بهزاد عمران‌زاده-کارشناس مسکن
نکته قابل‌تامل در بحث زمین موردنیاز برای توسعه افقی شهرها، توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی هر منطقه است. در بسیاری مناطق کشور، صعب‌العبور بودن زمین، شیب زیاد و نامناسب، زاویه تابش نور، جهت وزش باد و بسیاری موارد این‌چنینی در انتخاب محل ساخت مسکن دخیل و موثر هستند یا برای مثال، در خطه شمال کشور، عدم‌قرارگیری در عرصه‌های منابع‌طبیعی، مسئله‌ای کلیدی در توسعه افقی مناطق مسکونی است. بنابراین باتوجه به مثال‌های فوق ضروری است که ملاحظات انتخاب زمین چندان سهل و در دسترس انگاشته نشود و تمهیدات مناسب در این زمینه در نظر گرفته شود. معماری و شهرسازی در فرهنگ اسلامی به این صورت تعریف شده است: «معماری و شهرسازی یعنی آباد کردن فضا و محیط‌زیست انسان‌ها با عناصر طبیعی و مصنوعی، متناسب با نیازهای مادی انسان‌ها و بسترساز نیازهای روحی، اختیاری و تکاملی آنها»؛ بنابراین معماران و شهرسازان باید ابتدا آبادکننده محیط طبیعی باشند و فضای مصنوع یا خانه‌ها را هماهنگ با طبیعت و مکمل آن طراحی و خلق کنند؛ یعنی فضای طبیعت مناسب بعد «حسی و غریزی» انسان‌ها و با حیوانات مشترک و برای سیر در آفاق است، اما فضای مصنوع باید مناسب بعد «عقلانی و روحانی» انسان‌ها و متضمن سیر در انفس انسان‌ها و وجه تکاملی آنها باشد. تهیه طرح‌های تولید مسکن در هر شهر و روستا باید متناسب با چشم‌انداز، اهداف و ضوابط طرح‌های جامع و تفصیلی شهری و هادی روستایی و اجتناب از اعمال تغییرات غیرکارشناسانه در طرح‌های توسعه شهری و روستایی باشد؛ بنابراین باید شهرسازان برای شهرها و محلات، طرح‌های جامع و تفصیلی و برای روستاها طرح‌های توسعه مناسب و مطلوب را ارائه کنند،
آن‌گاه مهندسان مشاور معماری طرح‌های معماری را به کمک مهندسان عمران، مکانیک، برق و… به‌صورت مناسب و مطلوب برای اجرا ارائه کنند. مکان خانه باید در محلی باشد که معاش افراد را تامین کند و تضمین‌کننده اشتغال مفید و پایدار ساکنان باشد؛ بنابراین برنامه‌ریزی ملی، منطقه‌ای، استانی، شهری و روستانی، در راستای کشف استعدادهای تولیدی و اشتغالزا، برای «مکان‌یابی خانه‌ها» مقدم بر خانه‌سازی است. تامین زیرساخت‌های شهری نظیر جاده‌ها، پل‌ها، آب، برق، گاز، تلفن، اینترنت و… از ضروریات یک زندگی امروزی است؛ بنابراین باید تامین آنها قبل یا حداقل همزمان با ساختن خانه‌ها آغاز و اجرا شود. در مجموعه‌های شهری باید مساحت زمین کافی باشد تا توسعه خانه متوازن با توسعه درآمد خانواده و تعداد اعضای آن قابل‌توسعه افقی و عمودی حداکثر در حد دوطبقه باشد و امکان اسکان پایدار را برای خانواده‌ها فراهم آورد. در روستاها باید زمین کافی در اختیار روستاییان قرار گیرد تا توسعه افقی و پایدار خانه امکان‌پذیر شود و فضای مناسب و مطلوب برای تولیدات خانگی نظیر میوه‌ها، حبوبات، سیفی‌جات و امکان پرورش حیوانات اهلی و آبزیان و صنایع‌دستی و… امکان‌پذیر باشد.
در خانه‌های مستقل تفکیک فضای خصوصی افراد و اعضای خانواده از فضای مهمان ضروری است. پنجره‌ها باید به حیاط‌های داخل باز شوند و متضمن نور، آفتاب، کوران و دید مناسب باشند. حفظ حریم اتاق‌خواب والدین از فرزندان دختر و پسر و در مجموع حفظ حریم فضاهای خصوصی اعضا، از فضاهای عمومی و خدماتی لازم و ضروری است.
