اکوایران: خالص جذب دولت از بازارهای مالی طی سال جاری تا تاریخ ۱۰ آبان منفی ۶۸ هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده است. به عبارت دیگر پرداختی‌های دولت بابت اصل و سود اوراق بیش از دوبرابر کل اوراق منتشر شده در سال جاری بوده است.
به گزارش اکوایران، نتایج عرضه اوراق مشارکت دولتی تا تاریخ ۱۰ آبان سال جاری منتشر شده است. بررسی این آمار در مقایسه با گزارش‌های مربوط به تسویه حساب با خریداران اوراق منقضی شده، حاکی از تفاوت قابل توجه درآمدها و هزینه‌های دولت از این ناحیه هستند.
برخی از اقتصاددانان این پدیده را به تصمیم دولت مبنی بر کنترل بدهی‌هایش ارتباط می‌دهند و برخی دیگر استدلال می‌کنند بازی پونزی نمی‌تواند تا ابد ادامه داشته باشد و بالاخره روزی باید هزینه آن را بپردازیم.
کسری بودجه؛ پای ثابت اقتصاد ایران
سیاست بودجه متوازن یا کسری بودجه یکی از موارد مورد منازعه همیشگی اقتصاددانان است. برخی استدلال می‌کنند دولت باید هزینه‌هایی بجز وظیفه‌های اولیه و بیشتر از منابع پرقدرت(مالیات و مانند آن) خود را نیز بپردازد، اما برخی دقیقا مخالف این بحث هستند و باور دارند بدهکار شدن دولت و سنگین‌تر شدن وظایف آن، منجر به انتقال هزینه خواسته‌های فعلی به آیندگان است.
با فراهم شدن قابلیت تامین مالی دولت از طریق انتشار اوراق دولتی، این روش به دلیل امنیت بیشتر نسبت به استقراض از بانک مرکزی، رواج یافت. حتی در برخی سال‌ها با محقق نشدن درآمدهای نفتی خصوصا در سال‌های اخیر، میزان اوراق عرضه شده دولتی از پیشبینی‌های بودجه نیز فراتر رفت.
واریز اصل و سود اوراق منقضی شده به حساب سرمایه‌گذاران
اوراق مشارکت دولتی اوراقی هستند که عموما حداکثر تا ۵ سال پس از انتشار، منقضی می‌شوند. منقضی شدن اوراق به معنای این است که دولت باید مبلغ اصل اوراق را به همراه سود معین، به سرمایه‌گذاران پرداخت کند. بنابراین پرداختی‌های دولت بابت تسویه اوراق عموما مربوط به اوراق منتشر شده در سال‌های گذشته هستند.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده از وزارت امور اقتصاد و دارایی، کل مبالغ پرداخت‌شده توسط دولت طی سال جاری بابت تسویه اوراق مشارکت نقدی تا تاریخ ۱۰ آبان ۱۴۰۲ حدود ۱۳۳ هزار میلیارد تومان بوده است. اوراق مشارکت نقدی به اوراق بهاداری گفته می‌شود که قابلیت خرید و فروش در بازارهای مالی دارند. طبق بررسی‌ها کل پرداختی بابت تسویه اصل اوراق حدود ۱۰۴ هزار و ۱۳ میلیارد تومان بوده و مابقی پرداختی به سرمایه‌گذاران یعنی تقریبا ۲۸.۹ هزار میلیارد تومان بابت سود اوراق از طرف خزانه‌داری کل کشور به حساب سرمایه‌گذاران واریز شده است.
ادامه بازی پونزی تا ابد؟
در مقابل میزان تامین مالی دولت از طریق انتشار اوراق جدید تا تاریخ ۱۰ آبان ماه امسال، تنها حدود ۶۴.۲ همت بوده است. به عبارت دیگر دولت در مقابل پرداخت ۱۳۳ همتی بابت تسویه اوراق، تنها ۶۴ همت اوراق جدید منتشر کرده است. بنابراین اوراق عرضه شده طی سال جاری حتی میزان بدهی‌های دولت بابت اوراق منقضی شده را نیز پوشش نداده و دولت برای تسویه بدهی آن، ملزم به پرداخت ۶۸.۸ هزار میلیارد تومان از جیب شده است.
این موضوع به نوعی می‌تواند بیانگر شرط بازی غیرپونزی در اقتصاد نیز باشد. بازی پونزی به حالتی گفته می‌شود که فرد بدهکار، بدهی‌های قبلی خود را با استقراض از افراد جدید جبران می‌کند حالتی که می تواند البته تا ابد نیز ادامه دار باشد.
خالص جذب دولت از بازارهای مالی
با این حال عده ای معتقدند منفی بودن خالص برداشت دولت از بازار اوراق مشارکت نقدی به‌طور عمده بوده و دولت با هدف کنترل بدهی‌های خود اقدام به انتشار اوراق کمتری کرده باشد. البته به دلیل اینکه در حالت کلی اوراق فروش رفته بسیار کمتر از اوراق عرضه شده بابت حراج اوراق مالی است، احتمالا کاهش درآمدهای دولت می تواند ناشی از تغییرات تقاضا در میان خریداران است. این تغییرات وابسته به نرخ سود اوراق عرضه شده و تاریخ سررسید آن ها در کنار انتظارات مشتریان از تورم و سایر شاخص های اقتصادی در کشور است.
در نهایت با هر دلیلی، محاسبات نشان می‌دهند خالص جذب دولت از بازار اوراق مشارکت نقدی طی سال ۱۴۰۲ تا تاریخ ۱۰ آبان منفی ۶۸ هزار و ۸۲۰ میلیارد تومان بوده است.
