بازار ارز تیرماه را هم رکودی آغاز کرده است. قیمت دلار مدتی است در کریدور ۴۰ هزار تومانی قرار گرفته و نتوانسته مقاومت ۵۰ هزار تومانی را بشکند. آیا قرار است اسکناس آمریکایی همچنان همین روند ساید و خنثی را طی کند؟
قیمت طلا در ابتدای هفته نخست تیرماه برای یک روز توانست بار دیگر، کانال ۵۰ هزار تومانی را تجربه کند. این مسیر اما به سرعت تغییر کرد و دلار دوباره به همان کریدور ۴۰ هزار تومانی بازگشت. سطح قیمتی ۴۹ هزار تومان، همان سطحی است که این روزها معامله‌گران چشم به آن دوخته‌اند.
روز گذشته و در آخرین روز معاملاتی هفته، قیمت دلار روی ۴۹ هزار و ۳۵۰ تومان بسته شد. جالب اینکه معاملات پشت خطی که معمولا افزایشی هستند، قیمت دلار را پایین‌تر از این سطح بسته بودند. با این حال اما قیمت دلار چه در معاملات نقدی و چه معاملات پشت خطی از ۴۹ هزار تومان پایین‌تر نیامد و طبق روال روزهای قبل، درجا زد.
اما آیا قرار است دلار همچنان همین روند را طی کند؟ آیا دلار اصطلاحا توان روندسازی را از دست داده یا در انتظار خبری است تا به‌عنوان محرکی قوی روند نزولی یا صعودی خود را آغاز کند؟
علی طباطبایی کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه اثر اخبار در بازار مقطعی است گفت: «قیمت دلار در مسیر طبیعی خود در حرکت است و بار دیگر با اخبار خوب و متفاوت می‌تواند به کانال‌های قیمتی پایین‌تر ورود کند. اگر چنین خبری اتفاق نیفتد قیمت این اسکناس دوباره در مسیر افزایشی قرار می‌گیرد.»
وی پیش از این زمانی که دلار در کریدور ۵۰ هزار تومانی قرار داشت و با قیمت ۵۴ هزار تومان مبادله می‌شد به احتمال اعمال یک شوک قیمتی بازدارنده به بازار ارز، توسط بانک مرکزی اشاره کرده بود.
این کارشناس اقتصادی افزود: «شوک‌های بازدارنده قیمتی در کوتاه‌مدت بر بازار ارز تاثیر می‌گذارد؛ اما تمام این موضوعات مقطعی است و باید انتظار آغاز صعود قیمت دلار را باید داشته باشیم.»
کف قیمت دلار کجاست؟
وی خاطرنشان کرد: «کف قیمت دلار محدوده ۴۹ هزار تومانی است و در میان‌مدت و محدوده زمانی ۶ ماهه سقف این اسکناس کانال‌های بالاتر قیمت است.»
طباطبایی با اشاره به تلاش‌ها و سیگنال‌های سیاستگذار برای روند کاهشی در بازار ارز اظهار داشت: «با تمام تلاش‌های بازارساز دلار باز هم مسیر صعودی خود را خواهد رفت. یکی از دلایل آن نیز این است که صنایع بالادستی کشور، خودشان را با دلارهای قیمت بالاتر وفق می‌دهند. بعید می‌دانم کاهش دستوری قیمت دلار جواب دهد.»
وی خاطرنشان کرد: «شرط کاهش شدید قیمت دلار توافق برجام است و در صورت انجام توافق، می‌توان امید داشت تا یک سال آینده، قیمت اسکناس آمریکایی به نیمه کانال ۳۰ هزار تومانی برگردد. در غیر این صورت در کانال فعلی نوسان خواهد داشت.»
کدام قیمت واقعی است؛ بازار رسمی یا غیررسمی؟
فردین آقابزرگی کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه بازار یعنی تشکل یا نظامی که عرضه و تقاضا در آن به صورت آزاد انجام شود، گفت: «ما برای بازار ارز آزاد از لفظ بازار غیررسمی استفاده می‌کنیم. نقیض این گزاره در خودش است. اگر چنین بازاری را به صورت کنترل شده ببینیم، نمی‌توانیم اسم بازار روی آن بگذاریم.»
وی با اشاره به اینکه روسای پیشین بانک مرکزی نیز نسبت به بازار آزاد همین تز غیررسمی را داشتند خاطرنشان کرد: «نتیجه اعمال سیاست‌های آنها حرکت مداوم رشد نرخ ارزها بوده است. بنابراین وجود یا نفی یک بازار به حرف و سخن نیست!»
این کارشناس اقتصادی به حساسیت بالای بازار ارز نسبت به وقایع اقتصادی و سیاسی اشاره کرد و افزود: «هر چند نظام متشکلی در حوزه تقاضا و عرضه نداریم اما بازار ارز بیشترین حساسیت را نسبت به موضوعات اقتصادی و غیراقتصادی مانند مذاکرات برجام از خود نشان می‌دهد.»
وی روند فعلی قیمت دلار و بازار ارز را همانند تجربه ۱۰ سال گذشته این بازار عنوان کرد و توضیح داد: «طی یک دهه گذشته قیمت دلار از هزار تومان به ۲۷۰۰ تومان رسید و بعد به کانال ۲۲۰۰ تومانی برگشت و مدتها نیز در همین محدوده ماند. بازار فعلی نیز نمونه بارز همین تجربه است.»
