اقتصاد ۱۰۰- بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به شبکه بانکی، دستورالعمل اجرائی اعطای تسهیلات خرد را ابلاغ کرد. در این بخشنامه آمده است: از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری موظف هستند، تسهیلات خرد اعطایی را بر اساس شرایط، امتیاز اعتباری، رتبه اعتباری داخلی و سقف اعتبار مشتری در قالب قرارداد‌های فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، مرابحه، جعاله و قرض‌الحسنه به مشتری پرداخت کند.
در این بخشنامه همچنین آمده است، اعطای تسهیلات در قالب «کارت اعتباری مرابحه» تا سقف حداکثر سیصد میلیون تومان در سطح همه مؤسسات اعتباری، به هر شخص متقاضی واجد شرایط در چهارچوب ضوابط مربوط مجاز بوده، در سقف تسهیلات خرد به متقاضی در هر مؤسسه محسوب می‌شود.
همچنین در اعطای تسهیلات خرد به مشتری فاقد سابقه و امتیاز اعتباری، مؤسسه اعتباری می‌تواند متناسب با سطح درآمد مشتری و توان بازپرداخت اقساط توسط وی، با اخذ حداکثر دو مورد از وثایق و تضامین مقرر، برای بار نخست تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان در سطح تمامی مؤسسات اعتباری تسهیلات خرد اعطا نماید. از سوی دیگر تأکید شده، دریافت وثیقه نقدی نیز از مشتری در اعطای تسهیلات خرد، در قالب انواع سپرده‌ها ممنوع است.
مردم چه می‌گویند؟
اگرچه این وام و تسهیلات آن نظیر کاهش تعداد ضامن یا پرداخت فوری مبلغ یا افتتاح حساب به‌صورت غیرحضوری می‌تواند برای عده‌ای مطلوب و راهگشا باشد اما مردم کوچه و بازار نظرات دیگری در این باره دارند.
مرتضی کاسب است و در این باره به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «این حرکت بانک بیشتر بنگاه‌داری است. کسی که ۷۵۰ میلیون داشته باشد یا بیشتر چرا باید این مبلغ را در بانک بخواباند تا ۳۰۰ تومان وام بگیرد؟ خب می‌رود خریدوفروش می‌کند یا مثلاً یک واحد ۷۵ متری را بازسازی یا تکمیل می‌کند، می‌فروشد و بیشتر هم گیرش می‌آید.»
مصطفوی کارمند است. او می‌گوید: «تجربه من از این وام تجربه خوبی بود. منزلم را فروخته بودم و برای تهیه مسکن جدید حدود ۷۰۰ میلیون کم داشتم. برای مدت یک ماه مبلغ ۲ میلیارد را که از فروش خانه عایدم شده بود به نام خودم و همسرم به‌صورت سپرده در حساب گذاشتم و پس از یک ماه هر کدام ۳۰۰ میلیون وام گرفتیم و ۶۰۰ میلیون عایدمان شد. البته اقساطش برایمان سنگین است؛ اما ارزشش را دارد؛ چون خانه‌ای که معامله کردیم روزبه‌روز بالاتر می‌رود. ضمن اینکه می‌توانستیم مدت‌زمان بیشتری همین مبلغ را بخوابانیم تا اقساط برایمان سبک‌تر شود؛ ولی چون امکان بازپرداخت اقساط یکماهه را داشتیم همین شرایط را انتخاب کردیم.»
مهران دردشتیان نظر دیگری دارد، او می‌گوید: «بدی این وام این است که علاوه بر اینکه فیش حقوقی خودت هست بایستی ضامن معتبر هم داشته باشید! دیگر وقتی فیش حقوقی هست ضامن برای چیست؟! دیگر در این دوره و زمانه آن‌قدر مشکلات هست که کسی ضامن کس دیگر نمی‌تواند بشود.»
نظرمحمد ارونقی، شهروند تهرانی به‌گونه‌ای دیگر است: «به نظرم وام به صرفه‌ای است. اطلاعات قیدشده در این سایت مربوط به سقف وام است. جدول مربوط به این وام رو سرچ کنید می‌بینید با سپرده در حد توانتان می‌توانید وام مناسب با خودتان را دریافت کنید؛ مثلاً با ۵۰ میلیون سپرده یکماهه می‌توانید ۲۰ تومان ششماهه وام بگیرید.»
رضا ایزدیار مستأجر است و می‌گوید: «۵۰۰ میلیون تومان موجودی دارم و ۵۰۰ میلیون تومان دیگر را در قالب پول پیش یا رهن دست صاحبخانه دارم. می‌خواهم پول موجودم را در بانک ملی سپرده‌گذاری کنم و با گرفتن وام برای سال آینده از تورم و بالا رفتن قیمت ودیعه مسکن عقب نیفتم. اقساطش را هم با تعداد ماه‌های بیشتر برای سپرده‌گذاری و انتظار کمی تعدیل می‌کنم؛ اما هر چه باشد از اجاره‌های گزاف که انگار پولمان را در چاه ویل می‌ریزیم بهتر است.»
