریوم، جایگاه برتر خود را تثبیت کرده است. این عناصر نقش کلیدی در صنایع دفاعی، الکترونیک، خودروهای برقی، انرژی‌های نو و بسیاری از محصولات مصرفی دیگر دارند. در مقابل، ایالات متحده تنها یک معدن فعال در این حوزه دارد و بخش عمده نیاز خود را از چین وارد می‌کند.
چین همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده و فرآوری‌کننده عناصر نادر خاکی در جهان است. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، سهم چین در فرآوری این عناصر تا سال ۲۰۳۵ به ۷۶٪ و در استخراج به ۵۲٪ کاهش خواهد یافت، اما همچنان تسلط قابل‌توجهی بر بازار حفظ می‌کند.
محدودیت‌های صادراتی چین موجب شد شرکت‌های آمریکایی مانند تسلا و اپل با مشکلاتی در تأمین مواد اولیه روبه‌رو شوند، به‌ویژه در حوزه مگنت‌های نادر خاکی که برای تولید محصولات‌شان حیاتی است. به‌عنوان نمونه، صادرات مگنت‌های نادر خاکی از چین به آمریکا در ژوئن ۲۰۲۵ نسبت به ماه قبل ۶۶۰٪ افزایش یافت، اما در ژوئیه با ۲۳٪ کاهش مواجه شد؛ این نوسانات بیانگر بی‌ثباتی و عدم اطمینان در تأمین این منابع است.
همزمان، کشورهای غربی مانند ایالات متحده، اتحادیه اروپا و استرالیا در حال سرمایه‌گذاری برای استخراج و فرآوری داخلی این عناصر هستند تا وابستگی خود به چین را کاهش دهند و امنیت تأمین منابع حیاتی را تقویت کنند. با این حال، به دلیل پیچیدگی فرآیند استخراج و فرآوری، دستیابی به استقلال کامل در این حوزه زمان‌بر خواهد بود.
در حالی که آمریکا بارها تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری در مواد معدنی حیاتی آسیای مرکزی اعلام کرده است، چین با سرعت در حال گسترش نفوذ خود در این منطقه از طریق قراردادهای معدنی است. به‌عنوان نمونه، گروه ملی طلای چین – که یک نهاد دولتی است – در تاریخ ششم اوت (۱۵ مرداد) قراردادی با وزارت معدن و زمین‌شناسی ازبکستان امضا کرد. این قرارداد شامل همکاری در زمینه اکتشاف زمین‌شناسی در مناطق دارای پتانسیل ذخایر فلزات گرانبها و مواد معدنی حیاتی، سرمایه‌گذاری‌های مشترک معدنی، تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، انتقال فناوری، آموزش نیروی انسانی و تأمین مالی پروژه‌های نویدبخش است.
چین با ترکیب تولید داخلی، سرمایه‌گذاری‌های فرامرزی و استراتژی‌های دیپلماتیک، نه تنها بر زنجیره تأمین عناصر نادر خاکی تسلط یافته، بلکه از این ابزار به‌طور مؤثر در رقابت‌های ژئوپلیتیکی با کشورهای غربی – به‌ویژه ایالات متحده – استفاده می‌کند.