آقابزرگی در ادامه افزود: «بخشی از متغیرهای اصلی تعیین‌‌کننده نرخ ارز مربوط به هیجانات و وقایع غیراقتصادی، سیاسی و مذاکرات است. مابقی به متغیرهای اقتصادی مانند نرخ تورم، نرخ رشد حجم نقدینگی، حجم نقدینگی و رشد تولید ناخالص ملی مربوط است. اما هیجانات ناشی از اخبار، در کوتاه‌مدت تاثیر کوچکی بر بازارها دارد. عمق این بازار به مولفه‌های کلان اقتصادی مربوط می‌شود.»
دلار تا پایان سال چقدر می‌شود؟
وی درباره قیمت واقعی دلار گفت: «باید دید نرخ کالاها، لوازم خانگی ، لوازم الکترونیکی، خودرو و سایر محصولات وارداتی با چه نرخی تسعیر می‌شوند. نرخ واقعی آنجاست. بنابراین تنش‌های منفی و مثبت، حرکت و روند بازار ارز محسوب نمی‌شود.»
نرخ واقعی دلار چقدر باید باشد؟ این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال گفت: «از سه ماهه پایانی سال ۱۴۰۱ حجم نقدینگی ۵۸۰۰ همت بوده و الان به بالای ۶۲۰۰ همت رسیده است. بر اساس برآورد بانک مرکزی حجم نقدینگی تا پایان سال به هفت هزار همت می‌رسد. بنابراین این موضوع را در کنار برآورد رشد تولید ناخالص ملی بگذارید. مثال بارز آن مخزنی است که بیش از ظرفیت، مایعات یا آب در آن وارد کنیم؛ مخزن سرریز می‌شود و این یعنی تورم.»
آقابزرگی خاطرنشان کرد: «در خوشبینانه‌ترین حالت، تورم تا پایان سال در محدوده ۴۰ درصدی بماند؛ با این مقدار تورم، دلار پایان سال به قیمت ۶۰ تا ۶۵ هزار تومان می‌رسد.»
قیمت دلار حباب دارد؟
حمید‌رضا جیهانی دیگر کارشناس اقتصادی با اشاره به وزن بالای انتظارات تورمی نسبت به اقتصاد رفتاری گفت: «قیمت دلار به لحاظ ارزشی نسبت به ریال حباب دارد؛ به همین دلیل کسانی که حرفه‌ای‌تر رفتار می‌کنند باید از بازار خارج شوند و در بازار جایگزین منتظر بمانند تا قیمت‌ها اصلاح شود.»
وی با تاکید بر اینکه پیش‌بینی قیمت دلار به رویدادهای سیاسی پیش رو گره خورده، خاطرنشان کرد: «در حال حاضر موضوع برجام و مذاکرات سیاسی ایران بازار ارز را در حالت انتظاری قرار داده است. از سوی دیگر هدف مردم حفظ ارزش دارایی‌هایشان است به همین دلیل به سمت سرمایه‌گذاری در بخش طلا و دلار گرایش دارند تا سرمایه‌گذاری در بخش تولید.»
جیهانی اظهار کرد: «در حال حاضر رفتارهای هیجانی و شیدایی مردم، با پمپاژ احساسات زیاد همراه است. از سوی دیگر فعالیت‌های زیرساختی دولت و نتایج اقتصادی آن اثرات بلندمدت دارد و هنوز ثمرات خود را نشان نداده است.»
هدف دولت دلار ۴۰ هزار تومانی است
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اقدامات بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز گفت: «بانک مرکزی ابزارهایی مانند صندوق تثبیت ارزی، اوراق مبادله سلف ارزی، اوراق صندوق‌های دلاری و کالایی بورسی را به کار گرفته است. این اقدامات می‌تواند انتظارات تورمی را کاهش دهد و پوشش ریسک ایجاد کند تا دلالان از فضای بازار دلار و ارز خارج شوند.»
جیهانی با اشاره به اینکه بانک مرکزی قصد دارد با اقداماتی قیمت دلار را به کانال ۴۰ هزار تومانی برگرداند خاطرنشان کرد: «افزایش نظارت در حوزه پولشویی، موضوع مالیات بر عایدی و ارزش افزوده، افزایش نظارت بر تراکنش‌های بانکی و مقرراتی از این دست تحرک در بازارهای سیاه مثل دلار چهار راه استامبول را کاهش داده و منجر به این شده که جذابیت این بازار برای افراد کم شود.»
وی افزود: «با این اقدامات فروشنده‌ها در بازار بیشتر می‌شوند و روند کاهشی دلار شتاب بیشتری می‌گیرد. با توجه به اینکه بازار خریدار و فروشنده قوی ندارد، در آینده فروشنده‌ها در بازار زیاد می‌شوند.»
بازارساز طی ماه‌های اخیر تلاش کرده است با تزریق اخبار مثبت سیاسی و اقتصادی، قیمت دلار را کاهشی کند. تلاشی که گاه به نتیجه رسیده و گاه به دلیل آنکه خبر موثقی به بازار نرسیده، با شکست مواجه شده است.
کاهش قیمت دلار اگرچه به کسانی که آن را در قیمت‌های بالا خریداری کرده‌اند، زیان می‌رساند اما به طور کلی امری مثبت و به نفع اقتصاد کشور تلقی می‌شود؛ مشروط بر آنکه این کاهش دستوری نباشد و طی یک روند طبیعی بهبود اقتصادی و رشد و توسعه تولید و تجارت رخ داده باشد.
بر همین اساس از آنجا که این نشانه‌ها در اقتصاد ایران دیده نمی‌شود، تحلیلگران اقتصادی عنوان می‌کنند در صورتی که قیمت دلار به صورت دستوری پایین نگه داشته شود، زمانی نه چندان دور فرا خواهد رسید که این فنر فشرده رها خواهد شد و چالشی جدی برای کشور ایجاد خواهد کرد.