سهیلا داوری معتقد است: «در بسیاری از کشورها تمرکز بانک‌ها بر دادن وام خرد و کوچک به افراد عادی جامعه است با این روش منافع بانک صددرصد تضمین می‌شود؛ چون ریسک سرمایه‌گذاری بانک تقریباً صفر است؛ ولی با بررسی عملکرد گذشته بانک‌های ما متوجه این حقیقت تلخ می‌شویم… وام بزرگ و قلمبه به افراد خاص!»
خانم لواسانی هم درباره عملکرد بانک‌ها بدبین است و می‌گوید: «بانک‌ها بدون استثنا وام می‌دهند. اول به مدیران، دوم کارمندان خودشان، سوم نهادها، چهارم به خانواده و وابستگان… آخر کار اگر چیزی ماند به مشتریان و سپرده‌گذاران. بقیه هم فی‌امان‌الله… اگر غیر از این هست بنویسید!»
جواد غلامی هم انگار فصل‌الخطاب این نظرات را ارائه می‌دهد و می‌گوید: «بانک‌ها در هوای آفتابی از شما چتر می‌گیرند و در هوای ابری همان چتر را به شما می‌دهند.»
آیا بانک‌ها باز هم سنگ‌اندازی می‌کنند؟
یکی از سایت‌ها در این باره می‌نویسد: «درحالی‌که در یکی دو سال اخیر، فرآیند دریافت تسهیلات از شبکه بانکی برای بسیاری از مردم، دشوار بوده است، حال به نظر می‌رسد، با ابلاغیه جدید بانک مرکزی به بانک‌ها برای پرداخت وام ۳۰۰ میلیونی، پرده‌ای جدید از چالش بانک‌ها با متقاضیان رونمایی شود، چون در گذشته نیز با وجود تأکید مقامات مسئول نظیر وزیر اقتصاد و رئیس‌کل بانک مرکزی، مبنی بر ارائه تسهیلات خرد به مردم با درنظر گرفتن سازوکار اعتبارسنجی، شاهد سنگ‌اندازی بسیاری از بانک‌ها بودیم. به‌گونه‌ای که برای دریافت وام ۵۰ میلیون تومانی، بعضاً سه ضامن رسمی درخواست و عملاً متقاضی از گرفتن وام منصرف می‌شد؛ رویه‌ای که حتی با انتقاد خاندوزی وزیر اقتصاد نیز مواجه شد.»
وام وسوسه‌انگیز ۳۰۰ میلیونی
وام ۳۰۰ میلیونی برخی بانک‌ها از گزینه‌های جذاب پیشنهادی برای بسیاری از خانواده‌هاست. به‌خصوص که با وجود بالا بودن مبلغ وام کارمزد آن تنها ۴ درصد است.
در همین رابطه بانک‌های ملی و سپه جداولی را برای مشتریان خود ارائه کرده‌اند تا متقاضیان با توجه به شرایط خود به درک درست‌تری از چگونگی اعطای وام نائل آیند. اما معمولاً و برای قشر متوسط نیل به این هدف با ناامیدی همراه است. چرا که مطابق جداول پیشنهادی، برای ایده‌آل‌ترین مبلغ وام که همان ۳۰۰میلیون است درخواست‌کننده باید با سپرده‌گذاری رقمی حدود ۴۷۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به مدت یکساله، ۳۰۰ میلیون را دریافت کند و تنها در این صورت است که می‌تواند کمترین مبلغ بازپرداخت اقساط را در طولانی‌ترین گزینه جدول که ۶۰ ماهه یا طی ۵ سال است، با اقساط ماهیانه حدود پنج میلیون و ۴۵۵ هزار تومان انتخاب کند.
یا مثلاً اگر فردی ۳۰۰ میلیون داشته باشد و آن را برای سه ماه در صندوق قرض‌الحسنه سپرده‌گذاری کند می‌تواند بعد از سه‌ماه ۳۰۰ میلیون وام بگیرد. البته اقساط وام ۳۰۰ میلیون در حالت بازپرداخت ششماهه، به طور متوسط ۶۰ میلیون تومان است، اما اگر گزینه بازپرداخت ۲۴ ماه انتخاب شود، اقساط وام ۳۰۰ میلیونی بانک ملی ماهی ۱۳ میلیون و ۶۳۶ هزار تومان خواهد بود.
مطابق همین جدول، سریع‌ترین روش دریافت وام ۳۰۰ میلیونی بانک ملی سپرده‌گذاری مبلغ ۷۵۰ میلیون تا شش میلیارد تومان برای یک ماه است. بعد از یک ماه، هم ۳۰۰ میلیون تومان وام می‌گیرید و هم می‌توانید سپرده خود یعنی ۷۵۰ میلیون تومان را برداشت کنید و البته هرچه این سپرده چرب‌تر باشد، مثلا تا ۶ میلیارد، بازپرداخت اقساط آن طولانی‌تر و به میزان کمتر خواهد شد.
