اکوایران: بر اساس داده‌های مرکز آمار بخشی از حجم پول موجود در اقتصاد در مهر ۱۴۰۲ جای خود را به شبه پول داده است. عده‌ای از کارشناسان عنوان می‌کنند این پدیده می‌تواند نشانه‌ای از کاهش انتظارات تورمی در اقتصاد باشد.
به گزارش اکوایران، کل پول‌ها، سپرده‌های دیداری و غیردیداری در یک جامعه نقدینگی موجود در آن جامعه را تشکیل می‌دهند. زمانیکه نقدینگی در یک جامعه رشد کند، حجم پول قابل داد و ستد در جامعه افزایش می‌یابد. با توجه به اینکه در کوتاه مدت میزان کالاهای موجود در اقتصاد محدود است، بنابراین افزایش حجم نقدینگی در جامعه روی تولید، اثر آنی نداشته و صرفا سطوح قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. در ادبیات اقتصادی این قاعده به رابطه مقداری پول معروف است.
حجم پول نسبت به شهریور کاهش یافته است
پول به تمام اسکناس و مسکوک موجود در اقتصاد و سپرده‌های دیداری گفته می‌شود. سپرده‌های دیداری آن دسته از سپرده‌هایی هستند که دسترسی افراد به آن‌ها با محدودیت خاصی روبه‌رو نیست، مانند سپرده‌های جاری و قرض‌الحسنه. در داده های اخیر مرکز آمار ایران برگرفته از بانک مرکزی درخصوص متغیرهای پولی و بانکی مشاهده می‌شود در مهر ۱۴۰۲ حجم کل پول موجود در جامعه به هزار و ۷۴۵ همت رسیده است. این آمار در بخشی از گزارش شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور مرکز آمار وجود دارد که به صورت ماهانه منتشر می شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حجم پول موجود در جامعه در ابتدای پاییز ۱۴۰۲ حدود ۲.۵ درصد نسبت به انتهای تابستان ۱۴۰۲ کاهش یافته که به عقیده برخی از کارشناسان می‌تواند نشان‌دهنده فروکش کردن انتظارات تورمی باشد.
در مقابل مشاهده می‌شود حجم نقدینگی موجود در مهر سال جاری نسبت به ماه مشابه در سال ۱۴۰۱ با حجم هزار و ۲۷۷ همت، حدود ۳۶.۷ درصد رشد کرده است. آمارها نشان می‌دهد این رشد که با عنوان رشد نقطه‌به‌نقطه نیز شناخته می‌شود، تحت تاثیر برخی اتفاقات و سیاست‌ها در سال گذشته رشد نقطه‌ای حجم پول در اقتصاد شدیدا افزایش یافت و حتی در دی ۱۴۰۱ به ۷۰ درصد و در فروردین سال جاری نرخ رشد ۷۵ درصد را به ثبت رسانده است؛ اما از ابتدای سال تاکنون روند نزولی در پیش گرفته و نهایتا در مهر ۱۴۰۲ به کمترین میزان خود در تقریبا دو سال اخیر رسیده است.
جایگزینی پول با شبه پول؟
زمانیکه حجم پول موجود در جامعه در عین رشد نقدینگی کاهش می‌یابد، به معنای آن است که بخش قابل توجهی از سپرده‌های دیداری و اسکناس و مسکوک در جامعه، به سپرده‌های غیردیداری(شبه پول) منتقل شده‌اند. سپرده‌های غیردیداری آن دسته از سپرده‌هایی را در بر دارد که به دلایلی مانند کسب سود، برای مدتی غیرقابل برداشت می‌شوند. البته حتی سپرده‌های غیردیداری نیز تحت شرایطی مانند کسر زیان بانک، قابل برداشت هستند.
حجم پول و انتظارات تورمی
در شرایط تورمی یا نااطمینانی از آینده پول داغ می‌شود و افراد جامعه تمایل هرچه بیشتر به نقد نگه داشتن پول‌های خود دارند تا در صورت وقوع تکانه یا تغییر ، سریعا به تصمیم‌گیری درباره سبد دارایی‌های خود بپردازند و با تغییرات اقتصادی هماهنگ شوند. در این حالت سپرده‌های غیردیداری به سپرده‌های جاری و دیداری تبدیل می‌شوند.
در مقابل زمانیکه افراد ترجیح می‌دهند پول‌های خود را سرمایه‌گذاری کرده یا در سپرده‌های بلندمدت نگه دارند، احتمالا نشانه این است که انتظارات تورمی فعالان اقتصادی کاهش یافته و آن‌ها را به سمت سپرده‌گذاری در حساب‌های غیردیداری سوق داده است. به عقیده برخی از کارشناسان، از همین طریق بررسی تغییرات نسبت پول به نقدینگی می‌تواند حاکی از اطلاعات مهمی از سطح انتظارات تورمی در جامعه باشد.
به‌طور کلی سهم پول از نقدینگی از ابتدای سال با یک روند نزولی مواجه بوده و در شهریور به ۲۵.۲ درصد رسیده است. سپس طی ماه گذشته این نسبت شدیدا افت کرده و پایین‌ترین میزان خود از ابتدای ۱۴۰۲ یعنی ۲۴.۳ درصد را به ثبت رسانده است.
علی‌رغم روند کاهشی سهم پول از نقدینگی، هنوز انتظارات تورمی در سطوح بالایی قرار دارد
البته هنوز سهم پول از نقدینگی نسبت به سال گذشته در جایگاه بالاتری قرار دارد چرا که میانگین آن در ۱۴۰۱ کمتر از ۲۳ درصد برآورد می‌شود اما همینکه آمارهای ۱۴۰۲ حاکی از روند نزولی این شاخص در سال جاری هستند، می‌تواند امیدبخش کاهش انتظارات تورمی باشد.
نظرات جبهه مخالف در سهم پول
در مقابل برخی از اقتصاددانان عنوان می‌کنند که به دلیل محدودیت جزئی در دسترسی به سپرده‌های غیردیداری، این نوع از سپرده‌ها نیز فرق چندانی با سپرده دیداری ندارد و تمامی آن‌ها جزو پول به شمار می‌روند؛ بنابراین تغییرات سهم پول از نقدینگی نیز نمی‌تواند نشان‌دهنده مسئله خاصی باشد و از اهمیت خاصی برخوردار نیست.
