اقتصاد ۱۰۰- رویای اخذ مالیات از خانه های خالی در ایران به سال ۱۳۵۲ برمی گردد؛ طرحی که در سال ۱۳۶۶ نیز به قانون تصویب شد، اما به دلیل نبود مکانیزم اصولی هرگز شکل اجرا به خود نگرفت.
بر اساس آمار هفت سال قبل، در ایران حدود ۲.۵ میلیون خانه خالی وجود داشت که تقریباً ده برابر تعداد خانه‌های خالی در انگلیس است. در حال حاضر، کشورهای توسعه یافته از ابزار مالیات بر خانه‌های خالی برای کنترل قیمت‌ها و کاهش فشار تقاضا در بازار مسکن استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، در تایوان، هر یک درصد مالیات بر خانه‌های خالی می‌تواند منجر به کاهش قیمت‌ها در بازار مسکن به میزان ۴ تا ۸ درصد شود.
از چهار سال قبل طرح مالیات بر واحدهای خالی از سکنه در دستور کار دولت و مجلس قرار گرفت. ۱۵ مرداد ۱۳۹۹ ساز و کار اخذ مالیات از خانه های خالی در قالب اصلاح ماده ۵۴ قانون مالیاتهای مستقیم مصوب سال ۱۳۶۶ به تصویب بهارستان نشینان رسید.
طبق این قانون مالکان واحدهای مسکونی که واقع در کلیه شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت که به استناد سامانه ملی املاک و اسکان کشور موضوع تبصره (۷) ماده (۱۶۹) مکرر این قانون، در هر سال مالیاتی در مجموع بیش از چهار ماه به عنوان خانه خالی شناسایی شوند، به ازای هر ماه بیش از زمان مذکور، بدون لحاظ معافیت های تبصره (۱۱) ماده (۵۳) این قانون، به صورت ماهانه مشمول مالیاتی برمبنای مالیات بر درآمد اجاره به شرح زیر می شوند:
سال اول- معادل شش برابر مالیات متعلقه
سال دوم – معادل دوازده برابر مالیات متعلقه
سال سوم به بعد – معادل هجده برابر مالیات متعلقه
مالیات خانه های خالی در کنار طرح های مکمل همچون مالیات خانه های لوکس به عنوان راهکاری برای کنترل و ساماندهی بازار مسکن در اغلب کشورهای جهان اجرا می شود.
با وجود تصویب این قانون در سال ۱۳۹۹ ایجاد زیرساخت های اجرای این طرح به درازا انجامید. اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم فرآیند اجرا سرعت بیشتری به خود گرفت. از زیرساخت های لازم برای اجرای این طرح، ایجاد سامانه املاک و اسکان تحت مدیریت وزارت راه و شهرسازی است که در حال حاضر اطلاعات مفیدی را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می دهد.
طبق آمار تا ششم دی ماه سال گذشته ۵۹ هزار واحد خالی از سوی وزارت راه و شهرسازی به سازمان امور مالیاتی معرفی و حدود ۴۸۰۰ میلیارد تومان برای این واحدها مالیات تعیین شده است. البته به گفته محمدهادی سبحانیان ـ رئیس کل سازمان امور مالیاتی – دشوارهایی برای شناسایی خانه های خالی وجود دارد که با اصلاحات چند باره در مکانیزم شناسایی همراه می شود.
برخی پیامک ها با محتوای خانه خالی که از طرف وزارت راه و شهرسازی برای مالیات دهندگان ارسال می شود بعضا حاوی اطلاعات دقیقی نیست که در آن صورت افراد می توانند در مراحل دادرسی مالیاتی نسبت به عدم صحت این اطلاعات اعتراض کنند.
سرپرستان خانوار مکلفند اقامتگاه اصلی خانوار را در سامانه املاک و اسکان کشور ثبت کنند. علاوه بر اقامتگاه اصلی، هر خانوار می تواند حداکثر یکی از واحدهای تحت تملک خود در شهر غیر از محل اقامتگاه اصلی را به عنوان اقامتگاه فرعی ثبت کند.
از این رو، همه مالکان و مستاجران موظفند برای ثبت اطلاعات خود به سامانه املاک و اسکان به آدرس amlak.mrud.ir مراجعه و اطلاعات ملکی و سکونتی خود را ثبت کنند تا این منازل خالی تلقی نشود.
برآوردها نشان می دهد تعداد خانه های خالی ایران ۱۰ برابر کشور انگلیس است. طبق آمار سال ۱۳۹۵ حدود ۲.۵ میلیون واحد خالی از سکنه در ایران وجود داشته که ۴۹۰ هزار واحد آن مربوط به شهر تهران بوده است. با این حال تخمین زده می شود که در حال حاضر تعداد واحدهای خالی از سکنه شهر تهران افزایش یافته؛ به طوری که فقط چهار منطقه شامل مناطق ۱، ۲، ۳ و ۲۲ حدود ۴۰۰ هزار واحد خالی وجود دارد.
این در حالی است که بازار مسکن در کلانشهرها به خصوص تهران با فشار تقاضا مواجه است و به گفته کارشناسان، عرضه خانه های خالی می تواند در کنترل بخشی به بازار مسکن موثر باشد.