در واقع طبق ستون‌های جدول طول دوره سپرده‌گذاری برای دریافت وام ۳۰۰ میلیونی بانک ملی، حداقل یکماهه و حداکثر ۱۲ ماه خواهد بود. دوره بازگشت وام حداقل ششماهه است، اما گزینه‌های دیگری مثل یک سال، ۱۹ ماه، دو سال، ۳۰ ماه، سه سال، ۴۲ ماه، چهار‌ساله، ۵۴ ماه و حداکثر پنج‌ساله هم دارد که می‌توانید انتخابشان کنید. هرچقدر زمان بازگشت وام کوتاه‌تر باشد، تسویه‌حساب زودتر انجام می‌شود، ولی از آن طرف رقم اقساط ماهانه بالا خواهد رفت. سود وام بانکی در حالت عادی ۲۳ درصد است، اما در طرح قرض‌الحسنه سودی برای بانک وجود ندارد و تنها اقساط ماهانه با احتساب کارمزد چهار درصد محاسبه می‌شود.
نکته ظریف ماجرا هم اینکه وام ۳۰۰ میلیونی به شکل امتیاز پرداخت می‌شود و برای دریافت مبلغ وام بیشتر باید امتیاز بالاتری کسب کنید. حالا امتیاز بالا چیست؟ این که سپرده‌های بیشتری داشته باشید یا از گردش‌های مالی کلان با صفرهای بی‌شمار در حسابتان استفاده کنید و حتماً مبالغی قابل‌توجه نیز ته حسابتان باقی بماند.
جان کلام اینکه هرچقدر زمان بازگشت وام کوتاه‌تر انتخاب شود، پرداخت اقساط زودتر تمام می‌شود؛ ولی از آن طرف رقم اقساط ماهیانه بالا خواهد رفت. رقم وام پرداختی به هر شخص در نهایت بر اساس میزان سپرده و مدت زمانی که منتظر مانده مشخص می‌شود و تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان بوده، گرفتن مبالغ کمتر وام نیز امکان‌پذیر است.
این وام محسنات هم دارد
البته از خوبی‌های این مدل وام این است که اصل سپرده بعد از گرفتن وام، قابل برداشت است و حبس نمی‌شود.
امتیاز دیگر اینکه افراد می‌توانند بدون مراجعه حضوری به بانک و با استفاده از نرم‌افزار همراه بانک، افتتاح حساب کرده، امکان استفاده از تسهیلات ۳۰۰میلیونی را پیدا کنند. در این طرح از تعدد ضامن نیز خبری نیست.
و دیگر اینکه در مدت کوتاه قابل دریافت است و دیگر نیازی به رفت‌وآمدها و انتظارهای طولانی نیست و یکماهه هم می‌شود وام سیصد میلیون تومانی گرفت.
امکان بعدی ارائه محاسبه‌گر اختصاصی توسط بانک و در سایت بانک ملی است که متقاضی می‌تواند جزئیات دریافت وام را با توجه به نیاز و شرایطش بررسی کنند و همان‌طور که ذکر شد، امتیاز مهم این طرح، کارمزد ۴درصد این وام و امکان انتخاب نحوه بازپرداخت توسط خود مشتری از ۶ تا ۶۰ ماه است.
امتیازاتی که سبب شده بانک ملی ایران نام «طرح مهربانی» را بر روی تسهیلات خود بگذارد.
سخن پایانی
این گمانه‌زنی‌ها در حالی است که عده‌ای معتقدند انجام برخی اقدامات توسط بانک‌ها سلیقه‌ای بوده و در چهارچوب‌های تصمیمات بانک مرکزی نیست و به شرایط مالی خود شعبه مربوط است.
برخی بانک‌ها سپرده را همراه وام ارائه می‌کنند، برخی دیگر به بهانه‌های متعدد آن را مدت بیشتری نگه می‌دارند و برخی شعب اصلاً طرح موردنظر را گردن نمی‌گیرند و آب پاکی را روی دست متقاضی ریخته، می‌گویند از عهده شعبه ما برنمی‌آید.
برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند: آنچه جذابیت این وام را از بین می‌برد، سپرده‌گذاری آن است؛ زیرا چنانچه شخصی بتواند با سپرده‌گذاری حدود ۵۰۰ میلیون و به مدت یک سال وام ۳۰۰ میلیونی را با کمترین اقساط دریافت کند با حذف سود سپرده‌گذاری اولیه، مبلغی حدود ۶۰۰ میلیون را به بانک برمی‌گرداند. کسی که این مبلغ را سپرده‌گذاری یکساله با سود صفر درصد می‌کند، شاهد کاهش ارزش ۴۰ درصدی پول خود به دلیل تورم است. از طرفی اگر کسی این مبلغ اولیه را داشته باشد، آن را سپرده‌گذاری نخواهد کرد. همچنین کسی که کارمند است نمی‌تواند از پس اقساط سنگین این وام بربیاید.
منبع:مکتوب نامه
